FUAD KÖPRÜLÜ ve TÜRK TARİHİNDE KÖKENLER; SÜREKLİLİK, DIŞ TESİR ve HUSUSİ TEKÂMÜL

Fuad Köprülü, modern Türk tarihçiliğinin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Farklı sahalardaki çalışmalarıyla çok geniş bir coğrafyaya ve zamana dağılan Türk tarihini bir bütün halinde, tarihsel süreç içerisinde ele almıştır. Osmanlıdan Cumhuriyete kadar uzanan dönemde, Türk tarihçiliğinin romantik tarihçilikten rasyonel ve bilimsel tarihçiliğe geçiş sürecinde belirleyici bir etkisi olmuştur. Köprülü'nün öne çıkan özelliği, tarih usulüne, yani Türk tarihinin nasıl ele alınması gerektiğine dair teklif ettiği yeni yöntem biçimine, araştırmalarının kapsam ve derinliğine, Avrupa bilim ve metodunu Türkiye'ye taşıma çabalarına, Türk tarihi ve kültürü çalışmalarına yaptığı teorik katkılara dayandırılmaktadır. Ancak Köprülü'yü farklı kılan asıl özelliği Batı'nın ilmî usul ve anlayışını alırken Türk tarihinin ve kültürünün gelişimindeki farklılığı görerek buna uygun bir usulü tatbik etmesidir. Köprülü muhtelif sahalarda Türk tarihi ve kültürü ile ilgili yaptığı çalışmalarında önce meselenin o günkü durumunu ele alır, yerli, yabancı dilde yazılanları değerlendirir. Daha sonra nasıl bir usul takip edilmesi gerektiğini, Türk tarihinin gelişim farklılığını da dikkate alarak tespit eder. Meselenin Türk tarihindeki kökenini bulmaya çalışır, daha sonra tarihi sürekliliği adım adım takip eder. Bu takipte dış tesirleri mukayeseler yoluyla belirler. Son olarak hususi bir tekâmülü kaynaklarıyla birlikte ortaya koyar. Türk tarihi ve kültürüyle ilgili yaptığı bütün çalışmalarında bu yönteme dair pek çok örnek görülmektedir

FUAD KÖPRÜLÜ AND IN TURKISH HISTORY ORIGINS; CONTINUITY, EXTERNAL EFFECT AND SPECIAL EVOLUTION

Fuad Köprülü is regarded as the founder of the modern Turkish historiography. With his works in different areas spread across a wide geography and time in Turkish history has investigated in the historical process as a whole. He has been a decisive impact on the transition process of Turkish historiography from romantic historiography to rational and scientific historiography in the period extending from the Ottoman Empire to the Republican period. Köprülü's outstanding feature was his historical methodology, namely how Turkish history should be handled. On this matter, he offered a new method for the historical research. The scope and to the depth of his researches, his theoretical contributions on the studies of Turkish history and culture were based on his efforts on the carrying of European science and method into Turkey were the reasons for this understanding. However, the main feature distinguishes Köprülü was his noticing the differences in the development of Turkish history and culture and applying a methodology proper to this by taking the scientific principles and understanding of western world. Köprülü on his works on the various fields of Turkish history and culture first considers the contemporary position of the subject and evaluates the national and internationals writings. Then he determines the methodological method by taking account of the different developing process of Turkish history. He tries to find the roots of the subject in the Turkish history then step by step follows the historical contiunity. He determines the external effect factors by comparisions. Finally he exposes the special development by showing it with sources. Many examples can be seen about this methodlogy on his works about the Turkish history and culture

PDF

___

ACUN, Fatma (2009). “Siyasi Tarihle İlgili Çalışmalar Üzerinde Bir Değerlendirme (1920-1938)”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü, I, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 133-142.
AKMAN, Mehmet (2007). “Fuad Köprülü’nün Hukuk Tarihçiliği”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, 4, (Güz 2007), 7-14.
AKÜN, Ömer Faruk (2003). “Mehmed Fuad Köprülü”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXVIII, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 471-486.
ASILSOY, Abdülkerim (2008). Türk Modernleşmesi Öncülerinden Fuat Köprülü: Hayatı, Eserleri ve Fikirleri, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
AYDIN, Suavi (2012). “20. Yüzyılın Başlarında Türkçülük, Türkoloji Çalışmaları ve Fuad Köprülü”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 131-158.
AYNUR, Hatice (2009). “Türkî-i Basit Hareketini Yeniden Düşünmek”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-,
ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Mustafa İsen’e), Volume 4/5, Summer 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.852, p. 34-59.
BERKTAY, Halil (1991). “Dört Tarihçinin Sosyal Portresi”, Toplum ve Bilim, 54, (Yaz-Güz 1991), 19-45.
BARTHOLD, W., M. Fuad Köprülü (1984). İslâm Medeniyeti Tarihi, 6. Basım, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
CAFEROĞLU, Ahmed (1969). “Hakiki Köprülü”, Türkiyat Mecmuası, XV, 1-10.
DRESSLER Markus (2012). “Fuad Köprülü’nün Tarih Yazısına Milliyetçiliğin Etkisi”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 207-218.
EĞRİBEL, Ertan (1995). “Fuat Köprülü’nün Tarihçiliği”, Sosyoloji Dergisi, 4, 49-60.
ERSANLI, Büşra (2011). İktidar ve Tarih Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu (1929- 1937), İstanbul: İletişim Yayınları.
GOLDEN, Peter B. (2002). Türk Halkları Tarihine Giriş, (Çeviren: Osman Karatay), Ankara: Karam Yayınları.
GÖKALP, Ziya (1976). Türk Medeniyeti Tarihi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İNALCIK, Halil-Bahaeddin Yediyıldız (2002). “Türkiye’de Osmanlı Araştırmaları”, XIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 4-8 Ekim 1999, Kongreye Sunulan Bildiriler, Cilt I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 85-166.
KAFESOĞLU, İbrahim (1997). “Türkler”, İslam Ansiklopedisi, XII/II, Eskişehir: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 142-280.
, (1980). Eski Türk Dini, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
KARPAT, Kemal (2012). “Mehmet Fuat Köprülü ve Osmanlı: Muhafazakâr Modern Bir Tarihçi”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 13-23.
KAYAPINAR, Levent (2012). “Özgünlük, Otantiklik ve Tarihsel İnşâ: Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 219-235.
KAZANCIGİL, Aykut-Ayhan Vergili (2005). “Prof. Dr. Fuat Köprülü ve A.B.D.’li Çevirmeni Gary Leiser”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 7, (Mart 2005), 283-297.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1981). Türk Edebiyatı Tarihi, 3. Baskı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
, (2003). Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, 3. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
, (2004). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
, (2005a). Türkiye Tarihi Anadolu İstilâsına Kadar Türkler, Ankara: Akçağ Yayınları.
, (2005b). Türk Tarih-i Dinîsi, Ankara: Akçağ Yayınları.
, (2005c). Anadolu’da İslâmiyet, Ankara: Akçağ Yayınları.
, (2005d). İslâm ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi, 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
KÖPRÜLÜ, Fuad (1993). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 8. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
, (1999). Edebiyat Araştırmaları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
LEISER, Gary (2012). “Çağdaş Türkoloji Araştırmalarında Köprülü’nün Yeri”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 29-37.
MERMER, Ahmet (2009). “Türkî-i Basît’e Yeni Bir Bakış”, Turkish Studies–International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308- 2140, (Prof. Dr. Mustafa İsen’e), Volume 4/5, Summer 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.861, p. 262-278.
OCAK, Ahmet Yaşar (1997). “Fuad Köprülü, Sosyal Tarih Perspektifi ve Günümüz Türkiyesi’nde Din ve Tasavvuf Tarihi Araştırmalarında “Tarihin Saptırılması” Problemi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 221-230.
, (2012). “ “Postmortem” Eleştirilerin Odağında “Kült” Bir Tarihçi: Fuat Köprülü”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 329-344.
ORAL, Mustafa (2012). “Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Tarihçilik ve Mehmet Fuad Köprülü”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 159-179.
ORTAYLI, İlber (2011). Tarih Yazıcılık Üzerine, Ankara: Cedit Neşriyat.
PALABIYIK, M. Hanefi (2005). Ord.Prof.Dr. M.Fuad Köprülü’nün İlmî Hayatı ve Tarihçiliği, Ankara: Akçağ Yayınları.
PARK, George T. (1975). The Life and Writings of Mehmet Fuad Koprulu: The Intellectual and Turkish Cultural Modernization, Baltimore, Maryland: The Johns Hopkins University (PhD. Thesis).
SÖNMEZ, S. Erdem (2008). Annales Okulu’nun Türkiye’deki Tarih Yazımına Etkisi: Başlangıçtan 1980’e, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
ŞİMŞEK, Ahmet-Ali Satan (2011). Milli Tarihin İnşası (Makaleler), İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
TANYU, Hikmet (1980). İslâmlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
TAŞTAN, Yahya Kemal (2013a). “Fuad Köprülü: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri”, Fuad Köprülü: Vakıfların Hukukî Mahiyeti, (Hazırlayan: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 13-137.
, (2013b). “Mehmed Fuad Köprülü'nün Tarihçiliği ve Vakıf Araştırmalarındaki Yeri”, Fuad Köprülü: Vakıfların Hukukî Mahiyeti, (Hazırlayan: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 138-173.
TEZCAN, Nuran (2012). “Fuat Köprülü’nün Türk Edebiyatı Tarihi Üzerine”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 93-118.
TEZCAN, Semih (2012). “Fuat Köprülü ve Türkî-yi Basit”, Mehmet Fuat Köprülü, (Editör: Yahya Kemal Taştan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 79-88.
ULUDAĞ, Erhan (2009). “Dilde Sadeleşme ve Türkî-i Basit Hakkında Düşünceler”, Turkish Studies–International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Mustafa İsen’e), Volume 4/5, Summer 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.864, p. 292-329.