Geleneksel Türk kentlerindeki kamusal mekânları oluşturan tarihi elemanlar, bu alanları sınırladıkları gibi, bu mekânların ve çevrelerinin oldukları kadar günümüz kentlerin de tanınmaları, öğrenilmeleri ve algılanabilirliklerinde de etkili olmaktadırlar. Çalışmada tarihi kentlerin merkezlerini ve dolayısıyla da kamusal mekânların oluşumunda etkili olan dini yapılar, çarşılar vb. elemanların bulunduğu alanların kentin geneline göre daha iyi korunduğu varsayımından yola çıkılmıştır. Bu bağlamda, araştırmada ele alınan alanın Üç Kümbetler ve çevresi olarak seçilmesinin nedeni, Erzurum kentinin en eski yerleşim alanlarından biri olması, geleneksel kent elemanlarının yoğun olarak bu alanda toplanması, bu elemanların kentin karakteristik özelliklerini en iyi biçimde temsil edebilmeleri ve alanın çevresel ölçekte korumayı gerektirecek kadar büyük bir bölgeden oluşması olarak açıklanabilir. Aru'nun Ulu Camii ve Çifte Minare gibi yapılar bu noktada bulunması ve kenti, ana çıkış yollarına bağlayan kent içi ana arterlerin burada düğümlenmesi nedeniyle birinci derece merkez olarak tanımlaması, bu alanın önemini daha da vurgulamaktadır. Çalışmada, alanı tanımlayan elemanlar; Geleneksel konutlar, sokaklar ve tarihi anıtsal yapılar; kümbet, mezar, türbe, cami ve çeşme olarak üç grupta toplanmış ve gerekli tespitler imar planına işaretlenerek, elde edilen bilgiler alanın hali hazır haritasından yararlanarak daha ayrıntılı vaziyet planı oluşturulmuştur. Çalışmada temsil edici özellik taşıyan ve günümüzde kullanılmaya devam eden toplam 12 geleneksel konuta yer verilmiştir.Konutlar gerek plan (mekân organizasyonu açısından) ve gerekse görünüşler (cephe elemanları) açılarında analiz edilmiş ve tipolojileri yapılarak, yoruma gidilmiştir. 2. aşamada ise seçilen bu alanın üç boyutlu modellemesi yapılarak tarihi yapıların ve elemanların gerçeğe yakın, mevcut diğer yapıların ise kütle bazında modellemeleri yerleştirilmiştir. Elde edilen bilgiler bilgisayar ortamına aktarılarak analiz matrisleri oluşturulmuştur. Bu matrislerden elde edilen bilgilerden ağırlıklı tablolar meydana getirilmiş ve tipolojiler elde edilerek, bu elemanların Erzurum Kenti Üç Kümbetler ve çevresindeki kamusal alanların oluşumundaki etkileri ortaya konmuştur. Elde edilen sonuçlar genel başlıklar halinde aşağıdaki gibi sıralanabilir: Geleneksel Türk kentlerinin aksine, modernist dönem yapıları birbirinden bağımsız mekânlar sunarlar. Oysa geleneksel kent dokusunda çeşitli katmanlar ve bileşenler içinde ele aldığımız kentsel mekân, kentsel yaşamın ortaya konduğu yerlerdir ve kent imgesinin oluşumunda büyük bir etkiye sahiptirler. Bu sokaklara kimlik kazandıran birçok görsel faktörler olabilir; ölçek, oran, ritim...vb. Bu faktörler çeşitli biçimlerde bu mekânların tasarımında kullanılabilirler. Tarihi ve geleneksel çevreler, iklimsel, kültürel ve toplumsal etkenlerle oluşan mimari biçimlerin, kuşaktan kuşağa çok az değişikliklerle aktarılması sonucu oluşmaktadır. Uzun süreler kullanılan ve değişmeyen bu biçimler, mimarlıkta tasarımcının biçimlendirme etkinliğini yönlendiren önemli bilgi kaynaklarıdır. Bu bağlamda, elde edilen analiz sonuçlarının bölgedeki yeni yapılaşmalar açısından veri oluşturabileceği düşünülmektedir. İncelenen alandaki tarihi eserlerin konutlar dışında, dini /anıtsal yapılar ağırlıklı olmasından dolayı bu alanın kentin geneline göre daha iyi korunduğu saptanan en önemli sonuçtur. Alanda yer alan konut örneklerinin çoğunluğunun sahip olduğu ailenin adıyla tanınıyor ve biliniyor olması, konut-kimlik kavramının geleneksel konutlardaki hakimiyetini yani konutun aile ile özdeşleştirilmesini ortaya koymaktadır; sahiplenme, hakim olma vb. gibi kavramlar korumada önemli faktörlerdir. Geleneksel Türk kentlerinde mimaride konutla başlayan bu kavramlar ve dolayısıyla koruma bilinci, sokaklar, mahalleler ve bölgelerden başlayarak kent bütününe doğru yayılırlar. Kentin merkezi konumundaki bu alanda saptanan özellikler kent kullanıcılarının konut özelinde mahremiyet, komşuluk ilişkisi vb. ihtiyaçlarını karşılarken, sokaklar, meydancıklar vb. özellikler hem bu bölgeyi kentin diğer bölgelerinden ayırmakta hem de sosyal ilişkileri; komşuluk, dinlenme, sohbet etme vb. davranış konumlarını da etkilemekte ve yönlendirmektedirler. Bölgede yer alan dini yapılar ve elemanların varlığı da yine kamusal mekânların korunması, sürekliliklerinin sağlanması açılarından büyük ölçüde etkili olmaktadırlar. Geleneksel Türk kentlerindeki tarihi çevrelerin taşıdıkları anlamların, değerlerin ve biçimsel dillerinin anlaşılabilmeleri, yorumlanabilmeleri ve kullanılabilmeleri için bu alanlarda tipoloji çalışmalarının yapılması, çalışmaların üç boyutlu anlatımlarının ortaya konması belgeleme ve aktarma açılarından olduğu kadar, yeni tasarımların çevreye etkisini bir bütün halinde görme, uygunluklarını deneme, farklı çözümler arayabilme ve kullanıcılara sunma açılarından da büyük önem taşımaktadırlar.

In this context, the areas covered in the survey because of the election as the Three Tombs and the environment, Erzurum is one of the oldest residential areas of the city, intense collection in the field of traditional urban elements, they can represent the characteristics of the cities of these elements in the best way and to require protection in the environmental scale field. In this study, the elements defining the area; Traditional houses, streets and monumental historic buildings; tomb, tombs, mausoleums, mosques and fountains are grouped into three groups and are marked to identify the necessary development plans, more detailed site plan map already benefiting from the information obtained from space has been created. With representative feature are included in the study and a total of 12 traditional houses that continue to use today. Houses need to plan (in terms of spatial organization) and both views (front elements) were analysed in terms of typology and performing, it was made to review. 2. in the phase of the selected field (terrain, road and so on. Including) three-dimensional modelling made close to the true history of structures and elements are placed on the basis of modelling the mass of other existing structures. Analysis of the obtained information is transferred to a computer matrix are formed. Brought from information obtained from this matrix consisting mainly tables and were obtained typologies, Erzurum city of Three Tombs of these elements has been demonstrated in and around the impact on the formation of public space.