DİLBİLİMSEL UZATIM VE TÜRKÇEDEKİ YAYGIN ÖRNEKLERİ

Geleneksel retorikte daha çok anlatıma dayalı figürler arasında değerlendirilen, kuralcı gramerlerde ise anlatım bozukluğu türlerinden biri olarak ele alınan uzatım (pleonasm), esasında biçimbilgisi, sözdizimi ve anlambilgisi başta olmak üzere çeşitli dilbilimsel düzeylerde nedenleriyle birlikte tanımlanması ve sınıflandırılması gereken bir olgudur. Her ne kadar konuyu farklı yönleriyle ele alan çalışmalara rastlanılsa da, Türkçede ve diğer Türk dillerinde uzatımı bütüncül bir hâlde değerlendirmeye tabi tutan kapsamlı bir çalışma mevcut değildir. Uzatımlar, her ne kadar ilk bakışta birer fazlalık, gereksizlik veya anlatım bozukluğu olarak değerlendirilse de, uzatımları ortaya çıkaran pragmatik veya dil-dışı çeşitli sebepler mevcuttur. İletideki bir ögeyi vurgulama, iletinin taşıdığı anlamı pekiştirme, uygun olmayan iletişim ortamlarında anlamın veya işlevin güvenliğini sağlama, anlamsal şeffaflığı artırma, bazı yapıların anlamsal içeriklerinden emin olamama gibi çeşitli durumlar, uzatımların ortaya çıkmasında etkili olan faktörlerdendir. Bunların yanı sıra artzamanlı süreçlerle dil-içi bazı değişimler sonucunda şekillenen uzatımlara rastlamak da mümkündür. İlgili faktörlerin bir kısmı birincil, bir kısmı ise ikincil olarak değerlendirilebilir ve uzatımlar, ayrıca arka plandaki bilinçdışı kullanımlarla da açıklanabilir. Bu çalışmada, Batı literatüründe pleonasm terimi ile tanımlanan, Türkçede ise ek yığılması, söz uzatımı veya gereksiz sözcük kullanımı gibi karşılıklar etrafında, sınırlı bir kapsamda değerlendirilen bu olgu kuramsal ve kavramsal arka planla beraber örneklerle aktarılmaya çalışılacak, dilbilgisinin farklı katmanlarında çeşitli alt başlıklar dahilinde incelenecek ve konuya dair bir sınıflandırma önerisi getirilecektir

LINGUISTIC PLEONASM AND ITS COMMON EXAMPLES IN TURKISH

Pleonasm is considered a figure of speech which is based on expression in classical rhetoric and evaluated as one of the semantic anomalies in prescriptive grammar. It, however, should be defined and classified in the context of different linguistic interfaces, such as morphology, syntax, semantics and so on. Though there exists some researches that evaluate the phenomenon in different linguistic aspects, it cannot be said that there is work which evaluates it holistically within Turkish and other Turkic languages by other dimensions. Although pleonasms are considered in the context of redundancy, superfluousness or semantic anomaly at first glance, there are many pragmatic or language-external factors that cause this phenomenon. Emphasizing an element on a discourse, strengthening the meaning, providing the meaning's safety under different communicational conditions, increasing semantic transparency, not being sure on some constructions etc. may lead to pleonastic usages. There are, however, some diachronic pleonasms which are formed due to language-internal changes. Some of these causes can be evaluated as primary, while others secondary, and pleonasm can be explained through unconscious usages. In this article, the phenomenon which is debated under the term pleonasm in the Western literature, and described under the terms ek yığılması (suffix accretion), söz uzatımı (verbality) or gereksiz sözcük kullanımı (superfluousness) in Turkish will be tried to be explained and classified under different linguistic levels with many examples, as well as with some theoretical and notional background

PDF

___

Booij, Geert (2007). The Grammar of Words - An Introduction to Morphology. Oxford: Oxford University Press.
Brinton, Laurel J. ve Donna M. Brinton (2010). The Linguistic Structure of Modern English. Philadelphia: John Benjamins.
Covington, Michael (1981). Evidence for Lexicalism: A Critical Review. Bloomington, IN: University Linguistics Club.
Cruse, Alan (2006). A Glossary of Semantics and Pragmatics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DLT=Kaşgarlı Mahmud (2014). Dîvânu Lugâti't-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin (haz. Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun ve Prof. Dr. Ziyat Akkoyunlu). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Epoge, Napoleon (2014). Duplication in Cameroon English: Pleonasm or Heightening the Degree of Idea Expressed?. Journal of Foreign Languages, Cultures and Civilizations 2, 105-119.
Erdem, Mevlüt (2011). Türkçede Çekim ve Yapım Eklerinin Özellikleri ve Sınırları. Bilig 58. 71- 90.
Gardani, Francesco (2015). Affix Pleonasm. Word-Formation: An International Handbook of the Languages of Europe. Peter O. Müller, Ingeborg Ohnheiser, Susan Olsen, Franz Rainer (ed.). Göttingen: Walter de Gruyter.
Gemalmaz, Efrasiyap (1995). Erzurum İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Güzelşen, Mehmet Rifat vd. (2010). Göstergebilim, Dilbilim ve Çeviribilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Haspelmath, Martin (1993). The Diachronic Externalization of Inflection. Linguistics 31. 279-309.
Hatcher, Anna Granville (1952). Modern appositional compounds of inanimate reference. American Speech 27 (1). 3–15.
İmer, Kamile, Ahmet Koc aman ve A. Sumru Özsoy (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Karaağaç, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kasperavičienė, Ramunė (2011). On Semantic Pleonasm in English and Their Translation in Lithuanian. Kalbu Studijos 19, 21-26.
Koefoed, Geert ve Jaan van Marle (2004). Fundamental Concepts. Morphologie: Ein Internationales Handbuch zur Flexion und Wortbildung/Morphology: an International Handbook on Inflection and Word-Formation. Geert Booij, Christian Lehmann, Joachim Mugdan ve Stavros Skopeteas (ed.). Berlin: Walter de Gruyter, 1574-1590.
Korkmaz, Zeynep (1960). Türkçede Ek Yığılması Olaylarının Meydana Gelişi Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 173-180.
Korkmaz, Zeynep (2008). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Lehmann, Christian (2005). Pleonasm and Hypercharacterization. Yearbook of Morphology. Geert Booij ve Jaap van Marle (ed.). Heidelberg: Springer. 119-154.
Lewis, Geoffrey (2000). Turkish Grammar (Second Edition). Oxford: Oxford University Press.
Mordacque, L. A. J. (1844). The French Orthologer; Or, Complete Course of Theory and Practice on the French Language. London: Whittaker & Co.
Sornicola, Rosanna (2006). Expletives and Dummies. Encyclopedia of Language and Linguistics (2nd edition), Keith Brown (ed.). Oxford: Elsevier, 399-410.
Szymanek, Bogdan (2015). Remarks on Tautology in Word-Formation. Semantics of Complex Words. Laurie Bauer, Lívia Körtvélyessy, Pavol Štekauer (ed.). Heidelberg: Springer.
Temur, Nezir (2011). Noktalama İşaretleri, Yazım Kuralları ve Anlatım Bozuklukları. Türk Dili El Kitabı. Mustafa Durmuş (ed.). Ankara: Grafiker Yayınları.
Vardar, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Winer, Georg Benedict (1882). Atreatise on the Grammar of New Testament Greek: Regarded as a Sure Basis for New Testament Exegesis. Edinburgh: Clark.
Yakıcı, Ali, Mustafa Yücel, Mehmet Doğan ve Veli Savaş Yelok (2006). Üniversiteler İçin Türkçe1: Yazılı Anlatım. Ankara: Gazi Kitabevi.
http://fposts.com/fbpost/206678532710149_794865500558113
http://aesrayucel.blogspot.com.tr/
http://eodev.com/gorev/2332372
http://forums.taleworlds.com/index.php?topic=270456.20;wap2
http://kaybolandefterler.com/manifestodur/
http://netguvenligi.com/arnavutkoy-cilingir-icin-bircok-onemli-kriterler-var/
http://sarkilarin-cevirileri.com/sarki/gostermek/319459/christof-sthlin/sarki-sozleri-ve-ceviri-makaber-machtlustig/
http://www.habergazetesi.com.tr/orduda-3-metrelik-yilan-52730h.htm
http://www.meltemgazetesi.com/nufus-mudurlugunde-ikinci-mudire-goreve-basladi/
http://www.milliyet.com.tr/sivasli-gezginci-dunyaturunda/pazar/haberdetay/12.09.2010/1287780/default.htm
http://www.thewhitetree.org/forum/viewtopic.php?f=151&t=19487
https://books.google.com.tr/books?id=2tExCAAAQBAJ&pg=PA53&lpg=PA53
https://www.wattpad.com/68069804-a%C5%9Fk-hikayemi-anlat%C4%B1yorum