HAYÂLÎ DİVANI’NDA ŞAİRİN MECNÛN’LA REKABETİ BAĞLAMINDA ŞAİRİN VE MECNÛN’UN KONUMU

Hayâlî Bey, 16. yüzyıl klasik Türk şiirinin önemli temsilcilerinden biridir. Devletin değişik kademelerinde görevler yapan Hayâlî Bey, yaşadığı dönemde şairliğiyle şöhret bulmuştur. Onun bu şöhreti sonraki dönemlerde de devam etmiştir. O, divan şiirinin inceliklerine hâkimdir. Şiirde hayale ve manaya önem verir. Şiirlerinde yerel çizgileri de kullanan şair, üslubuyla birçok insanın beğenisini kazanmıştır. Hayâlî Bey, Divan’ında, divan şiirinin imkânlarından ve mazmunlarından en üst düzeyde istifade etmiştir. Onun Divan’ında en çok işlediği konulardan biri aşktır. Bu bağlamda o, şiirlerinde sık sık aşk kahramanlarına telmihte bulunmuştur. Onun telmihte bulunduğu ve şiirlerinde çokça kullandığı kavram ve isimlerden biri de Mecnûn’dur. Bu kavram Hayâlî Divanı’nda bazen sözlük anlamıyla kullanılırken çoğu zaman meşhur ve malum olan aşk kahramanının adı olarak anılmıştır. Nitekim Mecnûn, Şark Edebiyatı’nın en meşhur aşk kahramanlarından biridir. Mecnûn, çoğu şaire ve âşığa ilham kaynağı olmuş, birçok kişi tarafından ideal ve ulaşılması gereken bir karakter olarak görülmüştür. Bu tavır Hayâlî Divanı’nda da görülmektedir. Bunun yanında Hayâlî Divanı’nda dikkati çeken hususlardan biri de şairin Mecnûn’la rekabet iştiyakıdır. Hayâlî Bey bazen kendisini Mecnûn’a benzetirken bazen de başta aşk olmak üzere birçok konuda Mecnûn’a meydan okur ve ondan önde olduğunu söyler. Bu çalışmada, Hayâlî Divanı’ndan istifade edilerek şairin Mecnûn’a karşı beslediği rekabet iştiyakı, rekabet bağlamında şairin ve Mecnûn’un konumu, bir rakip olarak görme yönleri, onu geçme arzusu, bunların sebepleri ve sonuçları izah edilmeye çalışılmıştır.

THE POSITION OF THE POET AND MECNUN IN THE CONTEXT OF THE POET’S RIVALRY AGAINST MECNÛN IN HAYÂLÎ’S DIVAN

Hayâlî Bey is one of the prominent representatives of the 16th century classical Turkish poetry. Having served at various administrative positions, Hayâlî Bey was famous for his poetry even before his death. His fame lasted in the following periods as well. He had a good command of the divan poetry. He attached importance to dream and meaning in poetry. The style of the poet, who also used local characteristics in his poetry, has been appreciated by many. In his Divan, Hayâlî Bey benefited from the means of divan poetry and its poetic themes to a great extent. One of the themes that he mostly dealt with in his works is love. In this context, he often refers to the heroes of love in his poems. One of the concepts and names that he frequently refers to in his poems is Mecnûn. This concept is sometimes used literarily (crazy), yet often referred to as the name of the famous hero of love in Hayâlî’s Divan. In fact, Mecnûn is one of the most famous love heroes of the Oriental Literature. Mecnûn has been recognized as an ideal lover and a character to be reached by many as a source of inspiration for many poets and lovers. This attitude is also reflected in the Hayâlî’s Divan. In addition, one of the remarkable points in Hayâlî’s Divan is the passion of the poet to compete with Mecnûn. Hayâlî Bey resembles himself to Mecnûn from time to time and challenges him in many fields, particularly in the field of love and claims that he is superior to Mecnûn. In this study, by benefiting from Hayâlî’s Divan, the rivalry passion the poet bears towards Mecnûn, the position of poet and Mecnûn in the context of rivalry, the aspects of vision as a rival, the desire to pass him, their causes and results are tried to be explained.

___

  • Abdelmaksoud, B. S. M. (2004). Leylâ ile Mecnûn Mesnevisinin Arap, Fars ve Türk Edebiyatında Ele Alınış Biçimi ve Larendeli Hamdî'nin Eseri. Doktora Tezi. C. 1-2. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
  • Ayan, H. (2016). Leylâ vü Mecnûn Fuzûlî. İstanbul: Dergâh Yay.
  • Devellioğlu, F. (1995). Osmanlı Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi.
  • Durmuş, İ. (2003). “Leylâ ve Mecnûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 27. Ankara. 159- 160.
  • Işık, İ (2018). Gazelin Dilinden Leylâ ve Mecnûn Mesnevisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
  • İnalcık, Ş. (1967). Kays b. Al-Mulavvah (Al-Macnûn) ve Divanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Kartal, A. (2010). Şiraz’dan İstanbul’a Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Kurtuba Kitap.
  • Keskin, N. K. (2010), “Maşûk, Âşık ve Rakip Arasındaki Hiyerarşik İlişkiler” Turkish Studies, Volume 5/3. s. 400-420.
  • Kurnaz, C. (1996). Hayâlî Bey Divanı’nın Tahlili. İstanbul: MEB Yayınları
  • Kütük, R. (1995). Celâl-zâde Salih Çelebi Leylâ vü Mecnûn. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
  • Levend, A. S. (1959). Arap Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Pala, İ. (1999). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Parlatır, İ. (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi. Solmaz S. (2000). “Fuzûlî’nin Gözüyle Mecnûn”. Türk Kültürü. S. 450. s. 632-640.
  • Şentürk, A. A. (1995) Klasik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Rakîb’e Dair. İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • Tanpınar, A. H. (1997). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
  • Tarlan, A. N. (1992). Hayâlî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Üstüner, K. (2007). “Divan Şairlerinin Mecnun’a Üstünlük İddiaları”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı: 15, ss. 151-164.
Turkish Studies (Elektronik)-Cover
  • ISSN: 1308-2140
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: Mehmet Dursun Erdem
Sayıdaki Diğer Makaleler

İNSAN KAYNAKLARI UYGULAMALARINDAN DUYULAN MEMNUNİYETİN İŞE YABANCILAŞMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE YÖNETİCİYE GÜVENİN ARACI ROLÜ

Zeynep HATİPOĞLU, Gülbeniz AKDUMAN, Bülent DEMİR

ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ALGILANAN SOSYAL DESTEK DÜZEYLERİNİN FARKLI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Turan ÇETİNKAYA, Ayşe Aslı HONÇA

MUSTAFA EL-BEDRÎ ED-DİMYÂTÎ’NİN KENZU’L-MEBÂNİ FÎ HURÛFİ’L-ME‘ÂNÎ İSİMLİ RİSALESİNİN TAHKİKLİ NEŞRİ

M. Mücahit ASUTAY, Abdullah HACIBEKİROĞLU

ORTA ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SOSYAL DAVRANIŞ VE SOSYAL BECERİLER İLE ANNE-ÇOCUK BAĞLANMA DURUMU İLİŞKİSİ

Mustafa DAMAR

TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDE BİRLEŞİK CÜMLE YAPILARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Elza ALIŞOVA DEMİRDAĞ

FELSEFENİN SONU MU YENİ BİR ADIMI MI? BADIOU’NUN HEIDEGGER ELEŞTİRİSİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Feyza Şule GÜNGÖR

ÖRGÜTSEL ADALET, ÖRGÜTSEL ANOMİ VE ÖRGÜTSEL GÜVEN ARASINDAKİ İLİŞKİ: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Ömer Emre ARSLAN, Ercan YAVUZ

TÜRKİYE’DE ELEŞTİREL PEDAGOJİ VE KATILIMCI YAKLAŞIM: HİZMET ÖNCESİ İNGİLİZCE ÖĞRETMEN ADAYLARININ DÜŞÜNCELERİ

Ömer Gökhan ULUM, Eser ÖRDEM

MUHASEBENİN GELİŞİM DÖNGÜSÜ: KURAMSAL VE KURUMSAL BAKIŞ AÇISI

Pınar OKAN GÖKTEN

TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ SÜRECİ İLE BİRLİKTE TEK BAŞINA İKTİDAR OLAN PARTİLERE YÖNELİK GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Tuğba YOLCU