DİL VE KÜLTÜR AKTARIMINDA İŞLEVSEL BİR ARAÇ OLARAK DERS KİTAPLARI: TÜRKÇE DERS KİTAPLARI ÖRNEĞİ

Kü ltü r bir yaşam tarzını dil aracığıyla yansıtır. Ana dil ve ikinci dil öğretim kitapları için seçilen metinler ve bu metinlerdeki unsurlar, söz konusu kültürleri oluşturma, taşıma ve aktarma işlevinde önemli görevlilerdir. Bu çalışmada 2018-2019 öğretim yılında ortaokullarda Türkçe dersinde okutulan Türkçe ders kitaplarındaki (5,6,7, ve 8. sınıf) Millî Kültürümüz temalarında yer alan yazılı metinlerin kültür aktarımı bağlamında incelemesi yapılmıştır. Döküman tarama yöntemiyle gerçekleştirilen bu nitel çalışmada, tarama yapılırken, örnekleme dahil edilecek metinlerin ve soruların saptanmasında ‘millî unsurların’ tespiti ölçüt olarak belirlenmiş, bu ölçüte göre saptanan metinler veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Türkçe ders kitaplarındaki Millî Kültür Temasında kültür ögeleri olarak nelere yer verildiği ve bunların ne şekilde aktarıldığı problemine yönelik olarak metinlerin betimsel analizi yapılmıştır. Çalışmada, dil- kültür ilişkisini ortaya koyan metin içerikleri başta olmak üzere Millî Kültürümüz ünitelerinde ele alınan kültürel unsurların tespiti yapılmıştır. Araştırma sonucunda, Türk kültürünün gelecek nesillere aktarılması adına birçok tür içinde tarihsel ve kültürel unsura yer verildiği bulgusuna ulaşılmış ve bunlar örneklendirilmiştir. Bununla birlikte, anlama sorularında da kültürel unsurların aktarılması için nelerin yapılabileceğine dair soruların ve önerilerin bulunduğu yönünde bulgulara ulaşılmıştır. Türkçe kitaplarındaki öğrencilerde kültürel bilinç ve bellek geliştirilmesine yönelik malzemenin etkin kullanımı konusuna, öğretmenler de bilinçli ve hassas yaklaşırsa bu önemli hedefe ulaşılacağı düşünülmekte, bu makalede sunulan verilerin bu anlamda bir farkındalık yaratacağı öngörülmektedir. Ayrıca makalede, öğrencilere, başta millî kültür ve bellek olmak üzere, kültürlerarası iletişim noktasında da bilgi, beceri ve yetkinlik kazandırılmasının önemli olduğu, bu nedenle, seçilecek metinlerin ve anlama sorularının öğrencileri bu yönden destekleyecek ürünler olmasına dikkat edilmesinin gerektiği gibi önerilere de yer verilmiştir.

COURSEBOOKS AS FUNCTIONAL TOOLS IN CONVEYING LANGUAGE AND CULTURE: TURKISH COURSEBOOKS

Culture reflects a lifestyle through language. Texts selected for mother tongue and second language teaching books and the elements in these texts are important staff in the process of creating, transporting and transferring culture. In this study, the texts in the units of National Culture in Turkish language coursebooks in secondary schools in 2018- 2019 academic year were examined in the context of conveying culture. In the study, document review and analysis method was employed and descriptive analysis of the texts was carried out in order to determine what cultural elements are included in the units of National Culture in Turkish coursebooks and how are these cultural elements conveyed. Cultural contents and structures were analyzed in the texts notably in the ones which underlie the relationship between language and culture. As a result of the study and evaluations, it was found that many historical and cultural structures were included in many genres to convey Turkish culture to next generations; and questions and suggestions were also included in the books about what and how can be done in order to transfer these cultural concepts. Additionally, we recommended that text books should focus more on developing cultural awareness and memory of students, and the skills and outcomes related to intercultural communication also should be taken into consideration during the preparation of Turkish lesson program and text books.

PDF

___

Akarsu, B. (1998). Dil-kültür bağlantısı. İstanbul: İnkılap Kitabevi
Aksoy, Ö. A. (2016). Atasözleri ve deyimler sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yay.
Alptekin, A. B. (2014). Efsane ve motifler üzerine. Ankara: Akçağ Yay.
Arıoğlu, İ. E. ve Atasoy, Ö. A. (2015) Somut olmayan kültürel miras kapsamında geleneksel el sanatları ve Kültür ve Turizm Bakanlığı. Turkish Studies, International Perodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (16), 109-126, ISSN: 1308-2140, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9058, ANKARA-TURKEY
Aşılıoğlu, B. (1993). Ortaokullarda Türkçe Eğitimi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Artun, E. (2008). Halk kültürü araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Börekçi, M. (2006). Atatürk-dil ve kültür. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 31, 15-21.
Bragaw, D. (1991). Priority Curriculum: The global imperative and its meta language. Foreign Language Annals, 24, (2), 115-124.
Byram, M. (1988). Foreign language education and cultural studies. Language, Culture, and Curriculum, 1, (1), 15-31.
Byram, M. & Morgan, C. (1994). Teaching-and-learning language-and-culture.Clevedon, Avon: Multilingual Matters.
Crawford-Lange, L. M. &Lange, D. (1984). Doing the unthinkable in thesecond-language classroom: A process for integration of language and culture. In T. V. Higgs (Ed.), Proficiency: The organizing principle (pp. 139-177). The American Council on theTeaching of Foreign Languages Foreign Language Education Series. Lincolnwood, IL: National Textbook.
Çavuşoğlu, A. (2016). Dil kültür zihniyet. Kayseri: Kimlik Yayınları
Çevirme, H. ve Gerçek, Ş. (2016). The construction of children at the primary education Turkish language teaching programme. M. A. İcbay, H. Arslan ve F. Jacobs (Ed.) Research on social studies.(58-68). Frankfurt: Peter Lang.
Çevirme, H. (2018). Türk dili ve edebiyatı dersi öğretim programının kültürel işlevi. Turkish Studies, International Perodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 13 (23), 37-52, ISSN: 1308-2140, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12258, ANKARA-TURKEY
Duman, A. (2003). Türk soylulara Türkiye Türkçesi öğretiminde metin seçimi. Türklük Bilimi Araştırmaları (Türkçenin Öğretimi Özel Sayısı), 13, 151-154
Elçin, Ş. (1986). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ
Ertürk, S. (1994). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Alkım Yayıncılık
Grittner, F. (1990). Band wagons revisited: A perspective on movements in foreign language education. In D. W. Birckbichler (Ed.), New perspectives and new directions in foreign language education (pp. 9-43). The American Council on theTeaching of Foreign Languages Foreign Language Education Series. Lincolnwood, IL: National Textbook.
Haykır, A. H. ve diğerleri (2017) Ortaokul Türkçe 5 ders kitabı, MEB Ders Kitapları. İstanbul: Binet Matbaası
İnanç, B. Y. (2004). Gelişim psikolojisi ve ergen gelişimi. Adana: Nobel Kitabevi.
Jorstad, H. L. (1981). Inservice teacher education: Content and process. In D. L. Lange (Ed.), Proceedings of the National Conference on Professional Priorities (pp. 81-85). Hastingson- Hudson, NY: ACTFL Material Center.
Güneş, F. (2002). Ders kitaplarının incelenmesi. Ankara: Ocak Yay.
Güvenç, B. (2018). Kültürün abc’si. 8. Baskı. İstanbul: YKY Yay.
Kaya, D. (2014). Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara.
Kolaç, E. (2009). Somut olmayan kültürel mirası koruma, bilinç ve duyarlılık oluşturmada Türkçe eğitiminin önemi. Milli Folklor, 21 (82), 19-31.
Kramsch, C. (1993). Context and culture in language teaching. New York: Oxford University Press.
MEB (2012). İllere Göre Geleneksel El Sanatlarımız, MEB Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü, Ankara.
MEB (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. Sınıf), Ankara. Melanlıoğlu, D. (2008) Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretim programları. Eğitim ve Bilim, 33 (150), 64-73
Moore, J. (1991). An analysis of the cultural content of post-secondary textbooks for Spanish: Evidence of information processing strategies and types of learning in reading selections and post-reading adjunct questions. Unpublished doctoral dissertation, Minneapolis: University of Minnesota.
Morain, G. (1986). Commitment to the teaching of foreign languages. The Modern Language Journal, 67, (4), 402-412.
Oğuz, M. Ö (2004) ‘Açılış Konuşması’ Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyum Bildirileri (Yayına Haz: Oğuz, M. Öcal ve S. Tuba Özkan) Ankara: Gazi Üni. Türk Halkbilim Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay.
Özcan, H. (2008). Halk edebiyatı metinlerinin çocuk edebiyatına kaynak olması ve örneklem olarak Dede Korkut Hikayeleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3 (2), 582-603, ISSN: 1308-2140, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.311, ANKARA-TURKEY
Russell, B. (1999). Aylaklığa övgü, (Mete Engin, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi
Seelye, N. (1994). Teaching culture: Strategies for intercultural communication (3 rd ed.) Lincolnwood, IL: National Textbook Company.
Sevim, O. (2014). Türkçe dersi öğretim programındaki temalar bağlamında ortaokul Türkçe ders kitaplarında Bektaşi edebiyatından yararlanma yolları. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. I (17), 140-166.
TDK (2011). Türkçe sözlük,11. Bs. Ankara: TDK Yay.
Tezcan, M. (1981). Eğitim sosyolojisine giriş. Ankara: Ankara Üni. Eğit. Fak.Yay., No:91.
Tural. S. (1992). Kültürel kimlik üzerine düşünceler. Ankara: Ecdad Yay
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Nitel araştırma yöntemleri. (8. Baskı). Ankara: Seçkin.