HALK ANLATILARININ EPİK KURALLARI IŞIĞINDA ATEŞKÂR OĞLAN MASALININ İNCELENMESİ

tım türlerindendir. Bunda masalların dili, dini, cinsiyeti ne olursa olsun herkesin kabul edebileceği erdem, hüner, adalet, iyilik, doğruluk gibi evrensel değerlere sahip olması, konu itibariyle hemen her konuda anlatılabilmesi, kolay üretilip tüketilmesi gibi etkenler önemli rol oynarlar. Masallar üzerinde yapılan ilk çalışmalar, genellikle derleme ve derlenen masallar üzerinde yapılan inceleme çalışmalarından oluşur. Yapılan incelemeler sonucunda masallar arasında çeşitli ortaklıklar fark edilmiş ve bazı halk bilimciler tarafından bu ortaklıkların izi sürülmüştür. Masalların değişik coğrafyalarda nasıl ve hangi şekillerde bulunduklarını tespit etmek amacıyla da karşılaştırmalı masal araştırmaları yapılmıştır. Tarihî Coğrafi Fin Okuluna mensup halkbilimciler, halk anlatılarının özellikle de masalların nerede ve ne zaman yaratıldığını, ilk şekillerinin nasıl oluştuğunu belirlemeyi amaç edinen bir yöntem geliştirmişler, bu yöntemi genişletmek amacıyla da masalların motiflerine, tiplerine ve yapılarına dair çeşitli çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmalardan biri, Danimarkalı halkbilimci Axel Olrik tarafından geliştirilen ve halk anlatılarının yapı çözümlemesine yönelişin ilk örneği olan "Halk Anlatılarının Epik Kuralları"dır. Axel Olrik, kültürel unsurların halk anlatılarında bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde korunduğunu göstermek amacıyla on beş maddeden oluşan "Halk Anlatılarının Epik Kurallarını" oluşturmuş ve bu kuralların geçerliliğini birçok eser üzerinde uygulayarak ispatlamaya çalışmıştır. Bu çalışmada Elazığ Masalları içerisinde yer alan Ateşkâr Oğlan masalı Axel Olrik'in epik kurallarına göre incelenmiş ve çalışmanın sonucunda incelenen masalın bütün epik kurallara uygunluk gösterdiği görülmüştür

ANALYSIS OF TALE OF ATEŞKAR OGLAN IN THE LIGHT OF FOLK NARRATION’S EPIC RULES

Fairy tales are among the most common types of narration in folks’ spoken and written cultures. There are some factors playing an important role in that: fairy tales contain universal values such as justice, favor and trueness no matter what their language, religion or gender are. The first studies to be conducted on fairy tales are mostly compilations and analyzing studies conducted on compiled fairy tales. In consequence of these studies, various common features have been spotted and these common features have been traced by folklorists. On the purpose of determining how and in which ways fairy tales are found in different geographies, comparative fairy tale studies have been conducted. Folklorists who are members of Old Geographic Fin School developed a method aiming to determine where and when folk narrations, especially fairy tales, are created and conducted various studies on motifs types and molds of fairy tales to expand their method. One of these methods has been developed by Danish folklorist Axel Olric and it is “Epic Rules of Folk Narrations” which is the first example of folk narrations’ orientation to constructive analysis. Axel Olric created “Epic Rules of Folk Narrations”, consisting of fifteen articles with the purpose of proving that cultural factors are preserved in folk narrations intentionally or unintentionally and he tried to prove the validity of the rules by applying them on many works. In one of these studies, Tale of Ateskar Oglan in Elazığ Tales has been analyzed in consideration of Axel Olric’s Epic Rules and as a consequence of this study The Tale of Ateskar Oglan has been seen to have validity to all of the Epic Rules

PDF

___

Abukan, Bilge (2014). Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramına Göre Kendini Gerçekleştirme ve Bilgelik İlişkisi: Yaşlılar Üzerinde Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Adıgüzel, Sedat(1997). Akbuzat, Zayatülek İle Hıvhılıv ve Akhak Kola Destanları Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Adıgüzel, Sedat(1999). “Başkurt Destanı Akbuzat’ın Epik Kurallara Göre İncelenmesi”, Milli Folklor, S. 44, s. 24–34.
Akyüz, Çiğdem (2012). “Haldun Taner’in ‘Keşanlı Ali Destanı’ ve Axel Olrik’in Epik Yasaları”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 8, s. 1-11.
Atnur, Gülhan (1996). Ural Batır Destanı Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bars, Mehmet Emin (2014). “A. Olrik’in Epik Yasaları Işığında Ferhat İle Şirin Hikâyesi”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 3 / 1, s. 306-324.
Boyraz, Şeref (2008). “Sözlü Anlatıların Sürekliliği Üzerine Düşünceler”, Folklor / Edebiyat, Sayı: 54, s. 105-118.
Çiftçi, Ferhat (2013). “Axel Olrik’in Epik Yasaları Işığında Oğuz Kağan Destanı’na Bir Bakış”, Turkish Studies, 8/4, s. 515-524.
Çobanoğlu, Özkul (1999a). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
Çobanoğlu, Özkul, (1999b). “Sözlü Kültürden Yazılı Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Erken Dönem Osmanlı Tarihlerinden Âşıkpaşazâde‟nin Epik Karakteri Üzerine Tespitler”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 3, s. 65-82.
Ekici, Metin (2006). “Araştırma Yöntemleri” Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (ed. M. Öcal Oğuz), Ankara: Grafiker Yayınları, s. 90.
Erdoğan, Mehtap (2010). “Yazma Kültürüne Ait Bir Metne Epik Yasaların Uygulanması Denemesi”, Turkish Studies, 5/3, s. 1198-1217.
Göde, Halil Altay (2013). "Axel Olrik'in Epik Yasaları Işığında ‘Gençlikte mi Kocalıkta mı?’ Masalının Değerlendirilmesi", Türk Halk Edebiyatı İncelemeleri Saim Sakaoğlu Armağanı, (ed. Metin Ergun), Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, Ankara, s. 485-493.
Gülmen, Nuriye (2008). “Axel Olrik’in Epik Yasaları Işığında “Salur Kazanun Evi Yagmalandugı Boyu Beyan Eder” İsimli Hikâyenin Okunması”, Milli Folklor, S. 79, s. 14-21.
Günay, Umay (1975). Elazığ Masalları (İnceleme), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
Kurtlu Yasemin, Koçak Büşra (2015). “Halk Anlatılarının Epik Kuralları Işığında Bir Destan İncelemesi”, Current Research in Social Sciences, C.1, S. 1, s. 1-8.
Olrik, Axel (1975). “Halk Anlatılarının Epik Kuralları”, Folklora Doğru, (çev. Aziz Erkan), S. 40, s. 18-28.
Olrik, Axel (1994a). “Halk Anlatılarının Epik Kuralları I”, Millî Folklor, (çev. Belirtilmemiş), S. 23, s. 2-5.
Olrik, Axel (1994b), “Halk Anlatılarının Epik Kuralları II”, Millî Folklor, (çev. Belirtilmemiş), S. 24, s. 4-6.
Önal Mehmet Naci (2015). “Destanlardan Masallara Taşınan Kahramanlık Motifi: Dobruca’dan ‘Kelce’ Masalı Örneği”, Prof. Dr. Erman Artun Armağanı, (ed. Refiye Şenesen, Zekiye Çağımlar), Adana: Öz Baran Ofset, s. 387-405.
Özcan, Tarık (1996). “Oğuz Kağan Destanı’nın Halk Anlatılarının Epik Kuralları Bakımından İncelenmesi” Milli Folklor, S. 31-32, s. 95-97.
Seyidoğlu, Bilge (1987). “Bir Elazığ Masalının Tahlili: Ateşkâroğlan”, Fırat Havzası II. Folklor ve Etnografya Sempozyumu, Elazığ: Fırat Üniversitesi Yayınları, s. 279-283.
Tuncel, Uğur (2013). “Axel Olrik’in Halk Anlatılarının Epik Yasaları Bağlamında ‘Ağalık’ Adlı Karagöz Oyunu Çözümlemesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S. 48, 203-240.
Yılmaz, Mehmet (1999). Manas Destanı’nın Epik Kurallara Göre İncelenmesi (Sagınbay Orozbakov Varyantı, C.1. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yılmaz, Mehmet, (2001). “Mem û Zîn’de Epik Kurallar”, Folklor / Edebiyat, S. 55: 185-201.
Yılmaz, Mehmet, (2009). “Hamdi’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevisi‟nin Epik Karakterinin Değerlendirilmesi Üzerine Bazı Tespitler”, Turkish Studies, Volume 4/8, s. 2444- 2461.
Zariç, Mahfuz (2012). “Axel Olrik’in Epik Yasaları ve Lord Raglan’ın Kahraman Kalıbı Açısından Ağrıdağı Efsanesi Romanı”, Turkish Studies, 7/4, s. 3337-3349.