DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİ’NDE ANADOLU’DAN KUDÜSE UZANAN İNANÇ YOLCULUĞU

Doğu Roma İmparatorluğu Döneminde Anadolu toprakları coğrafi ve beşeri özellikleri nedeniyle siyasi, ekonomik, kültürel, askeri ve dinsel anlamda önemli bir bağlantı noktası olmuştur. Batıdan gelen yollar Anadolu üzerinden doğuya doğru ilerlemiştir. Aynı şekilde kuzeyden güneye inen yollar içinde en kısa yollar Anadolu’dan geçmektedir. M. S. 4. yüzyılda Doğu Roma İmparatoru Konstantin’in Hıristiyanlığı devletin resmi dini olarak ilan etmesini müteakip Anadolu toprakları inanca yolculuğun önemli merkezlerinden birisi haline gelmiştir. Önceleri doğudan çıkan Hıristiyan inancının batıya ve kuzeye doğru yayılmasında ve sonraları da tam ters istikamette, batıdan ve kuzeyden hacı olmak için doğuya doğru dinsel ilerleyişin yönüdür. Hz. Meryem ve Hıristiyanlık dininin yayılmasında önemli roller oynamış olan Aziz ve azizelerin çoğu Anadolu topraklarına gelmiş ve burada yaşamıştır. Hıristiyan inancında hac yolları üzerinde bulunan bu yerleri ziyaret etmek ve belirli ritüelleri yapmak hacı olmanın gereklerinden birisidir. Nihayetinde ise bu yollar, İsa’nın doğduğu ve öldüğü yer olması bakımından en önemli dinsel merkez olan Kudüs şehrine ulaşmaktadır. Anadolu’dan Kudüs’e uzanan hac yolcuğunda, Anadolu üzerinde yer alan önemli merkezlerden bir bölümü bu makalede ele alınmıştır. Bu yerler genelde coğrafi konumları açısından bulundukları bölgede kilit noktası olup, Roma resmi yolunun geçtiği ana akslar üzerinde bulunmaktadır. Aynı zamanda nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu, buna paralel olarak da yapılaşmanın fazla olduğu yerlerdir. Antik dönemlerden itibaren bu şehirler sahip oldukları çeşitli özellikleri nedeniyle kültürel, sosyal, ekonomik ve dinsel anlamda birer cazibe merkezi olmuşlardır. Ancak günümüzde büyük bir çoğunluğu tarihi dokusunu çeşitli nedenlerden ötürü koruyamamıştır.

THE JOURNEY OF FAITH FROM ANATOLIA TO JERUSALEM IN THE EASTERN ROMAN EMPIRE PERIOD

During the period of the Eastern Roman Empire, the Anatolian lands became important points of political, economic, cultural, military and religious connection due to their geographical and human characteristics. The roads from the west have advanced eastward through Anatolia. In the same way, the shortest roads passing from north to south pass through Anatolia. In the 4th century AD, after the declaration of the Eastern Roman Emperor Constantine as the official religion of Christianity, the Anatolian lands became one of the most important centers of the faith journey. Prior to the spreading of Christian faith is from the west to North and the latter is, on the contrary of the first direction route, from the west and the north toward the east. Holy Virgin and most of the saints and saints, who played a significant role in the spread of Christianity religion, came to Anatolia and lived there. Visiting these places on the roads of Christian faith and doing certain rituals is one of the requirements of being a pilgrim. In the end, these roads reach the city of Jerusalem, the most important religious center in terms of the place where Jesus was born and died. In this article, pilgrimage centers in Anatolia on this belief route passing through Anatolia and going to Jerusalem were discussed. These places are generally located on the main axes where the Roman official road passes, in terms of their geographical location. At the same time, the population density is high, in parallel with the construction is more places. Since antiquity, these cities became cultural, social, economic and religious centers of attraction due to their various features. However, nowadays, a large majority can not protect the historical fabric for various reasons.

PDF

___

Alpaslan, S. (1996). Antalya’nın Demre (Kale) İlçesindeki H. Nikolaos Kilisesi’nde Dini Ayinle İlgili Plastik Eserler. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji-Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Dr. Tezi, Ankara.
Arslan, A. (2012). Egeria’nın Hac yolculuğu. Ankara: Alter Yayıncılık.
Arslan, A. (2015). “Anadolu İnanç Söylenceleri: Egeria’nın Anlatılarında Balıklıgöl ve Kral Abgar”, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi (13/3),141-149.
Aydın, M. (2005). Ansiklopedik Dinler Sözlüğü. Konya: Nüve Kültür Merkezi.
Barsanti, C. (2004). “İznik/Nikaia Arkeoloji Müzesi Kataloğunun Peşinde”. Tarih Boyunca İznik (Ed. Işık Akbaygil, Halik İnancık, Oktay Aslanapa), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 267-300.
Büyükkolancı, M. (2001). The Life and the Monument of St. John. İzmir: Efes 2000 Founders.
Çift, P., Harman, Ö. F. (2017). Kudüs’ün Gizemli Tarihi. İstanbul: Destek Yayınları,
Connor, C. L. (2011). Bizans’ın Kadınları (Çev. Barış Cezar). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Dvornik, F. (1990). Konsiller Tarihi İznik’ten II. Vatikan’a (Çev. Mehmet Aydın). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Fortia d’Urban, A. J. F. X. P. E. S. P. A. (1845). Recuéil des Itinéraries Anciens (Ed. E. Miller), Paris: Imprimerie Royale.
Eusebios (2011). Kilise Tarihi (Çev. F. Akderin). İstanbul: Chivi Yazıları Yayınevi.
Ferguson, G. (1966). Signs & Symbols in Christian Art. New York: Oxford University Press.
Fıratlı, N. (1974). “An Early Byzantine Hypogeum Discovered at İznik”. Arif Müfit Mansel’e Armağan 2, 919-932.
Fıratlı, N. (1975). “İznik’te Bulunan Erken Bizans Çağı Hipojesi”. İlgi, 39, 24-27.
Foss, C. (1979). Ephesus after Antiquity, A Late Antique, Byzantiine and Turkish City. Cambridge.
Foss, C. (2003). “Pilgrimage in Medieval Asia Minor”, Dumbarton Oaks Papers 56 (Ed. Alice-Mary Talbot), Washington D. C., 129-151.
Granella, O. (2011). Meryemana (Çev. Mesut Kalaycı). İtalya: Eteria Yayıncılık.
Kazakou, M. Skoulas, V. (Ed.) (2008). Egeria: Mediterranean Medieval Places of Pilgrimage: Network for the Documentation, Preservation and Enchancment of Monuments in the Euromediterranean Area. Helenic Ministry of Culture, Directorate of Byzantine and Post Byzantine Antiquities.
Kazhdan, A. P., Sevcenko, N. P. (1991). “Panteleemon”. The Oxford Dictionary of Byzantium, Volume III, 1572-1573.
Keskin, E. (2015). Kutsal Kent Euchaita ve Bizans Dönemi Taş Eserleri. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi.
Keskin, E. (2016). “Anadolu’da Roma Dönemi Hamam Mimarisine Çorum İli’nden Bir Örnek”. Uluslararası Bütün Yönleriyle Çorum Sempozyumu, 28- 30 Nisan 2016, 95-104.
Keskin, E. (2017). "Doğu Roma İmparatorluğu Dönemi Anadolu'daki Askeri Yollar". Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal 16, 1 ‐ 9.
Koch, G. (2007). Erken Hıristiyan Sanatı (Çev. Ayşe Aydın). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Kürkçüoğlu S. (2015). “Kutsanmış Kent Edessa (Şanlıurfa) Hz. İsa ve Abgar Mektuplaşması Kutsal Mendil & Kutsal Kefen”. Şurkav Şanlıurfa Kültür Sanat Tarihi ve Turizm Dergisi 23, 20- 26.
Lassus, J. L. (1938). Église cruciforme d’Antioch-Kaoussié. Antioch-on-the- Orontes II. The Excavations 1933-1936, 5-45.
Mango, C. (2006), Bizans Mimarisi (Çev. Mine Kadiroğlu, yayına hazırlayan: Bülent İşler). Ankara.
McClure, M. L., Feltoe, C. L. (1919). The Pilgrimage of Etheria. Greath Britain: Richard Clay& Sons Limited.
Parman, E. (2002). Ortaçağda Bizans Dönemi’nde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Peschlow, U. (2004). “Nikaia/İznik Kiliseleri”, Tarih Boyunca İznik (Ed. Işık Akbaygil, Halik İnancık, Oktay Aslanapa). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 201-218.
Pillinger, R. (2011). “The Grotto of St. Paul”. Wall Painting in Ephesos from the Hellenistic to the Byzantine Period (Ed. Norbert Zimmerman, Falko Daim Sabine Ladstätter v.d.). İstanbul: Ege Yayınları, 174-181.
Ramsay W. M. (1939). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası (Çev. Mihri Pektaş). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Ramsay, W. M. (2000). Tarsus (Aziz Pavlus’un Kenti) (Çev. Levent Zoroğlu),. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Segal, J. B. (2002). Edessa The Blessed City (Çev. Ahmet Arslan). İstanbul: İletişim Yayınları.
Stewart, A. (Trans.) (1887). Itinerary from Bordeaux to Jerusalem ‘The Bordeaux Pilgrim (333 A. D.)’. London: Adelphy.
Şahin, M., Tok, E., Kılıç, Ş. (2014). “İznik Gölü’ndeki Batık Kilise Deprem Kurbanı Aziz Neophytos”, Aktüel Arkeoloji Dergisi 38, 8.10.
Texier, C. (2002). Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi (Çev. Ali Suat, Kazım Yaşar Kopraman, Musa Yıldız), Ankara: C. I, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı. Tiefenbach, H. (2012). Anadolu’nun Azizleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Timothy, E. G. (1991). “Helena”. The Oxford Dictionary of Byzantium, Volume II, 909.
Türkoğlu, S. (1999). Efes’in Öyküsü. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Vikan, G. (1982). Byzantine Pilgrimage Art. Washington D. C.
Vikan, G. (1991). “Pilgrimage”. The Oxford Dictionary of Byzantium, Volume III, 1676-1677.
Von Oppenheim, M., Von Gaertringen Hiller F. (1914). “Höleninschrift von Edessa mit dem Briefe Jesu an Abgar”. Sitzungsberichte der Königlich Preussichen Akademie derWissenschaften, 817-828.
Zimmermann, N. (2011). “Ephesos Geç Antik ve Bizans Dönemi Resim Sanatı”. Bizans Döneminde Ephesos (Ed. Falko Daim Sabine Ladstätter). İstanbul: Ege Yayınları.