ETİK İKLİM ALGISININ HASTA GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ ÜZERİNE ETKİSİ: ELAZIĞ ÖRNEĞİ

Hastalar haklarını öğrendikçe sağlık hizmeti sunumunda çeşitlilik ve kaliteye olan ilgi de artmaktadır. Kalitenin temel unsurlarından olan hasta güvenliği kavramı, genel anlamda hastaya zarar verilmesini önlemek amacıyla sağlık kuruluşunun ve çalışanlarının aldığı önlemlerdir. Sağlık çalışanları genellikle yarar ve zarara ait çeşitli etkenleri değerlendirmede neye göre davranacakları konusunda uzlaşamamaktadırlar. Çünkü yarar ve zararın ne olduğu konusunda her zaman somut bir kanıt yoktur. Kurumun ve sağlık çalışanlarının benimsediği etik değerlerle bu çelişkinin ortadan kaldırılması mümkündür. Bu görüşten hareketle sağlık çalışanlarının etik iklim algılarının hasta güvenliği kültürüne etkisinin araştırmaya konu edilmesi kararına varılmıştır. Bu iki değişken arasındaki etkileşimi inceleyen çalışmalara rastlanamamış olması konunun özgün olduğuna yönelik bir belirti olarak kabul edilmiştir. Çalışmanın temel amacı, sağlık çalışanlarının değerlendirmelerine göre etik iklim algısının hasta güvenliği kültürü üzerindeki etkisinin belirlenmesidir. Araştırmanın evrenini Elazığ İl Merkezi’nde yer alan tüm hastanelerin çalışanları oluşturmaktadır. Elazığ İl Merkezi’nde kamuya ait 4, özel sektöre ait 4 toplam 8 hastane yer almaktadır. Bu hastanelerde toplam 3320 sağlık çalışanı istihdam edilmektedir. Çalışmanın verileri, 01.05.2017-30.06.2017 tarihleri arasında anket yöntemi ile toplanmıştır. Etik iklim ve hasta güvenliği kültürü ölçekleri, 5’li Likert ölçeğine göre derecelendirilmiştir. Değerlendirilen anket sayısı ise 346’dır. Araştırma ̅ =3,43; ss=0,85) sonucunda katılımcıların etik iklim algılarının yüksek (X ̅ ve hasta güvenliği kültürü algılarının ise vasat (X =3,18; ss=0,54) kabul edilebileceği kanısına varılmıştır. Etik iklim algısının hasta güvenliği kültürü üzerindeki etkisinin pozitif yönde ve vasat olduğu belirlenmiştir. Etik iklim hasta güvenliği kültürü üzerinde %28 oranında etkili olabilmektedir. [r=0,528; r 2 =0,279; p

THE EFFECTS OF ETHICAL CLIMATE PERCEPTION ON PATIENT SAFETY CULTURE: THE CASE OF ELAZIĞ

Interest in variety and quality in healthcare provision increases as patients learn their rights. The concept of patient safety is one of the main factors of quality and means the precautions taken by the healthcare institution and personnel to prevent harm to the patients. Healthcare personnel usually cannot agree on based on what they should evaluate various factors of benefits and harms because they are not always concrete. This conflict can be eliminated by the ethical values adopted by institutions and healthcare personnel. Based on this opinion, the effect of healthcare personnel’s ethical climate perceptions on patient safety culture was selected as the subject of this study. The fact that no studies were found to analyze the interaction between these two variables was considered to be an indicator of the originality of this study. This study mainaims to determine the effect of ethical climate perception on patient safety through the evaluations of health workers. The study population consists of the personnel of all hospitals in the city of Elazığ. There are 8 hospitals in Elazığ: 4 public and 4 private hospitals. A total of 3,320 personnel are employed in these hospitals. The data were collected between 05.01.2017 and 06.30.2017 using questionnaires. The ethical climate and patient safety scales are 5-point Likert type scales. A total of 346 questionnaires were assessed. The study findings showed ̅ =3.43; that the participants’ ethical climate perception was high (X sd=0.85), and patient safety culture perception was at medium level ̅ =3.18; sd=0.54). Ethical climate perception was found to have a (X positive medium-level effect on patient safety culture. Ethical climate may be effective at a rate of 28% on patient safety [r=0.528; r 2=0.279; p

PDF

___

Akalın. HE. (2005). Yoğun Bakım Ünitelerinde Hasta Güvenliği. Yoğun Bakım Dergisi. 5(3), 141- 146.
Akpınar, F. (2016). Etik Liderlik ve Etik İklimin Mobbing (Yıldırma Davranışları) Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir Çalışma. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Altuntop, S. (2015). (Editör). Suçla Mücadele ve Güvenlik: Klasik ve Çağdaş Metinler. İçinde: Altuntop, S. Kırık Camlar. 231-245. Ankara: Siyasal Kitabevi
Anderson, JG. , Ramanujam, R., Hensel, D., Anderson, MM. and Sirio, CA. (2006). The Need for Organizational Change in Patient Safety Initiatives. International Journal of Medical Informatics. 75, 809- 817.
Aslan, Ş. ve Ulutaş Akarçay, D. (2015). Validity of and Relationship Between The Variables of Ethical Climate and Culture, Patient Safety And Organizational Support. The Journal of Academic Social Science Studies. 39:445-464
Atuntop, S. (2015). (Editör). Suçla Mücadele ve Güvenlik: Klasik ve Çağdaş Metinler. İçinde: Altuntop, S. Kırık Camlar. 231-245. Ankara: Siyasal Kitabevi
Awbrey, S.M. (2005). General education reform as organizational change: Integrating cultural and structural change. The Journal of General Education, 54(1), 1-21.
Balık, H. (2014) Acil Servislerde Çalışan Hemşirelerin Hasta Güvenliğine İlişkin Tutumları. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Barnett, T. and Schubert, E. (2002). Perceptions of the Ethical Work Climate and Covenantal Relationshipd. Journal of Business Ethical March. 36(3), 279-290.
Baş, T. (2008). Anket. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Batlis, CN. (1980). The Effects Of Organizational Climate On Job Satisfaction, Anxiety, And Propensity To Leave. Journal of Psychology. 104(2), 233-240.
Bektaş, Ç. ve Köseoğlu, M.A. (2007). Etik Kodlarının Yönetsel Karar Alma Sürecine Etkileri ve Bir Model Önerisi. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi. 9(2), 94-115.
Beşe, E. (2006). Kırık Pencereler Teorisi Bağlamında Kentsel Yaşamda Suç ve Güvenlik. Polis Bilimleri Dergisi. 8(1), 1-24.
Biçer, M. (2005). Satış Elemanlarının İş Tatmini, Örgüt Bağlılığı ve İşten Ayrılma Niyetinin Etik İklim İle İlişkisi: Sigorta ve İlaç Sektörlerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Bilgen, A. (2014). Çalışanların Etik Liderlik ve Etik İklim Algılamalarının Örgütsel Bağlılıklarına Etkisi: Özel ve Kamu Sektöründe Karşılaştırmalı Bir Uygulama. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Budak, M. (2008). Hasta Güvenliği Kültürü. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, 7, 54-57.
Bulut, H. (2012). Etik Liderliğin ve Etik İklimin Çalışanların Örgütsel Bağlılığına ve İş Performanslarına Etkileri. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Bulut, M. (2012). Örgüt İkliminin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Etkisi ve Bir Askeri Kurumda Uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Bulutlar, F. ve Öz, EÜ. (2009). The Effects of Ethical Climates on Bullying Behaviour in The Workplace. Journal of Business Ethics. 86, 273–295.
Büte, M. (2011). Etik İklim, Örgütsel Güven ve Bireysel Performans Arasındaki İlişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 25(1), 171-192.
Cengiz, C. (2014). Hasta Güvenliğinde Kimlik Doğrulama, Hastaların Doğru Tanımlanmasının Önemi, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri ve Bir Üniversite Hastanesi Uygulaması. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Cohen, DV. (1995). Creating Ethical Work Climates: ASocioeconomic Perspective. The Journal of Socio-Economics. 24(2), 317-343.
Cullen, JB., Parboteeah, KP. ve Victor, B. (2003). The Effects of Ethical Climates on Organizational Commitment: A Two-Study Analysis. Journal Of Business Ethics. 46, 127-141.
Çakır, A. (2007). Hasta Güvenliği Kültürü ile Kalite Yönetim Sistemi Arasındaki İlişkinin Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Çavuş, MF. ve Develi, A., (2015). Etik İklim ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Aksaray: 14. Ulusal İşletmecilik Kongresi Bildiriler Kitabı. 679-682.
Çelen, Ö. (2011). Ekip Çalışması Etkinliğinin İş Tatmini ve Hasta Güvenliği Kültürü Üzerine Etkisi: Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Eğitim Hastanesinde Bir Uygulama. Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Çiçek, A. (2012). Hemşirelerin Hasta Güvenliğine Yönelik Görüş ve Tutumlarının İncelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Daly, SP. and Mattila, MM. (29.01.2012). Darwin And Ethics: Using Natural Selection To Understand Ethical Business And Organizational Behavior. Erişim adresi: http://www.ejbo.jyu.fi/ejbo/articles/daly.html
Demirel, HG. ve Kişman, A. (2014). Kültürlerarası Liderlik. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (ISSN:1308- 2140, www.turkishstudies.net). 9(5), 689-705.
Demirel, S. (24.12.2010). Sağlıkta Kalite ve Hasta Güvenliği. Erişim adresi: http://www.saglikyoneticilerizirvesi.org/10/sunumlar/2010/panel4/suleyman_demirel/sagli kta_kalite_ve_hasta_guvenligi.ppt.
Derin, N. ve Demirel, ET. (2011). Hastanelerde Verimlilik Artışı İçin Hasta Güvenliği Uygulamaları ve Hasta Güvenliğinin Sağlanmasında Dönüşümcü Liderliğin Etkisi. Verimlilik Dergisi, 3, 51-82.
Dickson, MW, Smith, DB., Grojen, MW. and Ehrhart, M. (2001). An Organizational Climates Regarding Ethics: The Outcome of Leader Values and The Practices That Reflect Them. The Leadership Quarterly. 12, 197–217.
Doğan, Hİ. ve Sevinç, B. (2011). Suç Teorileri ve Şehir Güvenliği: Bitlis İliyle İlgili Genel Bir Değerlendirme. Polis Bilimleri Dergisi. 13 (4), 27-53.
Dönertaş, FC. (2008). Etik İklimin Kuruma Güven Üzerindeki Etkisi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Durmaz, G. (2016). Cerrahi Hemşirelerinde Hasta Güvenliği Kültürü Algısını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Yeditepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Dursun, S., Bayram, N. ve Aytaç, S. (2010). Hasta Güvenliği Kültürü Üzerine Bir Uygulama. Celal Bayar Üniversitesi SBE Dergisi. 8(1), 1-14.
Dündar T. (2010). Sağlık Çalışanlarının Yıldırmaya Maruz Kalmalarında Hastane Etik İklimi ile Sosyo demografik Özelliklerinin Rolü: Bolu İli Hastanelerinde Bir Araştırma. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Elenkov, DS. And Manev, IM. (2009). Senior Expatriate Leadership’s Effects on Innovation andThe Role of Cultural Intelligence. Journal of World Business, 44, 357-369.
Erkul, M., Bilişli, Y. ve Tüm, ÖN. (2015). Hemşirelerde Hasta Güvenliği Kültürü Algısı: Üniversite Hastanesi Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 330-337.
Ersoy, N. ve Aydın, E. (1994). Tıbbi Etik'te Yararlılık İlkesi. Türkiye Klinikleri J Med Ethics. 2(2):57-60.
Eser, G. (2007). Etik İklim ve Yöneticiye Güvenin Örgüte Bağlılığa Etkisi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Filiz, E. (2009). Hastanede Hasta Güvenliği Kültürü Algılamasının ve Sağlık Çalışanları İle Toplumun Hasta Güvenliği Hakkındaki Tutumunun Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Fleming, M. and Wentzell N. (2008). Patient Safety Culture Improvement Tool: Development and Guidelines For Use. Healthc Q. 11(special issue):10-15.
Gül, H. (2006). Etik Dışı Davranışlar ve Ussallaştırılması: Devlet Hastanelerinde Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi. 10, 65-79
Gülay, H., Narcı Özgen, H. ve Ergin, A. (2016). Akreditasyon Belgesine Sahip Özel Bir Üniversite Hastanesinde Sağlık Çalışanlarının Bakış Açısıyla Hasta Güvenliği Kültürünün Değerlendirilmesi. 10. Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi. 259-263.
Gündoğdu, S. ve Bahçecik, N. (2012). Hemşirelerde Hasta Güvenliği Kültürü Algılamasının Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 15(2), 119-128.
Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Güven, R. (2007). Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Uygulamalarında Hasta Güvenliği Kavramı. Antalya: 5.Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi Bildirileri. 411-422.
Hansen, MM., Durbin. J., Sinkowitz-Cochran. R., Vaughn, A. and Langowski, GS. (2003). Do No Harm. Provider Perceptions of Patient Safety. Journel of Nursing Administiration. 3 (10), 507-508.
Hart S.E. (2005). Hospital Ethical Climates and Registered Nurses’ Turnover Intentions. Journal of NursingScholarship. 37(2), 173-177.
Hatcher, T. (2004). Environmental Ethics As An Alternative For Evaluation Theory In For Profit Business Context. Evaluation And Program Planning. 27, 357-363.
Helvacı, M.A. (2010). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışı Gösterme Düzeyleri. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks. 2(1), 391-410.
Kaplan, M., Öğüt, A., Karayel, S., ve İlhan, İ. (2013). The Effects of Ethical Climate Types on Job Satisfaction: The Case of Tourism Industry. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 117–133.
Kara, Y. (2006). Okullardaki Örgütsel Kültürün Okul Yöneticilerinin Etik Davranışları Üzerindeki Etkisi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Karaca, A. ve Arslan, H. (2014). Hemşirelik Hizmetlerinde Hasta Güvenliği Kültürünün Değerlendirilmesine Yönelik Bir Çalışma. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi Araştırma. 1(1), 9-18.
Karagözoğlu, F., Özden, D. ve Yıldırım, G. (2014). Yoğun Bakım Hemşirelerinin Hastane Etik İklim Algısı. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 16(1), 34-45.
Karayurt, Ö., Damar, TH., Bilik, Ö., Özdöker, S. ve Duran, M. (2017). Ameliyathanede Hasta Güvenliği Kültürünün ve Güvenli Cerrahi Kontrol Listesinin Kullanımının İncelenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bil Dergisi. 1, 16-23.
Kayral, İ. (02.10.2017). Hasta Güvenliği ve Kırık Pencereler Kuramı. Erişim adresi: http://www.ibrahimkayral.com/wp/2015/10/hasta-guvenligi-ve-kirik-pencereler-kurami/
Kıral, E. (2015). Yönetimde Karar ve Etik Karar Verme Sorunsalı. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 6(2), 73-89.
Kırık 119 Cam Teorisi. (02.10.2017). Erişim adresi: http://isletmeyonetimiuzerineyazilar.blogspot.com.tr/2017/01/krk-cam-teorisi.html
Kurt, E. ve Keser, A. (2014). Tıp Etiğine İlişkin Sorunlarda Eğitim, Kültür, Etik Etkileşimi Bir Kamu Hastanesi Tıp Fakültesi Örneği. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (ISSN:1308-2140, www.turkishstudies.net). 9(11), 395-406.
McFadden, KL., Henagan, SC. and Gowen, CR. (2009). The Patient Safety Chain: Transformational Leadership’s Effect on Patient Safety Culture, Initiatives, and Outcomes. Journal of Operations Management. 27(5), 390- 404.
Mert, N. (2017). Yönetici ve Yönetici Olmayan Hemşirelerin Etik İklim Algılarının Karşılaştırılması. Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Mumcu, A. (2014). Etik İklim ve Algılanan Örgütsel Adalet İlişkisi: Tokat İli Bankacılık Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi.
Mumcu, A. ve Döven, MS. (2016). Etik İklim ve Algılanan Örgütsel Adalet İlişkisi: Tokat İli Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. İş Ahlakı Dergisi, 9(1), 113-152.
Murray, WB. and Foster, PA. (2000). Crisis Resource Management Among Strangers:Principles of Organizing a Multidisciplinary Group for Crisis Resource Management. Journal of Clinical Anesthesia. 12, 633-638.
O’Toole, J. (29.01.2012). Advice from Aristotle. http://www.scu.edu/ethics/practicing/decision/framework.html Erişim adresi:
Ovalı, F. (2010). Hasta Güvenliği Yaklaşımları. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. (1)1, 33-43.
Örücü, E. ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel Adaletin Çalışanın İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Güney Afrika Cumhuriyetinde Bir Uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335–358.
Özçelik, K. (2011). Kişi Örgüt Uyumu ve Etik İklimin Hastaneye Bağlılığa Etkisi: Hemşireler Üzerinde Bir Araştırma. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi.
Özdamar, K. (2013). Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Nisan Kitabevi
Özdemir, H. (2014). Cerrahi Hemşirelerinde Hasta Güvenliği Kültürü Algılarının Belirlenmesi: Afyonkarahisar’da Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Özkan, A. (2012). Hasta Güvenliği Önlemlerinin Perinatal Kliniklere Uygulanması ve Uygulama Rehberinin Geliştirilmesi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Pedreira, ML. and Marin, HF. (2004). Patient Safety Initiatiatives in Brazil: A Nursing Perspective. International Journal of Medical Informatics, 73, 563-567.
Pehlivan, İ. (1999). Yönetsel Mesleki ve Örgütsel Etik. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Peterson, DK. (2002). The Relationship Between Unethical Behavior and The Dimensions of The Ethical Climate Questionnaire. Journal of Business Ethics. 41(4), 313–326.
Polat, M. ve Arun, K. (2016). Yönetim ve Organizasyon Kuramları. İçinde: Türköz, T. Sosyal Mübadele Kuramı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım AŞ.
Pronovost, P., Weast, B., Rosenstein, B., Sexton, B., Holzmueller, C.G., Paine, L., Davis, R., Rubin, H. R. (2005). Implementing and Validating a Comprehensive Unit-Based Safety Program. Journal of Patient Safety; 1(1), 33-40
Qualls, WJ. and Puto, CP. (1989). Organizational Climate and Decision Framing: An Integrated Approach to Analyzing Industrial Buying Decisions. Journal of Marketing Research. 26, 179-192.
Russel, T. (2005). Special Adderss To The Midwets Surgical Associaton on Surgical Ourcome Analysis and Patient Safety. The American Journal of Surgery, 189(3), 264-267.
Sayek, F. (2011). Hasta Güvenliği: Türkiye ve Dünya. TTB Raporları.
Schwepker, CH. (2001) Ethical Climate’s Relationship to Job Satis faction, Organizational Commitment and Turnover in the Sales Force. Journal of Business Research, 54(1), 39–52.
Schwepker, CH., Ferrel, OC. and Ingram, TN. (1997). The Influence Of Ethical Climate And Ethical Conflict On Role Stress In The Sales Force. Journal of The Academy of Marketing Science. 25(2), 99-108.
Sonakın, C. (2010). Hemşirelerin İş Doyumları ile Çalıştıkları Kurumların Etik İklimi Arasındaki İlişki. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Suliman, A. and Iles, P. (2000). Is Continuance Commitment Benefical To Organizations? Commitment-Performance Relationship: A New Look. Journal of Managerial Psychology. 15(5), 407-422.
Svara, JH. (2007). The Ethics Primer for Public Administrators in Government and Nonprofit Organization. Arizona: Jones and Bartlett Publishers.
Şerifoğlu, UK. ve Sungur, E. (2007). İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Kültürünün Oluşturulması; Tepe Yönetimin Rolü ve Kurum İçi İletişim Olanaklarının Kullanımı. Yönetim Dergisi. 18(58), 1-17.
Tekin, H. (2017). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınevi.
Tengilimlioğlu, D., Akbolat, M. ve Işık, O. (2015). Sağlık İşletmeleri Yönetimi (7. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Torun, MK. (2013). Turizm Alanında Lisans ve Önlisans Eğitimi Veren Kurumlarda Etik İklimin Kuruma Güven Üzerindeki Etkisi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Turunç, Ö. ve Turgut, H. (2017). (Editörler). Yönetim ve Strateji: 101 Teori ve Yaklaşım. Ankara: Siyasal Kitabevi. İçinde: Ateş, F. Sosyal Mübadele Teorisi. 150-153.
Tütüncü, Ö. ve Küçükusta, D. (2006). Hasta Güvenliği Kültürü ve Hemşirelere Yönelik Bir Uygulama. Hastane Yönetimi Dergisi, 10(2), 61-68.
Tütüncü, Ö., Küçükusta, D. ve Yağcı, K. (2007). Toplam Kalite Yönetimi Kapsamında Hasta Güvenliği Kültürü ve Bir Ölçme Aracı. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9(1), 519-533
Uysal, HT ve Aydemir, S. (2014). Örgütsel İklimin Çalışma Psikolojisine Etkisi: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (ISSN:1308-2140, www.turkishstudies.net). 9(2), 1557-1574.
Victor, B. and Cullen, J.B. (1988). Organizational Bases of Ethical Work Climates. Administrative Science Quarterly. 33, 101-125.
Wimbush, JC. ve Shepard, JM. (1994). Toward An Understanding of Ethical Climate: Its Relationship to Ethical Behavior and Supervisory Influence. Journal of Business Ethics, 13, 637-647.
World Health Organization. (2007). European Regional Patients for Patient Safety Workshop Report.
World Health Organization. (2009) World Alliance for Patient Safety Forward Programme. France.
Yağmur, A. (2013). Etik Liderliğin ve Etik İklimin Etik Dışı Davranışlara Etkisi: Ampirik Bir Çalışma. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Yalçın Ş. ve Acar A. (2010). Avrupa Birliği Ülkelerinde Hasta Güvenliği ve Güvenli Hastane İlişkisi, Ankara: 2.Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi. 1, 12–26.
Yardımcı, F. ve Başbakkal Z. (2012). Tıp Bilimlerinde Ekip Kaynak Yönetimi. Nobel Medicus, 8(3), 12-17.
Yardımcı, F., Başbakkal, Z., Beytut, D., Muslu, G. ve Ersun, A. (2014). Bir Devlet Hastanesinde Sağlık Çalışanlarının Hasta Güvenliği Kültürü Algısının İncelenmesi. Anadolu Tıbbi Araştırmalar Dergisi. 8(4), 173-179.
Yıldırım, G. (2008). Sağlık Profesyonellerinin Etik Kavramından Anladıkları ve Kuramsal Etik Çalışması Yapanlardan Bekledikleri. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Yıldırım, G. ve Kadıoğlu, S. (2007). Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları. C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi. 29(2), 7-12.
Yıldız,T., Eriten, G., Erdem, İ., Gökay, NS., Kulaç, M. ve Alp, R. (2012). Mezuniyetin ve Profesyonel Sağlık Personeli Olarak Çalışmanın Hasta Güvenliği Bilinci Üzerine Etkileri. Kafkas J Med Sci. 2(3), 94–98.