HANEFÎ USÛLCÜ HABBÂZİ'NİN (Ö. 691/1292) BAZI HADÎS USÛLÜ KONULARINA YAKLAŞIMI

Hadîsler İslam'ın ikinci temel kaynağıdır. Usûlcüler Kur'an ve hadîs metinlerini nass terimi çerçevesinde incelemişlerdir. Müslüman âlimler arasında sünnete ve hadislere uyma, onları delil ve örnek alma konusunda bir görüş ayrılığı yoktur. Görüş ayrılığı sünnetin ve hadislerin nasıl anlaşılması ve yorumlanması gerektiği konusundadır. Bu noktada usûlcülerin özellikle de Hanefi usûlcülerin konuya yaklaşımları dikkat çekmektedir. Sünnet, haber, mütevatir, meşhur, âhâd vb. konulara yaklaşımları hadisçilerden bazen farklı olabilen usûlcü âlimlerden biri de Hanefî usûlcü Habbâzî'dir. 629 (1232) yılında Hucend'de doğan, Hârezm'e ve Bağdat'a geçip oralarda ilimle meşgul olan Hanefî fakîhi ve usûlcüsü Ebû Muhammed Celâleddîn Ömer b. Muhammed el-Hucendî el-Habbâzî daha sonra Şam'a dönüp el-Hâtûniyye el-Berrâniyye Medresesi'nde ders vermeye başlamıştır. Bu medresede ders verebilmek için dönemin en üstün Hanefî âlimi kabul edilmek gerekliydi. Onun bu vasıfta bir âlim, fıkhın hem usûlünü hem de fürûunu çok iyi bilen bir fakîh, aynı zamanda ibadet ve zühd ehli bir kişi olduğundan bahsedilmiştir. Hanefî fıkhının önemli kaynaklarından el-Hidâye'nin şerhi olarak hazırladığı Şerhu'l-Hidâye, Kelâma dair yazdığı el-Hâdî fî Usûli'd-Dîn adlı eserleri bulunmaktadır. Öne çıkan eseri el-Muğnî fî Usûli'l-Fıkıh üzerinde ise birçok şerh çalışması yapılmıştır. Biz de tebliğimizde Habbâzî'nin bazı Hadis Usûlü konularına yaklaşımını elMuğnî fî Usûli'l-Fıkıh adlı eseri çerçevesinde ele alıp inceleyeceğiz. Onun Hanefî usûlcü ve fakîh olarak bazı Hadis Usûlü konularına yaklaşımını tespit edip değerlendirme yoluna gideceğiz.

HANAFI METHODOLOGIST HABBAZI'S (D. 691/1292) APPROACH TO SOME SUBJECTS OF THE METHODOLOGY OF HADITH

Hadiths are the second main source of Islam. Methodologists examine the Quran and hadith texts within the frame of nass term. There is no controversy among Muslim scholars over depending sunnah and hadiths as well as accepting them as evidence and model. Controversy is over how sunnah and hadith should be understood and interpreted. At this point, the approaches of the methodologists, especially the Hanafi methodologists to the subject draw attention. One of these methodologists whose approaches to the subjects such as sunnah, habar, mutawatir, mashhur, ahad occasionally differ from the hadith scholars is Hanafi methodologist Habbazi. Born in Hucend in 629 (1232), the Hanafi scholar and methodologists Abu Muhammad Calaladdin Omar bin Muhammad al-Hucandi al-Habbazi who went to Khwarazm and Bagdad and dealt with knowledge, then returned to Damascus and began to give lectures in al-Hatuniyyah al-Barrâniyyah Madrasah. In order to be able to teach at this madrasah, it was necessary to be regarded as the supreme Hanafi scholar of the period. It is mentioned that he was a scholar in this skill, a faqih who knows both the methodology and the furu by heart as well as was a person of worship and ascetism at the same time. He wrotehis works titled Sharh al-Hidaya whom he annotated al-Hidaya, one of the important sources of the Hanafi fiqh and titled al-Hadi fi Usul al-Din whom he wrote on theology. A number of annotative studies have been conducted on his prominent work al-Mugni fi Usul al-Fiqh. In our paper, we will examine Habbazi's approach to some issues of the Methodology of Hadith in the framework of his work named al-Mugni fi Usul al-Fiqh. We will determine and evaluate his approach to the subjects of the Methodology of Hadith as a Hanafi scholar and faqih.

___

A'zamî, Muhammed Mustafa, Dirasat Fî'l-Hadisi'n-Nebevî, el-Mektebu'l-İslamî, Beyrut, 1980.

Abdulgani Abdulhâlık, Hücciyyetü's-sünne, Dâru'l-vefa, Trs. By.

Amidî, Ali b. Muhammed, el-İhkâm Fî Usûli'l-Ahkâm, I-IV, Riyad, 2003.

Apaydın, H. Yunus, "Haber-i Vâhid", DİA, XIV, 359.

Apaydın, H. Yunus, "Meşhur", DİA, XXIX, 370.

Apaydın, H.Yunus, "Mütevatir", DİA, XXXII, 210.

Baktır, Mustafa, "Umûmu'l-Belvâ", DİA, XLII, 155.

Bardakoğlu, Ali "Hanefi Mezhebi", DİA, İstanbul, 1997, XVI, 1.

Başoğlu, Tuncay "Hicrî Beşinci Asırda Fıkıh", İLAM Araştırma Dergisi, İstanbul 1998, III/ 2. s. 113- 141.

Bedir, Murteza, Fıkıh, Mezhep Ve Sünnet, (Hanefi Fıkıh Teorisinde Peygamber'in Otoritesi), İstanbul, 2004.

Cezâirî, Tahir b. Salih b. Ahmed, Tevcihu.'n-nazar ilâ ûsûli'I-eser, Cemaliye matbaası, Mısır 1910,

s. 33. Demir, Serkan, Hanefi Mezhebi Fıkıh Usûlünde Sünnet Anlayışı, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, MÜSBE, İstanbul, 2006.

Ebû Zehv, Muhammed, Hadis ve Hadisçiler, Terc. Selman Başaran, M. Ali Sönmez, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2007.

Erkmen, Sebahattin, Hanefî ve Şâfiî Usûlcülerin Sünnet Anlayışı (Debûsî ve Sem'ânî Örneği),

Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum 2013.

Habbâzî, Celaleddin Ebu Muhammed Ömer b. Muhammed, el-Muğnî fî Usûli'l-Fıkıh, Tahk. Muhammed Mazhar Bakâ, Câmiatu Ummi'l-Kurâ, Mekke, 1403.

Hacıoğlu, Nejla, "Cassâs'a Göre Haber-i Vâhidin Kabul Şartları Ve Reddini Gerektiren Sebepler", İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 23, 2014, s. 351-369.

İbn Hacer el-Askalanî, Nuhbetu'l-Fiker Fî Mustalahi Ehli'l-Eser, Tahk. Abdulhamid b. Salih, Daru İbn Hazm, Beyrut, 2006, s. 200.

İbn Hacer, Nuhbetu'l-fiker fî mustalahi ehli'l-eser, Tahk. Abdulhamid b. Salih b. Kasım,, Daru İbn Hazm, Beyrut 2006. İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-Nihâye, I-XV, Mektebetu'l-Maarif, Beyrut, 1988.

Kâtip Çelebi, Keşfu'z-Zunûn an Esâmi'l-Kütüb ve'l-Fünûn, I-II, Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, Beyrut, Trs.

Koçyiğit, Talat, "Âhâd Haberlerin Değeri", AÜİFD, 1966 Cilt: XIV, ss. 125-142, s. 125. Koçyiğit, Talat, Hadîs Istılahları, AÜİF Yayınları, Ankara, 1980. Lâmişî, Ebü's-Senâ' Mahmud b. Zeyd, Kitâb fî Usûli'l-Fıkıh, Tahk. Abdulmecid Türki, Dârü'lgarbi'l-İslamî,

Beyrut 1995. Leknevî, Ebu'l-Hasenât Muhammed b. Abdulhayy, el-Fevâidu'l-Behiyye Fî Teracimi'l-Hanefiyye,

Daru'l-Kitabi'l-İslamî, Kahire, Trs.

Murteza Bedir, Fıkıh, Mezhep Ve Sünnet, (Hanefi Fıkıh Teorisinde Peygamber'in Otoritesi), İstanbul, 2004. Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Alimleri ve Diğer Mezheplerin Meşhurları, TDV Yay., Ankara, 2014. Pezdevî, Fahru'l-İslam Ali b. Muhammed, Usûlu'l-Pezdevî, (Kenzu'l-Vusûl ilâ Ma'rifeti'l-Usûl), Mir Muhammed Kütüphanesi Yay., Karaçi, Trs.

Rıdvanoğlu, Mahmud, "Habbâzî", DİA, XIV. Serahsî, Ebû Bekr Şemsü'l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed, Usûlu's-Serahsî, I-II, Dârü'lKütübi'l-İlmiyye,

Beyrut 1993.

Sıbâî, Mustafa, es-Sunne ve mekanetuha fi't-teşrii'l-islami, el-mektebetu'l-İslami, Riyad 1998.

Tûfî, Necmeddin Ebu'r-Rabî, Şerhu Muhtasari'r-Ravda, I-III, Tahk. Abdullah b. Abdulmuhsin etTürkî, Suudi Arabistan, Trs., .

Tuzcu, Recep, Hanefî Usûlünde Hadis -Debûsî Örneği-, İFAV Yay., İstanbul 2014. Yiğit, Metin, "İlk Dönem Hanefi Kaynaklarına Göre Ebu Hanife'nin Usul Anlayışında Sünnet",

İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi İ , SY. 19, 2012, S. 69-114. Zeydan Abdulkerim, el-Vecîz fî Usûli'l-Fıkh, Müessesetu'r-Risale, Beyrut, 1997.

Ziriklî, Hayreddin, el-A'lâm, Dâru'l-İlmi Lilmelayin, Beyrut, 2002.