-gAlI ekinin Sibirya Tatar Türkçesindeki kullanımı üzerine

Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Sibirya Tatar ağızları -gAlI ekinin yaygınlığı ve çesitli islevleriyle kullanımı bakımından Tatar edebî diline göre zenginlik arz etmektedir. Günümüzde Tatar edebî dilinde kullanımı görülmeyen bu ek, Sibirya Tatar Türkçesinde Eski Türkçedeki islevlerini de devam ettirerek basta isim-fiil (mastar), zarf-fiil, gereklilik çekimi olmak üzere çesitli islevleriyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalısmada -gAlI ekinin kökeniyle ilgili görüsler değerlendirilmis, ekin Sibirya Tatar ağızlarındaki kullanımı, varyantları ve islevleri ortaya konulmus, diğer lehçelerdeki durumu da göz önüne alınarak Sibirya Tatar Türkçesinin mevcut durumu ve konumuyla ilgili bir değerlendirme yapılmıstır.

On the use of – gAlI suffix in Siberian-Tatar Turkish

One of the greatest three dialect groups, Siberian Tatar dialects, named Eastern group dialects, include a widespread use of –gAlI suffix and various functions when compared with Tatar literary language. That suffix which has no usage in today’s’ Tatar literary language, is used widely with many functions such as infinitive, gerund and imperatives. With this study, the opinions on -gAlI suffix was evaluated, its usage, variants and functions in Siberian Tatar dialects were investigated and by taking its situation in other dialects into consideration, its present usage in Siberian Tatar Turkish was evaluated.

PDF

___

AĞCA Ferruh, Budist Türk Çevresi Metinlerinde Olumsuzluk ve Yokluk Sekilleri, TKAE Yay., Ankara 2010
ALKAYA Ercan, Kuzey Grubu Türk Lehçelerinde Edatlar, Manas Yay., Elazığ 2007.
ALKAYA Ercan, Sibirya Tatar Türkçesi, Turkish Studies Yay., Ankara 2008.
ARIKOĞLU Ekrem, “Hakas Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Akçağ Yay., Ankara 2007, s. 1085-1148.
ARIKOĞLU Ekrem, “Tuva Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Akçağ Yay., Ankara 2007, s. 1149-1228.
BAYRAKTAR Nesrin, Türkçede Fiilimsiler, TDK Yay., Ankara 2004.
COSKUN Volkan, Özbek Türkçesi Grameri, TDK Yay., Ankara 2000.
DEMİRCİ Kerim-ULUTAS İsmail-KARABULUT Ferhat, Kazak Türkçesi Grameri El Kitabı, oku-yorum Yay., Ankara 2006.
ECKMANN Janos, Çağatayca El Kitabı (Çev. Günay Karaağaç), İstanbul 1988.
ERCİLASUN Ahmet B., Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-, Gazi Ü. Yay., Ankara 1984.
ERGİN Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yay., İstanbul 1991.
ERGÖNENÇ AKBABA Dilek, “Nogay Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Akçağ Yay., Ankara 2007, s. 623-678.
GABAİN A. Von Eski Türkçenin Grameri (Çev. Mehmet Akalın), TDK Yay., İstanbul 1988.
GABAİN A. Von “Eski Türkçe”, Tarihî Türk Siveleri (Çev. Mehmet Akalın), TKAE Yay., Ankara 1998, s. 29-66.
GÜNER DİLEK Figen, “Altay Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Akçağ Yay., Ankara 2007, s. 1009-1084.
KARAMANLIOĞLU Ali Fehmi, Kıpçak Türkçesi Grameri, TDK Yay., Ankara 1994.
KASAPOĞLU ÇENGEL Hülya, Kırgız Türkçesi Grameri, Akçağ Yay., Ankara 2004.
KASGARLI Sultan Mahmut, Modern Uygur Türkçesi Grameri, Orkun Yayınevi, İstanbul 1992.
KOÇ Kenan-DOĞAN Oğuz (Red. Ayabek Bayniyazov), Kazak Türkçesi Grameri, Gazi Kitabevi, Ankara 2004.
KORKMAZ Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Sekil Bilgisi), TDK Yay., Ankara 2003.
KUZNETSOV Petro İ., “Türkiye Türkçesi’nin Morfoetimolojisine Dair”, TDAY-B 1995, TDK Yay., Ankara 1997, s. 193-262.
MAHMUD Kasgarlı, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi (Çev. Besim Atalay), C. I-III, TDK Yay., Ankara 1992.
MAXMUTOVA L. T. (Red.), Tatar Tålånån Dialektologik Süzlågå, Kazan 1969.
ÖZTÜRK Rıdvan, Özbek Türkçesi El Kitabı, Çizgi Kitabevi, Konya 2005.
ÖZTÜRK Rıdvan, Uygur ve Özbek Türkçelerinde Fiil, TDK Yay., Ankara 1997.
ÖZTÜRK Rıdvan, Yeni Uygur Türkçesi Grameri, TDK Yay., Ankara 1994.
PEKACAR Çetin, “Kumuk Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Akçağ Yay., Ankara 2007, s. 939-1008.
SÖYEGOV M. (Gen. Red.), Türkmen Diliniñ Grammatikası, Morfologiya, Asgabat 1999.
SAHİN Erdal, Hakas Destanı Altın Çüs, TDAV Yay., İstanbul 2007.
TAVKUL Ufuk, “Karaçay-Malkar Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Akçağ Yay., Ankara 2007, s. 883-938.
TEKİN Talat, Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Arastırmaları Dizisi: 9, İstanbul 2003.
TENİSEV E. R. (Red.), Sravnitelno-İstoriçeskaya Grammatika Tyurskix Yazıkov, Morfologiya, Moskva 1988.
TUMASEVA D. G., Dialektı Sibirskix Tatar, Kazan 1977;
TUMASEVA D. G., Yazık Sibirskix Tatar, Kazan 1968.
UYGUR Ceyhun Vedat, Karakalpak Türkçesi Grameri, Denizli 2001.
YILDIRIM Hüseyin, Özbek Türkçesi, Gazi Kitabevi, Ankara 2009.
YILMAZ Hikmet, Kuzey (Kıpçak) Grubu Türk Sivelerinde Zarf-fiiller, Erciyes Ü. Sos. Bil. Ens. Yayımlanmamıs Doktora Tezi, Kayseri 1998.
YUSUPOV F. Y., Neliçniye Formı Glagola B Dialektax Tatarskogo Yazıka, Kazan 1985.
YUSUPOV Ferit, “Såbår Tatarları”, Miras, Kazan 2003/12, s. 29-42.