FENERBAHÇE FUTBOL TAKIMININ RUSYA SEYAHATİ (8-22 HAZİRAN 1914)

Fenerbahçe futbol takımının 8-22 Haziran 1914 tarihinde Rusya'nın Odessa ve Nikolayev şehirlerine gerçekleştirdiği seyahat ve bu iki şehirde Rus takımlarına karşı oynadığı beş müsabaka Osmanlı/Türk spor tarihinin önemli olaylarından birisidir. Fenerbahçe'nin 1914 Haziran ayında gerçekleştirdiği Rusya turnesi, Osmanlı Devleti ve Rusya arasında tarihte bilinen ilk ve tek sportif temas olmuştur. Aynı zamanda Babıali için Fenerbahçe'nin Odessa seyahati, Birinci Dünya Savaşı'nın hemen öncesinde Osmanlı Devleti ve Rusya ilişkilerini yakınlaştırma gayretlerinin önemli bir parçasıydı. İki ülke ilişkilerini yakınlaştırma amacının dışında, Fenerbahçe'nin Rus takımlarına karşı yapacağı maçlar Osmanlı Devleti'nin itibarı açısından da büyük önem taşıyordu. Çarlık Rusyası, 17. yüzyıldan beri Osmanlı Devleti'nin en büyük düşmanı konumundaydı. Osmanlı Devleti'ne karşı izlediği yayılmacı ve gayrimüslim halkları kışkırtan politikası ile Boğazlar ve İstanbul'u ele geçirerek sıcak denizlere ulaşmayı amaçlıyordu. Osmanlı Devleti, Balkan Savaşı'nın getirdiği büyük yıkımın etkilerini hala güçlü şekilde hissediyor ve izlediği uluslararası denge siyaseti ile toparlanmaya çalışıyordu. Askeri bakımdan devletin tek başına Rusya'ya karşı koymasının mümkün olmadığı bir dönemde, Fenerbahçe'nin Rus futbol takımları karşısında başarısız ve kötü bir performans sergilemesi, itibar ve özgüven açısından halkın her kesiminde çok olumsuz bir etki ve hayal kırıklığı yaratacaktı. Bu çalışmada olayın tarihsel önemi, şimdiye kadar karanlıkta kalmış ve yanlış bilinen tüm yönleri, mevcut birinci ve ikinci el kaynaklar ışığında değerlendirilecektir. Çalışmanın hem Osmanlı-Rus ilişkileri genel tarihine, hem de iki ülkenin spor tarihlerine ciddi bir katkı yapması beklenmektedir. O tarihte Çarlık Rusya'nın bir parçası olan Odessa ve Nikolayev şehirleri günümüzde bağımsız Ukrayna devletinin önemli kentleridir. Bu nedenle Fenerbahçe'nin ziyareti Ukrayna'nın spor tarihi açısından da önem taşımaktadır

FENERBAHÇE FOOTBALL TEAM’S JOURNEY TO RUSSIA

Fenerbahçe football team’s visit to Odessa and Nikolayev (Mykolaiv) of Russia on 8-22 June 1914 and five matches it played against the Russian teams are one of the important events of the Ottoman (Turkish) and Russian histories of sports. Fenerbahçe’s tour of Russia in June 1914 is the first and sole known sports contact between the Ottoman Empire and Russia in history. At the same time, Fenerbahçe’s travel to Odessa was an important part of the efforts for the convergence policy of the Sublime Porte towards Russia just before the First World War. Besides, Fenerbahçe’s matches against Russian teams were of capital importance for the prestige of the Ottoman Empire. Tsarist Russia had been the primary enemy of the Ottoman Empire since the 17th century. It aimed to reach the Mediterranean by capturing the Straits and Istanbul and therefore followed a policy of imperialism and incitement of the non-Muslims against the Ottoman Empire. Meanwhile, the Ottoman Empire was still strongly feeling the catastrophic effects of the Balkan Wars and trying to recover by pursuing an international balance policy. In the first half of the year 1914, Russia was among those “great powers” with which the Sublime Porte wished to establish good and friendly relations. Playing football among the Muslim Turks in the Ottoman Empire was a very new phenomenon yet. Only after the proclamation of the Second Constitution on 24 July 1908, football rapidly began to be popular among the Turks and even became a means of representation for PanTurkism by 1914. Fenerbahçe was the champion of the last two seasons of the Istanbul Football League, which was the most important football organization in the Ottoman Empire. In such a period when the state was militarily no longer able to resist Russia alone, Fenerbahçe’s unsuccessful and poor performance against the Russian football teams would create a very negative impact and disappointment on all sections of the population with regard to self-confidence and esteem. The study is expected to make a serious contribution both to the general history of Ottoman-Russian relations and to the sport histories of the two countries. Besides, Odessa and Nikolayev, which were the parts of the Tsarist Russia on that date, are the important cities of Ukraine now. Thus, Fenerbahçe’s visit to these two cities is particularly significant for the sport history of Ukraine. In this article, the historical significance of the incident with all its aspects that have remained in the dark and been wrongly known so far is analysed in the light of primary and secondary sources. No archival or private documents related to the topic were found but a comprehensive review of the Ottoman periodicals made it possible to obtain valuable first-hand data on the subject

___

  • İdman, “İdman Havadisleri”, “Fenerbahçe’nin Odessa’ya Azimeti”, Numero:33, 29 Mayıs 1330 (11 Haziran 1914), s.524.
  • Numero:35, 3 Temmuz 1330 (16 Temmuz 1914), s.551 (Odessa ve Fenerbahçe futbol takımlarının fotoğrafları). İkdam, “Fenerbahçeliler Odessa’da”, 7 Haziran 1914, s.6.
  • “İsporcularımızın Azimeti”, 9 Haziran 1914, s.4.
  • “En Son Haberler”, “Fenerbahçeliler Odessa’da”, 14 Haziran 1914, s.5.
  • Sabah, “Odessa’da Futbol Müsabakası”, 14 Haziran 1914, s.3.
  • Spor Âlemi, Nüzhet (Bey), “Mazinin Şen Günleri: Fenerbahçe Kulübünün Odessa Hatıratı”, No:17, 17 Haziran 1336 (17 Haziran 1920), s.11-13.
  • Tanin, “Spor”, 7 Haziran 1914, s.3.
  • “İstanbul Şampiyonu”, 8 Haziran 1914, s.4.
  • “İstanbul Şampiyonu”, 9 Haziran 1914, s.4.
  • “Son Havadis”, “Odessa Oyunları”, 14 Haziran 1914, s.5.
  • “Son Havadis”, “Odessa Müsabakasında”, 15 Haziran 1914, s.5.
  • “Odessa’da Futbol”, 16 Haziran 1914, s.1.
  • “Rusya’da Türkler”, “Fenerbahçe’nin Futbol Müsabakaları”, 22 Haziran 1914, s.1-2.
  • “Şaka Kulübünün Tecziyesi”, 22 Haziran 1914, s.2.
  • “Fenerbahçeliler Nikolayef’de”, 22 Haziran 1914, s.2.
  • “Rusya’da Futbolcularımız”, 23 Haziran 1914, s.1.
  • Tasvir-i (Tasfir-i) Efkâr, “Fenerbahçe Kulübü Odessa’da”, 7 Haziran 1914, s.4.
  • “Son Haberler”, “Fenerbahçeliler Odessa’da”, 11 Haziran 1914, s.5.
  • “Fenerbahçeliler Odessa’da”, “Mağlup, Galip Yok”, 14 Haziran 1914, s.5.
  • “Fenerbahçeliler Nikolayef’de”, “Sıfır Sayıya Karşı Üç Gol”, 23 Haziran 1914, s.4.
  • “Fenerbahçeliler Avdet Ettiler”, 26 Haziran 1914, s.1.
  • İspor Şuunu”, “Fenerbahçelilerin Avdeti”, 26 Haziran 1914, s.3.
  • BAYUR, Y. H. (1991). Türk İnkılabı Tarihi, Cilt II, Kısım III, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
  • DAĞLAROĞLU, R. (1988) 1907-1987 Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi, Fenerbahçe Spor Kulübü, İstanbul.
  • Двойнисюк, А., Кутовой, Б. (2008). Футбольный Николаев, Атолл, Николаев. KOCATÜRK, Ö. (2013). Osmanlı-İngiliz İlişkilerinin Dönüm Noktası (1911-1914): Sorunları Çözme Çabaları ve İlişkilerin Kopması, İkinci Cilt (1913-1914), Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
  • KÖSE, O. (2006). “Balkanlarda Rus Konsolosluklarının Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Turkish StudiesInternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 1/2 Fall 2006, pp.153-171, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.20, Ankara/Turkey.
  • ORAL, M. A. (1954). Türkiye Futbol Tarihi, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul.
  • ÖZEL, S. (1998). “Balkan ve Birinci Dünya Savaşları Arasındaki Dönemde Osmanlı DevletiRusya İlişkileri”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 12, İstanbul, s.237-257.
  • YÜCE, M. (2014). Osmanlı Melekleri: Futbol Tarihimizin Kadim Devreleri, Birinci Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • ZELYURT, M. K. (2013). “Türk Modernleşmesinde Spor: Tanzimat’tan Erken Cumhuriyet’e”, Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/12 Fall 2013, pp. 1461-1478, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5628, Ankara/Turkey.
  • ZELYURT, M. K. (2014). “Türkiye’de Futbolun Tarihine Bir Bakış: Toplumsal Sonuçları Açısından Futbol Ve Siyaset İlişkisi”,Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/2 Winter 2014, pp. 1763-1779, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6293, Ankara/Turkey.
  • http://football.odessa.ua/photos/ (Erişim 22 Mayıs 2015).
  • “Odessa. The football center of Ukraine”, http://omr.gov.ua/en/announce/3727/ (Erişim 22 Mayıs 2015).