DENİZLİLİ MEHMED FEVZÎ EFENDİ’NİN “HADÂİK-İ HAMÎDİYYE NÂM AHLÂK RİSALESİ” ÇERÇEVESİNDE AHLÂKÎ ERDEMLER

Düşünce tarihinde değerler felsefesi çok önemli bir yer kaplamaktadır. İçinde yaşadığımız toplumlar tarafından bu değerler ele alınmakta ve hayat hâkimiyeti yönünde çabalar gösterilmektedir. Toplumlar tarafından kabul edilen değerlerin oluşması ve yerleşmesine hem insanlık tarihi boyunca öne çıkan düşünce insanları hem de o toplumun yetiştirdiği bilim insanları katkı yapmışlardır. Bu şekilde ortaya çıkan değerler, dînî ve geleneksel değerlerin katkılarıyla toplumu ayakta tutan en büyük yapı taşlarından olurlar. Medeniyetler tarihinde, her zaman insanlara rehberlik eden düşünce insanlarına rastlanmaktadır. Medeniyetlerin kalıcılığını sağlayan önemli unsurların başında, bu değerli bilim insanları gelmektedir. Bu insanlar karanlık bir gecede yolları aydınlatan kandiller gibidirler. Osmanlının son dönemleri toplumun bütün kesimlerinde eksikliklerin hissedildiği ve sıkıntıların yaşandığı bir dönem olarak tarihteki yerini almıştır. Bu sıkıntılı dönemden kurtuluşun ahlâkî erdemlere bağlılıkla sağlanabileceğini düşünen bir çok düşünce insanı mevcuttur. Bunun sonucu olarak, bu dönemde ahlâkla ilgili eserlerin telifinde artışlar olduğu da görülmektedir. İşte bu dönemde yaşayan Denizlili Mehmed Fevzî Efendi ( Edirne Müftüsü olarak ün kazanmış) Osmanlının içinde bulunduğu bu sıkıntılı dönemden kurtulmasına katkı sağlayabilmek ümidiyle bazı ahlâk risaleleri neşretmiştir. Bunların içinde en meşhuru "Hadâik-i Hamîdiyye Nâm Ahlâk Risalesi"dir. Bu çalışmada, Mehmed Fevzî Efendi'nin bu eseri esas alınarak İslâm ahlâk felsefesi açısından değerlere bakışı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bireyin, ailenin ve toplumu oluşturan idare edenlerle idare edilenlerin mutluluk sebebi olan değerlerin önemini açık bir şekilde vurguladığı görülmüştür

MORAL VALUES IN THE TEXT OF “HADAIK-I HAMIDIYYA FAME MORALITY TREATISE” WRITTEN BY MEHMED FEVZI EFENDI FROM DENIZLI

Axiology has an significant position in the history of thought. Values are accepted by our society and they have been making some endeavour as possible to keep them vital in the social system. It can be clearly seen in through the human history that the phiolosphers and scientists maked contribution to the constitution and development of values accepted by societies. Values formed by the mentioned contribution and the religious and traditional values are the primary building blocks which provide a society with continuity. There are generally thinkers who guide people in the history of civilizations. These dear thinkers are in the lead in the continuity of civilizations. These people are like a lighted candle. The last period of Ottoman Empire is evalueted as a period of failures and hardships which influenced every segment of the society. There were so many thinkers who suggested the following moral values as a solution to overcome this troubled period. As a consequence, lots of book regarding to morality were written in this period. Mehmet Fevzi Efendi lived in this period, he was also known as the Minister of Religion of Edirne, written some texts which provided some solutions for problems in Ottoman society and he was expecting that his texts work in recovery of society. The well-known text among them is “Hadaik….” In this study, in terms of İslamic moral philosophy, Mehmed Fevzi Efendi’s opinions related to moral values has been tried to reveal in the light of his text. It is obviously seen that he mostly emphasized the importance of values; because in his opinion, values are the main reason of social happiness

PDF

___

AKGÜN, Mehmet, Materyalizmin Türkiye’ye Girişi, Elis Yayınları, Ankara, 2005.
AKYOL, Aygün, “İslâm Ahlâk Felsefesinde Değerler Eğitimi (İbn Miskeveyh Merkezli Bir Okuma)” Muhafazakâr Düşünce Dergisi, S.36, ss.41-66, Ankara, 2013.
DOĞAN, Atila, “Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Yeni Etik Arayışları”, 2.Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss.397-406, Sakarya, 2005.
ERDEM, Hüsameddin, Son Devir Osmanlı Düşüncesinde Ahlâk, Dem Yay. İstanbul, 2006.
--------------------, “Osmanlıda Ahlâk ve Bazı Ahlâk Risaleleri”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.X, ss.25-64, Konya,2000.
--------------------, “Son Devir Osmanlı Toplumunda Ahlâkın Bozulma Sebepleri ve Vu Bozulmayı Önlemek İçin Düşünülen Gerekli Tedbirler”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.V, ss.85-97, Konya,1994.
Gazâlî, İhyâu Ulûmi’d- Dîn, Çev.Ahmed Serdaroğlu, 4 C., Bedir Yay. İstanbul, 1974.
GÖZ, Kemal-MUTLUEL, Osman, Felsefeye Giriş, Gümüşev Yay., İstanbul, 2010.
GÜRKAN, Necdet, Mehmed Fevzî Efendi Fethu’l-Verde Şerhü’l-Bürde, İdeal Ajans, 1. Bas., İstanbul, 2011.
İNAL, İbnü’l-Emin Mahmut Kemal, Son asır Türk Şairleri,2 C.,Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1974.
Mehmet Fevzî Efendi, Aynu’l-Hakika fi Râbitati’t-Tarîka, Basım yeri ve yılı yoktur.
--------------------,Fihristü’l-Âsâr, Basım yeri ve yılı yoktur.
--------------------, Hadâik-i Hamîdiyye Nâm Ahlâk Risalesi, İ.Ü. TY.4187. Basım yeri ve yılı yoktur.
--------------------, Nesâyihu’l-Fevziyye, Basım yeri ve yılı yoktur.
--------------------, Tesliyetü’l- Mahsûdîn, Basım yeri ve yılı yoktur.
--------------------, Üssü’l-İntizam, Basım yeri ve yılı yoktur.
UZUN, Mustafa, “Fevzi Efendi, Edirne Müftüsü”, TDVİA, C.12, ss.506-509, İstanbul,1995.
YILMAZ, Ömer, Edirne Müftüsü Mehmed Fevzî Efendi Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, İlâhiyât Araştırma- İnceleme, 1. Bas., Ankara, 2008.