11956

Divan Şiirinde sevgiliye dair

Sevgili, divan şiirinin kendine özel aşk kurgusu içinde şekillenen en önemli tiptir. Onun değişik kimliklerde karşımıza çıkması divan şiirinin mecaza dönük ifade tarzı ile birlikte daha pek çok faktöre dayanmaktadır. İslam’da sanat anlayışı, tasavvuf, sosyal yapılanma, kültürel ve millî katkılar bunların en önemlileridir. Gerçek-mecaz ilişkisi içinde bilhassa tasavvufun etkisiyle sevgili değişken özellikler göstermektedir. Sevgili bazen tamamen soyut ve ulaşılmaz iken bazen gerçek hayattan izler taşır. Yüzyıllar boyu şairler tarafından hemen hemen aynı özelliklerle sevilen/anlatılan sevgili kimdir? Sevgili ile ilgili farklı algıların oluşması hangi nedenlere dayanmaktadır? Aşk kavramına yüklenen özel anlamlarla şekillenen bu yapıda âşık ve sevgilinin idealleştirildiği görülmektedir. Bu makale divan şiirinde aşk, âşık, sevgili bağlamında sevgiliyi ele almaktadır.

The beloved in divan poetry

The Beloved is the most important character in understanding the idea of love in Divan poetry. The reason that the Beloved appears in different identities is related to the metaphorical expression style in Divan literature, besides many other factors. The most important of these factors can be stated as the perception of art in Islam, Sufism, and social structure, cultural and national contributions to the image of the Beloved. Regarding the relationship between the reality and the metaphorical components in Divan literature, especially because of the influence of Sufism, the Beloved has a changeable characteristic. While the Beloved can sometimes be an unreachable and abstract figure, she can be a part of real life some other times. Who is the Beloved, who has been loved and praised, and associated with many similar aspects by several poets for centuries? What are the reasons that created a huge variety of perception of the Beloved? It is evident that the lover and the image of the Beloved, created by the components of love in Divan literature, are idealized. In this article, at the very center of the darling, lover and rival triangle, the “Beloved” will be analyzed.

PDF

___

AKÜN, Ömer Faruk (1994) “Divan Edebiyatı” TDVİA C.9, İstanbul
ANDREWS, Walter G. (2009) Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, (Çev. Tansel Güney), İletişim Yayınları, İstanbul
AYDEMİR, Yaşar (2007) “Edebiyat Medeniyet İlişkisi ve Bu İlişkinin Divan Şairinin Sevgili Tipine Yansıması”, İstanbul Üniversitesi, I.Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu, İstanbul
AYVAZOĞLU, Beşir (1989) İslam Estetiği ve İnsan, İstanbul
AYVAZOĞLU, Beşir (1996) Geleneğin Direnişi, Ötüken Yay. İstanbul
ÇELTİK, Halil (2008) Divan Sahibi Rumeli Şairlerinin Şiir Dünyası, MEB Yayınları, Ankara
ÇETİNDAĞ, Yusuf (2005) Doğu’da Aşk Bir Başkadır, İstanbul
ERKAL, Abdulkadir (2009) Divan Şiiri Poetikası (17.Yüzyıl), Birleşik Yay. Ankara
GÖNEL, Hüseyin (2010) 15.-16. Yüzyıl Divanlarına Göre Divan ġiirinde Sevgili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Ü. SBE, Ankara
KAPLAN, Mehmet (2006) Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, Dergâh Yayınları, İstanbul
KAPLAN, Mehmet (2007) Tip Tahlilleri: Türk Edebiyatında Tipler, Dergâh Yayınları, İstanbul
KIRKKILIÇ, H. Ahmet (2007) “Divan ġiirinde Sevgilinin Kimliği”, İstanbul Üniversitesi, I.Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu, İstanbul
KOÇ, Turan (2009) İslam Estetiği, İSAM Yayınları, İstanbul
KONYALI, Arif (2008) Mesnevî’nin Anahtarı, Rumi Yay. Konya
KURNAZ, Cemâl (1997) “Çizgi Dışı Güzeller” Türküden Gazele Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri, Akçağ Yay. Ankara
KURNAZ, Cemâl (2000) “Bütün Şairler Büyük Tek Bir Şiiri Oluşturmak için Faaliyet Göstermişlerdir”, İlmi Araştırmalar, S.10, İstanbul, s.165-168
KURNAZ, Cemâl (2009) “Divan Edebiyatı ve Türk Kimliği” Türk Kimliği: Ayvaz Gökdemir'e Armağan-2, Ötüken Neşriyat, İstanbul, s.203-239
KÜÇÜK, Sabahattin (1994) Bâkî Divânı (Tenkitli Basım), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
MUTAHHARÎ, Murtaza (1997) Hafız’da İrfân, İnsan Yayınları, İstanbul
OKUYUCU, Cihan (2006) Divan Edebiyatı Estetiği, LM Yayınları, İstanbul
PÜRCEVÂDÎ, Nasrullah (1998) Can Esintisi: İslam’da Şiir Metafiziği, (Çev. Hicabi Kırlangıç), İnsan Yayınları, İstanbul
SCHİMMEL, Annemarie (2004) İslam’ın Mistik Boyutları, Kabalcı Yayınları, İstanbul
ŞAFAK, Yakup (2003) Klasik Şiir Üzerine Yazılar, Saye Yayınları, Konya
TANPINAR, Ahmet Hamdi (2004) Mücevherlerin Sırrı Derlenmiş, Yazılar, Anket ve Röportajlar, (Haz. İlyas Dirin vd.), Yapı Kredi Yay. İstanbul
TANPINAR, Ahmet Hamdi (2006) XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
TARLAN, Ali Nihat (1981) Edebiyat Meseleleri, Ötüken Yay. İstanbul
TARLAN, Ali Nihat (1998) Fuzûlî Divânı Şerhi, Akçağ Yay. Ankara
TULUM, A. Mertol - M. Ali Tanyeri (1977) Nev`î Divânı, İstanbul Ünv. Edebiyat Fak. Yayınları, İstanbul.
ULUDAĞ, Süleyman (1991) “Aşk” TDVİA C.4, İstanbul.
UZUN, Mustafa (1991) “Aşk” TDVİA C.4, İstanbul.