20165

Güncel Türkçe sözlük’te ‘zarf’ olarak tanımlı sözlük birimlerin derlem-denetimi

Güncel Türkçe Sözlük’te (GTS) madde başı ve madde içi olarak sözcük türlerinin dağılımına baktığımızda sırasıyla; isimleri, sıfatları, fiilleri, zarfları, ünlemleri, zamirleri, bağlaçları ve edatları görmekteyiz.1 Zarflar, sözcük türleri arasında var olan bu dağılımda dördüncü sırada yer almaktadır. Öte yandan, dizgesel ilişkiler bakımından zarfların dilde diğer sözcük türleri ile yoğun bir bağdaşıklığı söz konusudur. Zarfların, işlevleri gereği, dizgelerde ağırlıklı olarak fiillerle/fiilimsilerle, sıfatlarla ve kendi türünden sözcüklerle birlikte kullanıldıkları görülür. Zarfların dizgelerde işlevsel ve anlamsal görünümlerinin ortaya çıkmasında birlikte kullanıldıkları fiiller/fiilimsiler, sıfatlar ve kendi türünden sözcüklerin anlam özellikleri belirleyici rol oynamaktadır. Bu noktada, zarfların söz konusu bu birliktelik kullanımlarının ortaya çıkardığı anlam özelliklerinin Türkiye Türkçesinin yazın diline ait sağlam kuruluşlu metinlerinden oluşturulmuş bir derlemden (corpus) denetlenmesi, zarfların birer sözlük girdisi olarak taşıdıkları anlam ve işlev özelliklerinin tam olarak belirlenmesinde önem taşır. Bu çalışmada, Türkiye Türkçesinin söz varlığını barındıran GTS’de “A maddesi”nde zarf tanımlı sözlük birimlerin Türkiye Türkçesinin yazın diline ait sağlam kuruluşlu metinlerinden oluşturulmuş 12 milyon (+/-) sözcük içeren bir derlemden denetiminin sonuçları üzerinde durulacak ve bu sonuçlardan yola çıkılarak bir genelleme yapılmaya çalışılacaktır.

An investıgatıon on corpus-checkıng of lexems defıned as ‘adverb’ in güncel Türkçe sözlük

When we see in Güncel Türkçe Sözlük’s headwords distribution, it is found these words: nouns, adjectives, verbs, adverbs, exclamations, pronouns, conjunctions and prepositions, respectively. Adverbs are fourth in this part of speech distribution. Besides, adverbs have massive relation with others as systemics in terms of cohesion system. Adverbs, as their functions, are used with mainly participles or other parts of speech related with it. Their functional and semantic features are dependent on adverbial structures, adjectives and other lexemes that are used in same co-occurrence. In this respect, a corpus is very important for checking of the adverbs in Turkish literature texts. This corpus must be dependent on representativeness Turkish textual material. This study covers the results of investigation consisting of adverbs in GTS restricted with ‘A item’ dependent upon a representativeness textual corpus with 12 million (+/-) words. Thus, the results may give a scope for a generalization of Turkish textual adverbial features.

PDF

___

AKSAN Doğan (2000), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, (3 Cilt), Ankara, TDK Yayınları:43.
ATABAY Neşe vd. (2003), Sözcük Türleri, İstanbul, Papatya Yayınları.
BİLGEGİL Kaya (1984), Türkçe Dilbilgisi, İstanbul, Dergâh Yayınları.
BOZKURT Fuat (2000), Türkiye Türkçesi, (2. baskı), Ankara, Hatiboğlu Yayınevi.
DENY Jean (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi), (çev. Ali Ulvi ELÖVE), İstanbul.
ERGİN Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, İstanbul, Bayrak Yayınları.
GRÖNBECH K. (2000), Türkçenin Yapısı, (çev. Mehmet Akalın), Ankara, TDK Yayınları: 609.
GTS “Güncel Türkçe Sözlük” (http://www.tdk.gov.tr/) KOÇ Nurettin (1990) Yeni Dilbilgisi, İstanbul, İnkılap Yayınevi.
KONONOV A. N. (1956), Çağdaş Türk Edebi Dilinin Grameri, TDK Kütüphanesindeki çevirisinden yararlanıldı.
KORKMAZ Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara, TDK Yayınları: 827.
LYONS John (1983), Kuramsal Dilbilimine Giriş, (Çev. Ahmet Kocaman), Ankara, TDK Yayınları: 512.
ÖZKAN Bülent (2004), “Metindilbilimi, Metindilbilimsel Bağdaşıklık ve Haldun Taner‟in „Onikiye Bir Var‟ Adlı Öyküsünde Metindilbilimsel Bağdaşıklık Görünümleri”, Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13/I, Adana, s. 167-182.
SAY Bilge vd. (2002) “Bilgisayar Ortamında Derlem Geliştirme Çalışması” Akademik Bilişim Konferansı, Konya.
UZUN Nadir Engin (2006), Biçimbilim -Temel Kavramlar-, İstanbul, Papatya Yayınları.
VARDAR Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul, ABC Kitabevi Yayınları.
Erişim: (http://www.tdk.gov.tr/TR/YazimKilavuzu.)
Erişim: (http://www.tdk.org.tr/TR/SozBulAyrintili.aspx?...) AB-BBYS :BOYSAN Aydın (2005), Binbir Yaşam Sahnesi, İstanbul, Bilgi Yayınevi.
AK-MS :KUTLU Ayla (2002), Merhaba Sevgi, Ankara, Bilgi Yayınevi.
AN-MB :NESİN Aziz (1974), Memleketin Birinde, İstanbul, Tekin Yayınları.
CKM :Cevdet Kudret‟e Mektuplar (1943), (haz. İhsan Kudret vd.), İstanbul, Ümit Yayıncılık.
EB-BG :BENER Erhan (2000), Baharla Gelen, İstanbul, Remzi Kitabevi.
İO-LBA :ONGUN İpek (2005), Lütfen Beni Anla, İstanbul, Epsilon Yayınları.
KT-YS :TAHİR Kemal (1997), Yorgun Savaşçı, İstanbul, Tekin Yayınevi.
MTT-SS :TAN M. Turan (2001), Safiye Sultan, İstanbul, Oğlak Yayınları.
NA-KD/A :ATAÇ Nurullah (1998), Karalama Defteri-Ararken, İstanbul, YKY.
NFK-ST :KISAKÜREK Necip Fazıl (1988), Sabır Taşı, İstanbul, Büyük Doğu Yayınları.
NH-KMD :HİKMET Nazım (1987), Kuvayi Milliye Destanı, İstanbul, Cem Yayınevi.
SA-K/S :ALİ Sabahattin (1994), Kağnı-Ses, İstanbul, Cem Yayınları.
SA-KY :ALİ Sabahattin (2000), Kuyucaklı Yusuf, İstanbul, YKY.
ÜA-TÖ :AYVAZ Ülkü (1993), Troya‟yı Özlüyorum, İstanbul, YKY.