ESKİ TÜRKÇEDE KUŞ İSİMLERİ

Bu çalışmada, Eski Türkçedeki kuş isimleri ele alınarak derleme yapılmaya çalışılmıştır. Çalışma, Miladi 8. yüzyıldan 11. yüzyılın sonuna kadar olan mevcut bazı eserlerdeki kuş isimleri ile sınırlanmış ve çalışmada Miladi 8 ile 11.Yüzyılda Eski Türkçede tespit edilen kuş isimlerinin etimolojisi verilmeye çalışılmış daha sonra da bu isimlerin tarihî lehçelerdeki seyirleri gösterilmiştir. Türk dilinin kilometre taşları olarak sayılabilecek olan sırasıyla Orhon Yazıtları, Yenisey Yazıtları, Bozkır Uygur Kağanlığı Yazıtları ve umumiyetle Budizm ve Manihaizm'in işlendiği Eski Uygur Yazmaları ile Karahanlı devleti zamanından bize yadigâr kalmış Divanü Lügat-it-Türk, Kutadgu Bilig, Atabetü'l-Hakayık, Türkçe İlk Kur'an Tercümesi gibi eserler sadece dil bilgisi açısından değil, aynı zamanda Türk kültürü açısından da çok önemli kilometre taşlarındandır. Bu eserlerde araştırmacılar sadece o dönemin yaşamış dil malzemesini değil, aynı zamanda Türklerin devlet teşkilat yapılanmasını, askeri teşkilat yapısını, gelenek ve göreneklerini yani kısaca başka bir anlamda törelerini, Türklerin yaşadığı coğrafyayı, kullandıkları araç gereçleri, kılık kıyafetlerini, yiyecek ve içeceklerini, dini inançlarını, yine yaşamlarındaki evcil hayvanlarla yabani hayvanlar gibi pek çok konuyu kısaca Türk Kültürü adı altında toplayabileceğimiz birçok konuyu tespit etmek, geçmiş Türklerin yaşantısına ışık tutmak mümkündür. Bu hususlardan dolayı başta Divanü Lügat-it-Türk olmak üzere yukarıda sıralanarak belirtilen pek çok eser bu yanları ile ele alınıp incelenmiştir, incelenmeye de devam edilecektir

THE BIRDS NAMES IN THE OLD TURKISH

In this study, we tried to make the assembly by taking the old bird names in Turkish. This study is limited to bird names which were written in some works between AD 8’th to end of the 11’Th century. In this study, we tried to give the bird names etymology which were detected from old Turkish used between AD 8’th to 11’th century and the progression of the bird names in historical dialects was shown Orkhon inscriptions, Yenisei inscriptions, Steppe Uighur Khanate manuscripts are regarded as milestones in Turkish language and in general old Uighur manuscripts in which Buddhism and Manihaism were committed, and also Divanü Lügat-it Türk, Kutadgu Bilig, Atabetü’l Hakayık are the relics remaining to us from Karahan State, and Turkish translation of Quran are very important works not only in terms of language but also in terms of understanding Turkish culture. Researchers has identified many elements that may be collected under the names of Turkish culture such as the construction of state apparatus, the military organizational structure, mores and traditions, their geography, their tools, clothes, food and beverages, religious belief, pets and wild animals that exist in their life besides the works of that time lived in Turkish language. In this way, the life of the past Turks was clarified. Thus, especially Divanü Lügat-it Türk, many works have been pointed out above in order have been investigated and will continue to be examined as well.

PDF

___

ARAT, ReĢid Rahmeti, Kutadgu Bilig (çeviri), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1959.
ARAT, ReĢid Rahmeti, Atabetü’l-Hakayık, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2006.
ATA, Aysu, Türkçe İlk Kur’an Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2004.
ATALAY, Besim, Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi, c: I, II, III, IV, Türk Dil Kurumu Yayınları,Ankara, 1988
AYDEMĠR, Adem, “Kutadgu Bilig ve Divanü Lugati’t Türk’te Kuşlar”, International Journal of Social Science, cilt: 6, sayı: 1, sayfa: 271-297, 2013.
AYDIN, Erhan, Şine Usu Yazıtı, Karam Yayınları, Çorum, 2007.
AYVERDİ, Ġlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Yayınları, Ġstanbul, 2006.
BANG, W. und A. von Gabain, Türkische Turfan-Texte I- V, I = SPAW 1929, 1-30, II = SPAW 1929, 411-430, III = SPAW 1930, 183-211, IV = SPAW 1930, 432-450, V = SPAW 1931, 323-356, 1929- 1931.
BANG, W. und A. von Gabain und R. Rachmati (Rahmeti) Arat, Türkische Turfan-Texte VI, SPAW, 93-192, 1934.
BANG, W.und R. Rachmati (Rahmeti) Arat, Die Legende von Oghuz Qaghan, SPAW, 683-724,1934.
BROCKELMANN,C., Osttürkische Grammatik der İslamischen Litteratursprachen Mittelasiens, Leiden, 1954.
CAFEROĞLU, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, Ġstanbul, 1933.
CINCIUS, V. I., Sravnitel’nyjslovar’ tunguso-man’čžurskichjazykov, Leningrad, 1975.
CLAUSON, Sır Gerard, Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford the Clarendon Press, London, 1972.
Derleme Sözlüğü, c: I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, Türk Dil Kurumu Yayınları,Ankara, 1963-1982.
ERASLAN, Kemal, Osman Fikri Sertkaya, Nuri Yüce, Kutadgu Bilig III (İndeks), Türk Kültürünü AraĢtırmaları Enstitüsü, Ġstanbul, 1979.
ERDAL, Marcel, Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, Volume: I, II, Wiesbaden: Harrassowitz, 1991.
EREN, Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basımevi, Ankara, 1999.
ERGİN, Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, Ġstanbul, 1995.
EYUBOĞLU, Ġsmet Zeki, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (GeniĢletilmiĢ 4. Baskı), Sosyal Yayınları, Ġstanbul, 1998.
GABAIN, A. Von, Türkische Turfan-Texte VIII (Texte in Brāhmī-Schrift), ADAW, Berlin,1954.
GABAIN, A.Von Türkische Turfan-Texte X, ADAW, Berlin, 1959.
GABAIN, A.von und W. Winter, Türkische Turfan-Texte IX, ADAW, Berlin, 1958.
GAZĠHAN, Sultan Abdülhamid, Lugati Çağatai ve Türki Osmâni, Mihran Matbaası, Ġstanbul,1298.
GRØNBECH, Kaare, Komanisches Wörterbuch, Türkischer Wortindex zu Codex Cumanicus,Kopenhagen: E. Munksgaard, 1942.
GÜLENSOY, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, TürkDil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
HAMILTON, James Russel, İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (çeviren: Vedat Köken), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
HAN, Muhammad Mehdî, Sanglax, (yayınlayan: Sır Gerard CLAUSON), London, 1960.
HAZAI, G. und Peter Zieme, Fragmente der Uigurischen Version des “Jin’gaŋjiŋ mit den Gāthās des Meister fu” (Schriften zu Geschichte und Kultur des Alten Orients 3, BerlinerTurfantexte I), Berlin, 1971.
KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi, Gülistan Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,1989.
KAYA, Ceval, Uygurca Altun Yaruk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
LE COQ, A. Von, Türkische Manichaica aus Chotscho I-III, I= APAW 1911, Anhang Berlin 1912, II= APAW 1919, III=APAW 1922 (Türkçesi: Fuat Kösearif, Türkçe Mani Metinler I, Devlet Basımevi, Ġstanbul., 1932.
MAUE, Dieter, Alttürkische Handschriften (teil 1), Franz Steiner Verlag, Stuttgart, 1996.
MUNKÁCSĠ, Bernhard, Árja és kaukázusi elemek a finn-magyar nyel-vekben, Budapest, 1901.
MUNKÁCSĠ, Bernhard (1904): Über die “uralten armenischen Lehnwörter” im Türkischen, 352-357, Budapest, 1904.
MÜLLER, F. W., Uigurica I, APAW, Berlin, 1908.
MÜLLER, F. W., Uigurica II, APAW, Berlin, 1910.
MÜLLER, F. W., Uigurica III, APAW, Berlin, 1922.
MÜLLER, F. W., Uigurica IV, (A. v. Gabain tarafından yayımlandı), APAW, Berlin, 1931.
NADELYAYEV, V. M- NASĠLOV, D. M- TENĠġEV, E. R- ġÇERBAK, A. M., Drevnetyurskiy
Slovar, Leningrad: Izdatel‟stvo Nauka, 1969.
ORKUN, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1936, 1938,1940, 1941.
ÖLMEZ, Mehmet, Hsüan-Tsang’ın Uygurca Yaşamöyküsü (VI. bölüm), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (YayımlanmamıĢ doktora tezi), Ankara, 1994.
ÖZÖNDER, F. Sema Barutçu, Uygurca Sadāprarudita ve Dharmodgata Bodhisattva Hikâyesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (YayımlanmamıĢ doktora tezi), Ankara,1987.
ÖZÖNDER, F. Sema Barutçu, Üç İtigsizler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
RADLOFF, W., Bruchstück des Ârya Rājāvavādaka Genannten Mahāyāna Sūtra, St.Petersbourg, 1911.
RADLOFF, W., Ein Fragment aus der Prajnāpāramitā, St. Petersbourg, 1911.
RADLOFF, W., Kuan-şi-im Pusar, Commissionnaires de I‟Académie Ġmpériale des Sciences, St.Petersbourg, 1911.
RADLOFF, W., Nachtràge zum Chuastvanit, Bulletin de I‟Académie Ġmpériale des Sciences de, St. Petersbourg, 1911.
RADLOFF, W., Uigurische Sprachdenkmäler, Akademic der Wissenschaften, Leningrad, 1928.
RAMSTEDT, G. J., Einführung in Diealtaische Sprachwissenschaft, I, Helsinki, 1952.
RAMSTEDT, G. J., Einführung in Diealtaische Sprachwissenschaft, II, Helsinki, 1957.
RÄSÄNEN, Marttı, Materialien zurMorphologie der Türkischen Sprachen, Helsinki(StudiaOrientalia), 1957.
RÄSÄNEN, Marttı, Versuch eines Etymologıschen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki,1969.
RÖHNBORN, Klaus, Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der Vorislamischen Türkischen Texte aus Zentralasien, Franz Steiner Verlag GMBH-Wiesbaden, 1977.
SHŌGAITO, Masahiro, Uighur Abhidharma Texte, Nakanishi Printing, Kyoto, 2008.
SHŌGAITO, Masahiro- Lilia Tugusheva- Setsu Fujıshıro, Daśakarmapathāvadānamālā, in Uighur from the Collection of the St. Petersburg Branch of the Institute of Oriental Studies Russian Academy of Sciences, Nakanishi Printing, Kyoto, 1998.
STAROSTIN, Sergei-Anna Dybo-Oleg Mudrak, Handbook of Oriental Studies, c: I, II, III Boston, 2003.
Tarama Sözlüğü, c: I II, III, IV, V, VI, VII, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1963-1977.
TEKİN, ġinasi, Kuan-şi-İm Pusar (Ses İşiten İlah), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 1960.
TEKİN, ġinasi, Buddhistische Uigurica aus der Yüan-Zeit, Akademiai Kiadό-BudapeĢt, 1980.
TEKİN, ġinasi, Maitrisimit nom Bitig, Berliner Turfantexte IX, Berlin, 1980.
TEKİN, Talât, Orhon Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
TEKİN, Talât, Tunyukuk Yazıtı, Simurg Yayınları, Ġstanbul, 1994.
TEZCAN, Semih, Das Uigurische İnsadi Sūtra, Berliner Turfantexte III, Berlin, 1970.
TOPARLI, Recep, Muʿinü’l- Mürid, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları,Erzurum, 1988.
TOPARLI, Recep, Hanifi Vural, Recep Karaatlı, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
Türkçe Sözlük (10. Baskı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.
USER, Hatice ġirin, Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya, 2009.
ZIEME, Peter, Magische Texte des Uigurischen Buddhismus, Berliner Turfantexte XXIII,Berlin, 2005.
ZIEME, Peter, Manichäisch-türkisch Texte, Berliner Turfantexte V, Berlin, 1975.
ZIEME, Peter, Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, Berliner Turfantexte XIII,Berlin, 1985.
ZIEME, Peter, Zur Buddhistischen Stabreimdichtung der Altan Uiguren, Acta Orientalia Academie Scientiarum Hungaricae XXIX (2), pp. 187-211, Berlin, 1985.
ZIEME, Peter, Vimalakîrtinirdeśa Sūtra, Berliner Turfantexte XX, Berlin, 2000.