DÎVAN VE HALK ŞİİRİNDE SEVGİLİNİN GÜZELLİK UNSURLARI ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR ARAŞTIRMA

Klâsik Türk Edebiyatı için “Estetik” çok önemlidir. Estetik kaygı, sadece görünüşe dayalı olmayıp davranışsal boyutta da kendini gösterir. Şiirin en önemli mevzuu olan sevgili, bu çalışmada görselliği ve mizacı itibariyle değerlendirilmiştir. Sevgilinin güzellik unsurları içinde en başta geleni yüzdür. Aşığın görmek için canını verdiği yüz, genellikle yanakla birlikte ele alınır ve çok zaman aynı unsurlarla ifade edilir. Yüz, beyazlık ve parlaklık itibariyle değerlendirilir. Sevgilinin güzellik unsurları içinde en zengin tasavvur ve tahayyüllere gidileni saç olmuştur. İçinde bulunduğu hâl, vasıf ve bilhassa diğer unsurlarla münasebeti bakımından işlenmektedir. Saç; rengi, şekli ve kokusu itibariyle şairlere hayal zenginliği yaşatmıştır. Şiirin temel yapısını “tenasüp” ve “teşbih” oluşturur. Çünkü kavramların birbiriyle uyumlu olma zorunluluğu vardır. Bunun yanı sıra benzetme, duygu ve düşüncenin ifadesinde çok önemlidir. Sadece Türk şiirinde değil, şiirin olduğu her yerde sevgi ve sevgiliyle ilgili hayaller ilk sırada yer alır. Aşkın olduğu her yerde sevgili karşısında seven (âşık) vardır. Âşık, sevgili için her türlü acıya katlanır. Sevgili, âşık nazarında dünyanın en güzelidir. Onun her türlü nazına, cefasına, umursamazlığına katlanır. Âşığın en büyük hayali sevgiliye kavuşmaktır. Vuslat, şiirde ütopik bir olgu olarak değerlendirilir. Belki de aşkı bu denli çekici kılan sevgiliye ulaşılmazlıktır. Sevgilinin âşık nazarındaki bu kıymeti kavuşmanın zorluğundandır. Üzerinde çok durulan yüz ve saç unsurlarının yanında bu bağlamda sevgiliye dair dikkate alınan diğer güzellik unsurları ise göz, kaş, kirpik, ağız, dudak, diş, ayva tüyleri, çene, gerdan, boy, bel, kol, el, parmak, ayak, kulaktır. Halk ve Divan şiirinden seçilen metinler, ortak ve ayrılan yönleriyle sevgiliye bakışı ortaya koymaktadır. Bu, aynı zamanda Klâsik Türk şiirinin beğenisinin de ifadesidir.

A COMPARATIVE RESEARCH ON LOVER’S BEAUTY ELEMENTS IN DIVAN AND FOLK POETRY

"Aesthetics" is very important for Classical Turkish Literature. Aesthetic worry is not only based on appearance but also on the behavioral dimension. The most important issue of poetry, lover, has been evaluated in terms of visuality and criticism in this work. In the beginning of elements of lover’s beauty is the face. The face that lover’s gives his life to see, generally is taken a part with cheek and most of the time expressed by the same elements. The face is evaluated in terms of whiteness and gloss. Hair has been the richest concept and imagine of the elements of lover’s beauty. The hair has made the poets an imagination wealth as of it’s color, shape and smell. “Tenasüp” (proportioned) and “teşbih” (simile) create the basic structure of poem. Because there is a obligation to concepts as being compatible with each other. Besides this, simile is very important in expression of thoughts and feelings. The imaginations about love and lover is taken first place not only in Turkish poem but also everywhere which has poem. In everywhere which has love, there is an in love in front of lover. In love, bears all pain for he lover. Lover is the most beautiful in the in love’s eyes. He bears her all kinds of affectation, suffering and indifference. The biggest dream of in love is to reunite with the lover. In poetry, convergence is evaluated as an utopian phenomenon. Maybe the love is this much attractive because of the inaccessibility to lover. Lover’s value in the eyes of in love is due to the difficulty of reunite. It is treated in terms of the situation in which it is held, quality and it is processed in particular in point of the connection with other elements. In addition to emphasized face and hair elements, in this context, the beauty factors which are considered to be about lover are eyes, eyebrows, eyelashes, mouth, lips, teeth, peach fuzz, chin, neck, height, waist, arms, hands, fingers, feet, ears. Texts chosen from folk poetry and Divan poetry are present by similar and different aspects the look to the lover. This, in the same time a meaning of the express of Classical Turkish taste.

___

  • Ak, C., (1987). Muhibbi Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Akkaya, M., (1992). Şemsî Paşa Dîvânı, İnceleme-Metin, (Basılmamış Doktora Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Arısoy, M. S., (1985). Türk Halk Şiiri Antolojisi, Bilgi Yayınevi, Ankara.
  • Bezirci, A., (1993). Türk Halk Şiiri, Cilt-I-II, Say Yayınları, İstanbul.
  • Ergun, S. N., (1935). Bâkî Dîvânı, İstanbul.
  • Gölpınarlı, A., (1951). Nedîm Dîvânı, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
  • İsen, M., (1992). Şeyhi Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • İpekten, H., (1990). Nailî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • Karadağ, M., (1992). Erzurumlu Emrah Dîvânı, Balıkesir.
  • Kasır, H. A., (1984). Develili Seyrânî, Kayseri.
  • Kurnaz, C., (1996). Hayali Bey Divanı’nın Tahlili, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
  • Oğuz, M. Ö., (1992). Yozgatlı Halk Şairi Nâzî, Ankara.
  • Öztelli, C., (1983). Karacaoğlan, Özgür Yayınları, İstanbul.
  • Öztelli, C., (1984). Köroğlu-Dadaloğlu- Kuloğlu, Özgür Yayınları, İstanbul.
  • Tarlan, A. N., (1966). Ahmed Paşa Dîvânı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
  • Tarlan, A. N., (1992). Necâtî Bey Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • Tarlan, A. N., (1967). Zatî Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.