EBU MUKBİL KEMAL’İN “DÜLGERİN KIZI” ADLI ROMANINDA GAYRİMÜSLİM OSMANLI VATANDAŞLARI

Çeşitli gazetelerde yazmış ve roman türünde de eserler vermiş olan Ebu Mukbil Kemal Bey, daha çok 1905-1908 yılları arasında Matbuat-ı Dâhiliye Müdürlüğü görevinde bulunduğu müddet boyunca yaptığı icraatlar ve sansürlerle anılmıştır. Bu nedenle olsa gerek yazar kimliği geri plânda kalmış olan Ebu Mukbil Kemal'in 1870'li yılların İstanbul'unu anlatan Dülgerin Kızı (1903) adlı romanı, çoğunluğunu gayrimüslim unsurların oluşturduğu şahıs kadrosuyla dikkat çekmektedir. münasebetlerine geniş yer verilen romanda, Osmanlı'nın çok milletli yapısı yansıtılmaktadır. Bu çalışmada, yazarın Osmanlı vatandaşı olan gayrimüslim şahısları romanında nasıl bir bakış açısıyla ele alıp değerlendirdiği, hangi hususiyetleriyle ön plâna çıkardığı ve cemiyet içinde nasıl konumlandırdığı devrin toplumsal arka plânı göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Romanda mensup oldukları din ve millet ile tanımlanan bu gayrimüslim unsurlar, tek tip olarak ele alınmamış, her değerlendirilmişlerdir. Türklerle uzun yıllar bir arada yaşamaları, samimî ve dostane ilişkiler kurmaları vesilesiyle de Osmanlı-Türk kültüründen etkilenen bazı şahıslar, yazar tarafından idealize edilmiştir. Ayrıca Osmanlı Devleti'nin kendisine bağlı gayrimüslim unsurlarla siyasî problemler yaşadığı bir dönemde kaleme alınan romanda, bir arada yaşayan farklı milletlere mensup şahısların birbirleriyle birlik, beraberlik ve dayanışma içinde yaşadıkları gösterilmek istenmiştir

NON-MUSLIM OTTOMAN SUBJECTS IN EBU MUKBIL KEMAL’S NOVEL, “DÜLGERIN KIZI”

Ebu Mukbil Kemal, who wrote in various newspapers and authored several novels, is mostly known for his practices and censorship during his position as director of Directorate of Censorship (Matbuat-ı Dâhiliye) between the years 1905-1908. It may be for this reason that his identity as an author was overshadowed by his position and his novel, Dülgerin Kızı (1903) is a subject of attention with its cadre of personas, most of them non-Muslims. In the novel, which focuses on these subjects and the way they interact with the Turks, the multinational side of the Ottomans. This study analyzes how the author interpreted the non-Muslim Ottoman subjects in his novel, which characteristics he emphasized and how he placed them in society within the context of the social background of its period. These non-Muslim subjects, described based on their religious and ethnic backgrounds are not interpreted with a stereotypical approach, each one of them were represented with and evaluated as different characteristics. Character who was influenced by Ottoman-Turkish culture due to their lost shared past with Turks, and who established intimate and friendly relations were idealized by the author. Furthermore, in the novel that was written around the time when the Ottoman State had problems with non-Muslims under its reign, it is depicted that various people from other nations can live together, show solidarity and cooperation

PDF

___

Ali Rıza Bey (Balıkhane Nâzırı) (2001). Eski Zamanlarda İstanbul, Haz. Ali Şükrü Çoruk, İstanbul: Kitabevi Yay.
Alver, Ahmet (2013). “Ahmet Mithat’ın Mesâil-i Muğlâka Romanındaki Gayrimüslim Karakterlerin Analizi,” TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 8/1, Winter 2013, ANKARA-TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3724, p. 721-733.
Çetin, Ensar (2013). “Osmanlı’da Gündelik Hayata Sosyal Bir Bakış”, Toplum Bilimleri Dergisi, C. 7, S. 13, ss. 277-294.
Doğan, İsmail (2001). Osmanlı Ailesi -Sosyolojik Bir Yaklaşım-, Ankara: Yeni Türkiye Yay.
Ebu Mukbil Kemal (1319/1903). Dülgerin Kızı, İstanbul: Matbaa-i Tahir Bey.
Eryılmaz, Bilal (1992). Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi, İstanbul: Ağaç Yay.
Gökçek, Fazıl (2006). Osmanlı Kapısında Büyümek - Ahmet Mithat Efendi’nin Hikâye ve Romanlarında Gayrimüslim Osmanlılar, İstanbul: İletişim Yay.
Güler, Ali (2009). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Azınlıklar, Ankara: Berikan Yayınevi. İskit, Server (1943). Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Ankara: Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yay.
Karataş, Ali İhsan (2008). “Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Aile Bireylerinin Korunması”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 36, ss. 133-151.
Kudret, Cevdet (1977). Abdülhamit Devrinde Sansür, İstanbul: Milliyet Yay. Ortaylı, İlber (2014). “Osmanlı Kimliği”, Osmanlı Barışı, 8. Baskı, İstanbul: Timaş Yay., ss. 25-36.
Ölker, Gökhan (2014). “Osmanlı Alfabesiyle Başka Bir Dilin Yazımı: Rumca Örneği”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkis or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/9 Summer 2014, ANKARA-TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7075, p.799-812.
Safi, İhsan (2009). “Yeni Türk Edebiyatı Araştırmalarında Arşivlerden Yararlanma”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 4 /1-I Winter 2009, ANKARA-TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.544 , p.263-292.
Somel, Selçuk Akşin (2009). “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913)”, Modern Türkiye‘de Siyasî Düşünce, Cilt 1: Cumhuriyet‘e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet‘in Birikimi, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, 8. Baskı, İstanbul: İletişim Yay., ss. 88-116.
Tokgöz, Ahmet İhsan (2012). Matbuat Hatıralarım (1888-1914), Yay. Haz. Alpay Kabacalı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Üner, Ayşe Melda (2008). “Ahmet Mithat Efendi’nin Eserlerinde Düşmüş Kadına Uzanan El: Mihnetkeşan ve Henüz On Yedi Yaşında”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 11, S. 19, ss. 127-137.