GELENEKSEL ANLATI FORMLARI OLARAK MESNEVÎLER VE KLÂSİK AŞK MESNEVÎLERİNİN MOTİF YAPISI

Metin ifâdesi, genel bir yaklaşımla yazılı ya da sözlü ibâreler şeklinde tanımlanabilir. Estetik beğeni ve sanatsal kaygı taşıyan metinler, edebî metinler olarak yorumlanmaktadır. Bir edebî metin, sanatsal kıymeti nispetinde, sanat yapıtı adını alır. Sanat yapıtları ise, oluşturulduğu çağ ve oluşturulma şekline göre, çoğu defa farklı adlandırılır. Klâsik mesnevîler ve modern romanlar; her ne kadar bire bir örtüşmeseler de bunun en tipik örnekleridir. Anlatı niteliği taşıyan hemen her sanat eserinin ortak özelliği, anlatım esasına dayalı metinler olmalarından ileri gelir ve bu metinler, kurmaca-anlatı niteliği taşır. Kurmaca-anlatı niteliğindeki hemen her edebî metin ise; müellifi tarafından farklı motiflerin örülmesi ile oluşturulur. Bir eser, çokça farklı motifin bir araya gelmesi ile örülse de aynı bağlam üzere yazılmış daha başka eserler, aynı ortak motifleri işleyebilir. Böylelikle; motifleri ve hâliyle kurgusu aynı, sanatkârının, sanat yetileri nispetinde nicelik ve nitelik vasıfları farklı başka başka yapıtlar ortaya çıkar. Anılan tarzdaki eserlerin kurgusundaki müştereklik, onların metinlerarası bir bağlam oluşturmalarını da sağlar. Bu çalışma; çağlar boyunca insanlığın anlatı ihtiyacını karşılamış ve geleneksel anlatı formları arasında kendine yer edinmiş, on sekiz ikili aşk mesnevîsinden hareketle; geleneksel anlatı formaları olarak mesnevîler üzerinde kısa bir takım değerlendirmeleri içermekte ve klâsik aşk mesnevîlerini kurgusal açıdan ören motiflerin izini sürerek; anılan tarzdaki metinlerin oluşturduğu bağlama işâret etmektedir

MATHNAVI AS A TRADITIONAL NARRATION FORM AND MOTIF STRUCTURE OF CLASSICAL LOVE MATHNAVI

Text term can be generally described as written or verbal expressions. The texts that have an aesthetic and artistic value are called as literary texts. A literary text, carry its artistic work name in accordance with its artistic value. Artistic works mostly called differently due to creation era and form of creation. Classical mathnavi and modern novels, although they do not overlap exactly, are typical examples of this situation. The common feature of almost all artistic works comes from their being of narrative texts and these texts have fictional-narrative quality. Almost all fictional-narrative texts are constructed by the knitting of different motifs in the hands of their authors. Although a text is knitted with lots of different motifs coming together, different works in the same context can use the same common motifs. Thus, different works emerge that have similar motif and plot but different in accordance with their creators’ quantitative and qualitative characteristics. The commonality of this kind of texts, provide them to have an intertextual context. This study, investigates eighteen binary love mathnavi which have satisfied the narrative need of humanity for eras and have a place for themselves in the traditional narrative forms. Building upon this investigation, this study; has some evaluations on mathnavi as a traditional narrative form, searches for motifs that knit classical love mathnavi for their plot and emphasizes the context that these texts construct

PDF

___

AKKUŞ, Metin (2000). Dîvân Şiirinde İnsan, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.

AKTULUM, Kubilay (2000). Metinlerarası İlişkiler, 2. Baskı, Ankara: Öteki Yayınevi.

ALTUNTAŞ, Halil ve Şahin, Muzaffer (2006). Kur’an-ı Kerîm Meâli, 12. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

ATEŞ, Ahmet. (1971). “Mesnevî”, İslâm Ansiklopedisi, C. VIII, İstanbul: MEB Yayınları.

AYVERDİ, İlhan (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, C. II, 1. Baskı, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.

BURAN, Ahmet ve Alkaya, Ercan (2001). Çağdaş Türk Lehçeleri, 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.

ÇELEBİOĞLU, Âmil (1999). Türk Edebiyatında Mesnevî (XV. Yüzyıla Kadar), İstanbul: Kitâbevi Yayınları.

DEVELİOĞLU, Ferit (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 22. Baskı, Ankara: Aydın Kitâbevi.

ECE, Selâmi (2004). “Mesnevîlerde Öyküleme Özellikleri ve Üslûp”, Türkiyât Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (Erzurum), C.XI, S. 24, s.11-21.

ERGİN, Muharrem (2004). Dede Korkut Kitabı I, 5. Baskı, Ankara: TDK Yayınları.

GÜNDÜZ, Osman (2009). “Geleneksel Anlatı Formlarından Çağdaş Romana”. Turkish Studies, Volume: 4/1-I, s. 763-798.

Http//www. mumsemâ.com./Erişim Tarihi: 14.09.2012.

İPEKTEN, Halûk (2008). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.

KARABEY, Turgut (1983). Türk Edebiyatında Tarih Düşürme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.

KARABEY, Turgut (2012). “Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesinde Gûy u Çevgân oyunu”, Turkish Studies, Volume: 7/1.

KÖKSAL, M. Fâtih (2005). Klâsik Türk Şiiri Araştırmaları, Ankara: Akçağ Yayınları.

PALA, İskender (2009). Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, 18. Baskı, İstanbul: Kapı Yayınları.

Ş. Sâmî (2007). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.

ULUDAĞ, Süleyman (2009). Dört Kapı Kırk Eşik, İstanbul: Dergâh Yayınları.

ÜNVER, İsmail (1986). “Mesnevî”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Dîvân Şiiri), S. 415- 416-147/Temmuz-Ağustos-Eylül, s. 430-564.

YAKIT, İsmail (2003). Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Yeniden Gözden Geçirilmiş 2. Basım, İstanbul: Ötüken Yayınları. Taranılan Eserler

Ahmedî (1975). Cemşîd ü Hurşîd İnceleme-Metin, (Haz. Mehmet Akalın), Ankara: Sevinç Matbaası.

Bekâyî (2003). Mensûr Süheyl ü Nevbahâr İnceleme-Metin-Sözlük, (Haz. Selâmi Ece), Erzurum: Aktif Yayınevi.

Fuzûlî (1996). Leylâ ve Mecnûn Metin, Nesre Çeviri, Notlar ve Açıklamalar, (Haz. Muhammed Nur Doğan), İstanbul: Çantay Kitabevi.

Hâşimî (1996). Tahkiye Açısından Hâşimî’nin Mihr ü Vefâ Mesnevîsi Transkripsiyonlu Metin-İnceleme, (Haz. Selâmi Ece), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kıyâsî (2007). Kıyâsî’nin Mihr ü Mâh Mesnevîsi, (Haz. Dilek Aksoylu), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Lâmi‟î (1998). Vâmık u Azrâ İnceleme-Metin, (Haz. Gönül Ayan), Ankara: AKM Yayınları.

Lâmi‟î (2009). Lâmi’i Çelebi’nin Veyse vü Ramin Mesnevisi İnceleme-Metin- Sadeleştirme,(Haz. Murat Öztürk), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Lârendeli Hamdî (2002). Lârendeli Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevîsi İnceleme/Metin ve Diğer Leylâ vü Mecnûn Mesnevîleriyle Mukâyesesi, (Haz. Rıfat Kütük), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Manisalı Câmi‟î (2002). Manisalı Câmi’î’nin Vâmık u Azrâ Mesnevîsi İnceleme-Metin- Sadeleştirme, (Haz. Selâmi Ece), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Mes‟ûd Bin Ahmed (1991). Süheyl ü Nevbahâr İnceleme-Metin-Sözlük, (Haz. Cem Dilçin), Ankara: AKM Yayınları.

Mu‟îdî (2009). Kalkandereli Mu’îdî’nin Şem ü Pervâne Mesnevîsi, (Haz. Nihal Kara), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Şeyh Gâlib (2003). Hüsn ü Aşk Metin, Nesre Çeviri, Notlar ve Açıklamalar, (Haz. Muhammed Nur Doğan), İstanbul: Ötüken Yayınları.

Şeyhî (1963). Hüsrev ü Şîrîn İnceleme-Metin, (Haz. Faruk Kadri Timurtaş), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.

Şeyhoğlu Mustafa (1979). Hurşîd-Nâme (Hurşîd ü Ferahşâd) İnceleme-Metin-Sözlük-Konu Dizini, (Haz. Hüseyin Ayan), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.

Şeyyâd Hamza, (2008). Yûsuf u Zelîhâ/Destân-ı Yûsuf Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler, (Haz. Osman Yıldız), 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.

Yûsuf-ı Meddâh (2007). Varka ve Gülşah, (Haz. Kâzım Köktekin), Ankara: TDK Yayınları.

Zârifî (1995). Zârifî ve Mihr ü Mâh Mesnevîsinin Tenkitli Metni İle İncelenmesi, (Haz. Vedat Nûri Turhan), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.