DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ AÇISINDAN MENZİL CEMAATİ ÖRNEĞİ

Osmanlı Devleti’nden günümüz Türkiye’sine kadar hemen hemen her dönemde siyasi iktidarlar ile dini gruplar arasında karşılıklı çıkarlar doğrultusunda bir etkileşim süregelmiştir. Bazı dönemlerde dini gruplar siyasi otoriteyi etkilerken bazı dönemlerde de siyasi iktidarlar dini grupları kendi menfaatleri doğrultusunda etkilemiştir. Osmanlı döneminde dini gruplar, siyasal ve toplumsal sistemde kendilerine yer bulamışken modern Türkiye’nin laik temelde inşa edilmesi dini grupları kontrol dışı bırakmıtır. Yasal statülerü ortadan kaldırılan cemaatler büyük baskılara mazur kalsalar bile günümüze kadar varlıklarını sürdürmeyi başarmışlardır. Bu çalışmanın odak noktası ise Nakşibendi tarikatının Türkiye’deki kollarından biri olan Menzil Cemaati’ni dindevlet ilişkisi açısından incelemektir. Dini grupların resmi bir statüsü olmadığından devletle veya siyasi iktidarla olan ilşkilerini somut bir şeklide ortaya koymak zordur. Bu yüzden bu çalışmada, Menzil cemaati ve siyasi iktidar mensuplarının fikirlerine başvurmak yerine Menzil cemaati’nin merkezi olarak bilinen Mezil (Durak) köyünün çevre köylerle karşılaştırılması yapılmıştır. Bu vesileyle Menzil ve çevre köylerin alt-yapı profilleri çıkarılmış ve akabinde ortaya çıkan farklar üç açıdan tartışılmıştır. Bunlar sırasıyla devletin vatandaşlarına hizmet götürme sorumluluğu, siyasi partilerin dini cemaatleri oy potansiyeli olarak görüp ayrıcalık tanıması ve cemaatlerin kendi mensuplarına dayanarak siyasi iktidarlardan talepte bulunmalarıdır. Profil çıkarımı sonası ortaya çıkan farkların aşırı derece fazla olması bu çalışmanın önemini daha da arttırmaktadır. Aynı zamanda yakın geçmişte yaşanan FETÖ darbe girişimi de devlet ile dini gruplar arasındaki ilişkinin ne kadar elzem olduğunu gözler önüne sermiştir.

THE CASE OF MENZİL CEMAATİ IN TERMS OF RELIGIONSTATE RELATIONS

From the Ottoman Empire to present, there has been an interaction between political powers and religious groups in almost every period in the direction of mutual interests. In some periods religious groups affected the political authority, but in some periods political powers affected the religious groups in their own interests. Due to the fact that modern Turkey was established on the laicist understaning, religious groups were taken out of control while, in the Ottoman era, they did have their own legitimate place in political and social systems. Lossing their legitimate position in modern Turkey, they had to exposed massive political pressure but still have been able to survive. The focus of this study is to examine the state-religion relations through the case of Menzil Cemaati, one of the branches Naqhsi religious cult in Turkey. For not having legal status, it is quite difficult to analyse the relations between state and religious orders. In this regard, rather than going for ideas of members of ruling parties and this religious order, a comparision between Menzil (Durak) village and surrounding villages in terms of infrastructure is applied. To do so, village profiles are being made and then revealed differences are discused from three altarnative approaches. These are the responsibility of state to bring basic services to its citizens, previliging religious order by ruling political party as seen electorate potencial, demanding for favours by religious groups because of their electorate potencial, respectively. After making profiles of the Mezil village and surrounding villages, severe differences between them indicate significance of this study. Failed coup attempt by the FETÖ, which was once a religious order, also shows importance of anylsing the relations between states and religious orders.

___

  • Adıgüzel, V. (2015). Din-Siyaset İlişkisinin Sosyolojik Bir Analizi: Şerif Mardin Örneği. IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı I (14-17 Mayıs 2015, Kütahya), içinde (s. 47-62). İstanbul: Matsis Yayınları.
  • Akyeşilmen, N., & Özcan, A. B. (2014). Türkiye’de İslami Hareketlerin Siyasetteki Rolü. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 29-38.
  • Alperen, A. (2008). Türkiye’de Kimlik Arayışları ve İslam. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 8 (2), 59-80.
  • Arslan S. ve Demirhan,Y. (2016). Türk Siyasal Hayatında Ak Parti Dönemi. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
  • Ataberk, K. (2014, 14 Eylül). MSP’nin Akıncıları ve Silahlı Radikal İslamcılığın sahaya inmesi, http://www.turksolu.com.tr/463/kataberk463.html Erişim Tarihi: 20.04.2017.
  • Ay, Ş. (2004). Türkiye’de Siyasal İslam. Mevzuat Dergisi, 7 (83). http://www.mevzuatdergisi.com/2004/11a/02.htm Erişim Tarihi: 01.06.2017.
  • Bayyiğit, M. (2003). Din Siyaset İlişkileri Bağlamında Seçmen Davranışları ve Din. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(15), 29-38.
  • Berkes, N. (2015). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Biçkes, D. M., Yilmaz, C., & Bakkal, H. (2017). A Leader and A Symbol Personality: Necmettin Erbakan. Turkish Studies International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(8): 51-70.
  • Bodur, H. E. (2010). Büyük Anlatılar ve Din: Modern Türkiye’ye Yansımaları. Toplum Bilimleri Dergisi, 4 (8), 33-48.
  • Bozkurt, S. (2015, 24 Eylül). Menzilciler kızdı mı?, www.posta.com.tr Erişim Tarihi: 15.03.2017.
  • Büyükkara, M. A. (2015). Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik.
  • Çakır, R. (2014, 01 Mart). İslami cemaatleri AKP ve Erdoğan’dan koparmak mümkün mü?. Vatan.; http://rusencakir.com/Islami-cemaatleri-AKP-ve-Erdogandan-koparmak-mumkunmu/2518 Erişim Tarihi: 05.05.2017.
  • Çarkoğlu, A., Toprak, B. (2006). Değişen Türkiye’de Din, Toplum ve Siyaset, İstanbul: Tesev Yayınları.
  • Çelik, C. (2002). Şehirleşme ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
  • Çetin, H. (2003). Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyeti-Meşruiyetin İktidarı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(3), 61-89.
  • Çifçi, O. Z., & Erdem, H. İslam Siyaset Tarihinde Din Ve Devlet İlişkisi. İstem, (22), 117-129.
  • Çoban, S. (2014, 10 Mayıs). Türkiye’de Siyasal İslam’ın Kısa Tarihi. BİA Haber Merkezi.;https://bianet.org/biamag/siyaset/155563-turkiye-de-siyasal-islamin-kisa-tarihi Erişim Tarihi: 25.05.2017.
  • Dağ, R. (2016). The Role Of Contesting Ideologies: Civil-Military Relations in Turkey. Journal of Global Analysis, 6(2), 157-177.
  • Dağ, R. (2017). Ideological Root of the Confllict between Pro- Kurdish and Pro- Islamic Parties in Turkey. Newcastle: Cambrige Scholars Publishing.
  • Elik, S. (2013). Siyasal İslam'in Yükselişi ve Sönüşü: İslamcilik ve İslamofobi Konusunda Bir Değerlendirme, Turkish Studies International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12): 453-466.
  • Eser, H. B. (2012). Dinin Siyasal Davranışlar Üzerindeki Etkisi: Antalya Örnek Olay Araştırması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 97-136.
  • Evkuran, M. (2017). Matruşkanın İronisi: Şakirtten Haşşaşi Çıkarmak! Darbe Teolojisini Anlama Denemesi. Turkish Studies International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(16), 189-202.
  • Feyizoğlu, T. (2015). Akıncılar ve Ak-Gençlikten Akp’ye, İstanbul: Tekin Yayınları.
  • Fığlalı, E. R. (1997). Din ve Devlet Ilişkileri (Vol. 8). Muğla: Muğla Üniversitesi Matbaası.
  • Güney, Ü. (1999). Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat. İstanbul: Erzurum Kitaplığı Yayınları.
  • Kara, İ. (2014). Din İle Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri. İstanbul: Dergah Yayınları.
  • Kara, M. (2013). Din, Hayat, Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler. İstanbul: Dergah Yayınları.
  • Karpat, K. H. (2010). İslam’ın Siyasallaşması. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Kazan, Ş. (2006). Refah Gerçeği. Ankara: Keşif Yayınları.
  • Kısakürek, N. F. (2009). Rapor 5-6 (kod71), İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
  • Koçal, V. (2012). ‘Çevre’den ‘Merkez’e Yönelim Bağlamında Türkiye’de Muhafazakârlığın Dönüşümü: Siyasal İslâmcılıktan Muhafazakâr Demokratlığa AK Parti Örneği. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 81-111.
  • Konuralp, O. (2006, 16 Eylül). Türkiye’nin tarikat ve cemaat haritası, www.hurriyet.com.tr Erişim Tarihi: 21.04.2017.
  • İnce, A. (2017). Nakşîlik-Siyaset İlişkisi Bağlaminda Türkiye’de Dinî Gruplar ve Milli Görüş. Turkish Studies International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(10): 143-164.
  • Macit, M. (2007). Türkiye’de Sosyal Değişme, Din ve Siyaset. Dini Araştırmalar Dergisi, 10(30), 91- 120.
  • Okumuş, E. (2003). Din ve Devlet. İstanbul: Pınar Yayınları.
  • Okumuş, E. (2005). Klasik Donem Osmanlı Devleti’nde Din-Devlet İlişkisi. Ankara: Lotus Yayınevi
  • Özdemir, H. (1995). Tarih ve Politika. İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Özdeş, T. (2013). Cemaat-Siyaset İlişkisinde Yaşanan Problemin Üzerine Oturduğu Zeminin Analizi. Stratejik Düşünce Enstitüsü.; http:/www.sde.org.tr/tr/authordetail/cemaat-siyaset-iliskisindeyasanan-problemin-uzerine-oturdugu-zeminin-analizi/3573 Erişim Tarihi: 05.06.2017.
  • Özdeş, T. (2016). Dini Hayatın Problemleri ve Yeniden İnşası. Stratejik Düşünce Dergisi, 7(74), 44- 48.
  • Saetov, I. (2018). Kurdish Jama’at Menzil and Turkish Nationalism: Paradoxes of Turkey’s Domestic Policy in the Field of Culture and Religion. Islamology, 8(2), 57-67.
  • Sarı, İ. (2016). Kara Kitap (Tarikat-cemaat). Antalya: Net Medya Yayıncılık.
  • Seven, A. (2010, 30 Aralık) Akıncılar, Türkiye İslami Hareketleri Dünü ve Bugünü. http://abdulkadirseven.blogspot.com.tr/2010/12/akincilar-akincilar-dernegi-ilkolarak.html Erişim Tarihi: 05.05.2017.
  • Sibai, M. (1966). İslam’da Din ve Devlet. Çev. Ihsan Toksari. İstanbul: Yağmur Yayınları. Sinanoğlu, A. F. (2008). Toplumsal Değişim ve Din. Hikmet Yurdu, 1(2), 17-24.
  • Singer, S. R. (2013). Erdogan's muse: the school of Necip Fazil Kisakurek. World Affairs, 81-88.
  • Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar ile Bir Takım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun. (1925). T. C. Resmi Gazete. 243, 13 Aralık 1925.
  • Turan, E., Temizel, M. (2015). Din ve Siyaset İlişkisi Bağlamında Oy Verme Davranışı: Niğde Bölgesinde Bir Araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(7), 86-99.
  • Türk, R. (2015). Türkiye’de Siyasal İslam’ın Örgütlenme Faaliyetleri. Akademik Hassasiyetler Dergisi, 2(3), 99-131.
  • Uslu, Ş. (2004). Laiklik-Din İlişkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(16), 235-250.
  • Weismann, Itzchak (2015). Nakşibendilik. Çev. İrfan Kelkitli. İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • Yanmış, M. (2017). Yakın Dönemde Kürtler: Kimlik, Din, Gelenek, Ankara: Grifon Kitap Yayınevi.
  • Yeşilada, B. A. (2002). The Virtue Party. Turkish Studies, 3(1), 62-81.