Covid-19’un Havalimanları Performansları Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi: Türkiye Havalimanları Örneği

Covid-19, Çin’in Vuhan kentinde Aralık 2019’da ortaya çıktığı düşünülen ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından tüm dünyada “Uluslararası Kamu Sağlığı Acil Durumu” ilan edilen bir pandemidir. Covid-19’un yapısı itibari ile hızlı yayılması ve belirti göstermeden bulaşması yetkilileri sert önlemler almaya zorlamıştır. Bu salgının sağlık sorunlarının yanı sıra ekonomik etkilerinin olacağı açıktır. Salgının etkisinin ne kadar süreceği ise bilinmemektedir. Bu çalışmada Covid-19’un Türkiye havacılık sektörüne olası etkilerinin belirlenmesi amacıyla havalimanlarının Covid-19 öncesi ve Covid-19 başlangıç sürecindeki performansları karşılaştırılmıştır. Çalışmaya Türkiye’de Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) tarafından işletilen en fazla yolcu taşıyan 20 havalimanı dahil edilmiştir. Havalimanlarının performansları, Covid-19 öncesi için 2019 yılı ilk çeyrek verileri kullanılarak, Covid-19 süreci ise 2020 yılı ilk çeyrek verileri kullanılarak analiz edilmiştir. Havalimanlarının karşılaştırmalı etkinlik analizi çıktı odaklı Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemi, Covid-19 öncesi ve Covid-19 süreci dönemlerinin karşılaştırmasında Malmquist Toplam Faktör Verimliliği (MTFV) yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre 20 havalimanından ölçeğe göre sabit getiri (CCR) etkinliği Covid-19 öncesi dönemde 4 havalimanında (Esenboğa, Antalya, Adana ve Kayseri) sağlanırken Covid-19 sürecinde 3 havalimanında (Antalya, Adnan Menderes ve Adana) sağlanmaktadır. Ölçeğe göre değişken getiri (BCC) etkinliğinin Covid-19 öncesi dönemde 9 havalimanında (Esenboğa, Antalya, Adana, Kayseri, Van, Ordu-Giresun, Şanlıurfa-Gap, Malatya ve Kars) sağlanırken Covid-19 sürecinde 10 havalimanında (Esenboğa, Antalya, İzmir, Adana, Kayseri, Samsun, Ordu-Giresun, Şanlıurfa-Gap, Malatya ve Kars) sağlandığı görülmektedir. Ölçek etkinliği incelendiğinde ise Covid-19 öncesi döneme göre Covid-19 sürecinde havalimanlarının ölçek etkinliklerinin 5 havalimanından (Esenboğa, Antalya, Adana, Trabzon ve Kayseri) 3 havalimanına düştüğü (Antalya, İzmir ve Adana) görülmektedir. Malmquist Toplam Faktör Verimlilik endeksleri yönteminden elde edilen analiz sonuçlarına göre, analize dahil edilen 20 havalimanının Covid-19 öncesine göre Covid-19 sürecinde teknik etkinlik değişimi (TED), teknolojik değişimi (TD), ölçek etkinlik değişimi (ÖED) ve toplam faktör verimlilik değişimi (TFVD) değerleri ortalamalarının 1’den küçük olduğu saf etkinlik değişimi (SED) ortalamasının ise 1’den büyük olduğu görülmektedir. Literatürdeki çalışmaların çoğunda (Ar, 2012; Avcı & Aktaş, 2015; Karaoğlu, 2014; Yasar & Asker, 2018) yıllara göre havalimanlarının verimliliklerinin arttığı görülmekte, bir çalışmada (Çınaroğlu & Avcı, 2017) ülkede olağanüstü şartların yaşandığı 2016 yılında havalimanlarının çoğunda verimliliğin düştüğü görülmektedir. Bu kapsamda araştırma bulguları Çınaroğlu ve Avcı’nın (2017) bulguları ile uyumludur. Bununla birlikte elde edilen bulgular, Covid-19’un başlangıç sürecinde dahi havacılık sektörü üzerine olumsuz yönde etkilerinin olduğunu göstermektedir. Bu bulgu Akca’nın (2020) ve Pearce’in (2020) ön görüleri ile uyumludur.

Evaluation of the Effects of Covid-19 on the Performance of Airports: The Case of Turkish Airports

Covid-19 is a pandemic that is thought to have emerged in Wuhan, China in December 2019 and has been declared as “International Public Health Emergency” by the World Health Organization worldwide. The rapid spread and asymptomatic contagion of Covid-19 forced the authorities to take drastic precautions. It is clear that this epidemic will have economic effects as well as health problems. It is not known how long the outbreak will last. The aim of this study was to determine the possible effects of the epidemic on Turkey's aviation industry. The performances of the airports “before Covid-19” and “early Covid-19” periods were compared. The study included 20 airports with the highest number of passengers operated by Air Navigation Servıce Provider and State Airports Authority of Turkey (DHMI). The first quarter data of 2019 for “before Covid-19” period and the first quarter of 2020 for “early Covid-19” period was used to compare the performances of the airports. Data Envelopment Analysis (DEA) method was used for comparative efficiency analysis of airports. Malmquist Total Factor Efficiency method was used to compare “before Covid-19” and “early Covid-19” periods. According to the results of the research, constant return to scale (CCR-CRS) from 20 airports is provided in 4 airports in the “before Covid-19” period, while 3 airports are provided in the “during Covid-19” period. The variable to return scale (BCC-VRS) was provided at 9 airports “before Covid-19” period, while at 10 airports are provided “during Covid-19” period. When the scale efficiency (CCR / BCC) is analyzed, it is seen that it decreased from 5 airports in “before Covid-19” period to 3 airports in “during Covid19” period. According to the analysis results obtained from Malmquist Total Factor Productivity Index method, the “technical efficiency change” (TEC), “technological efficency change” (TC), “scale efficiency change” (SEC) and “total factor efficiency change” (TFPI) average values of the airports is less than 1, only the “pure efficacy change” (PEC) average is greater than 1. In most of the studies in the literature (Ar, 2012; Avcı & Aktaş, 2015; Karaoğlu, 2014; Yasar & Asker, 2018), the efficiency of airports has increased over the years, and in only one study (Çınaroğlu & Avcı, 2017) the efficiency of most airports has decreased, in 2016 when extraordinary conditions were experienced in the country. In this context, the findings of this study are in line with those of Çınaroğlu and Avcı (2017). However, the findings show that Covid-19 has a negative impact on the aviation industry even in the initial process. This finding is consistent with the forecasts of Akca (2020) and Pearce (2020).

PDF

___

Abbott, M., & Wu, S. (2002). Total factor productivity and efficiency of Australian airports. Australian Economic Review, 35(3), 244–260.
ACI EUROPE - Air connectivity. (y.y.). Airports Council International Europe |. Tarihinde 29 Mayıs 2020, adresinden erişildi https://www.aci-europe.org/air-connectivity.html
Akbulut, R., & Rençber, Ö. F. (2015). Veri Zarflama ve Lojistik Regresyon Analizi ile Çimento İşletmelerinde Finansal Performansa Dayalı Etkinliklerin Değerlendirilmesi. Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya Isletme Fakültesi Dergisi, 7(3), 123-135.
Akca, M. (2020). Covid-19’un Havacilik Sektörüne Etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(4), 45–64.
Akhisar, İ., & Tezergil, S. (2014). Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: Türk Sigorta Sektörü Uygulamasi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(10), 1-14. https://doi.org/10.14784/JFRS.2014104496
Ar, İ. M. (2012). Türkiye’deki Havalimanlarinin Etkinliklerindeki Değişimin Incelenmesi: 2007- 2011 Dönemi Için Malmquist-Tfv Endeksi Uygulamasi. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 26(3-4), 143 - 160.
Avcı, T., & Aktaş, M. (2015). Türkiye’de Faaliyet Gösteren Havalimanlarının Performanslarının Değerlendirilmesi. Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya Isletme Fakültesi Dergisi, 7(3). https://www.researchgate.net/publication/298792130
Banker, R. D., Charnes, A., & Cooper, W. W. (1984). Some models for estimating technical and scale inefficiencies in data envelopment analysis. Management science, 30(9), 1078–1092.
Barros, C. P. (2008). Technical efficiency of UK airports. Journal of air transport management, 14(4), 175–178.
Bogoch, I. I., Watts, A., Thomas-Bachli, A., Huber, C., Kraemer, M. U. G. ve Khan, K. (2020). Pneumonia of unknown aetiology in Wuhan, China: potential for international spread via commercial air travel. Journal of Travel Medicine, 27(2). 1-3. https://doi.org/10.1093/jtm/taaa008
Bozdağ, E. G. (2008). Türkiye Ve Avrupa Birliği Şeker Sanayilerinin Etkinlik Karşilaştirmasi 1990- 2005. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 45–57.
Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European journal of operational research, 2(6), 429–444.
Chinazzi, M., Davis, J. T., Ajelli, M., Gioannini, C., Litvinova, M., Merler, S., Piontti, A. P. y, Rossi, L., Sun, K., Viboud, C., Xiong, X., Yu, H., Halloran, M. E., Longini, I. M., & Vespignani, A. (2020). The effect of travel restrictions on the spread of the 2019 novel coronavirus (2019- nCoV) outbreak. medRxiv, 2020.02.09.20021261. https://doi.org/10.1101/2020.02.09.20021261
Çınaroğlu, E., & Avcı, T. (2017). Türkiye’de Faaliyette Bulunan Büyük Havalimanlarının İç Ve Dış Hat Performanslarının Karşılaştırılması. BMIJ,(2017), 5(4), 55–75.
Coronavirus Travel Restrictions and Bans Globally: Updating List - The New York Times. (y.y.). Tarihinde 23 Mayıs 2020, adresinden erişildi https://www.nytimes.com/article/coronavirustravel-restrictions.html
Fang, H., Wang, L., Yang, Y., Behrman, J., Chen, X., Li, M., Qiu, X., & Zeng, Y. (2020). Human Mobility Restrictions and the Spread of the Novel Coronavirus (2019-nCoV) in China †. https://doi.org/10.1101/2020.03.24.20042424
Gillen, D., & Lall, A. (1997). Developing measures of airport productivity and performance: An application of data envelopment analysis. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 33(4), 261–273. https://doi.org/10.1016/S1366-5545(97)00028-8
Gostic, K., Gomez, A. C. R., Mummah, R. O., Kucharski, A. J., & Lloyd-Smith, J. O. (2020). Estimated effectiveness of traveller screening to prevent international spread of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV). medRxiv, 2020.01.28.20019224. https://doi.org/10.1101/2020.01.28.20019224
Haider, N., Yavlinsky, A., Simons, D., Osman, A. Y., Ntoumi, F., Zumla, A., & Kock, R. (2020). Passengers’ destinations from China: low risk of novel coronavirus (2019-nCoV) transmission into Africa and South America. Epidemiology & Infection, 148.
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2020). COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) Nedir? Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/covid-19-yenikoronavirus-hastaligi-nedir
Karaoğlu, M. (2014). Evaluation Of Turkish Airports Efficiencies Using Data Envelopment Analysis. Data Envelopment Analysis and Performance Measurement, Proceedings of the 11th International Conference of DEA. 195-200.
Karim, W., Haque, A., Anis, Z., & Ulfy, M. A. (2020). The Movement Control Order (MCO) for COVID-19 Crisis and its Impact on Tourism and Hospitality Sector in Malaysia. International Tourism and Hospitality Journal, 3(2), 1–7. https://doi.org/10.37227/ithj2020-02-09
Kırankabeş, M. C. (2013). Yeni bölgesel kalkınma politikasının yerel aktörleri olarak kalkınma ajanslarının etkiliğinin değerlendirilmesi: Türkiye örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (35), 253-268.
Kıyıldı, R., & Karaşahin, M. (2006). Türkiye’deki Hava Alanlarının Veri Zarflama Analizi İle Altyapı Performansının Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(3), 391–397. https://doi.org/10.19113/SDUFBED.16973
Kraemer, M. U. G., Yang, C. H., Gutierrez, B., Wu, C. H., Klein, B., Pigott, D. M., du Plessis, L., Faria, N. R., Li, R., Hanage, W. P., Brownstein, J. S., Layan, M., Vespignani, A., Tian, H., Dye, C., Pybus, O. G., & Scarpino, S. V. (2020). The effect of human mobility and control measures on the COVID-19 epidemic in China. Science (New York, N.Y.), 368(6490), 493– 497. https://doi.org/10.1126/science.abb4218
Lorcu, F. (2010). Malmquist toplam faktör verimlilik endeksi: Türk otomotiv sanayi uygulaması. Istanbul University Journal of the School of Business Administration, 39(2), 276-289.
Mhalla, M. (2020). The Impact of Novel Coronavirus (Covid-19) On The Global Oil And Aviation Markets. https://doi.org/10.18488/journal.2.2020.102.96.104
Murillo-Melchor, C. (1999). An analysis of technical efficiency and productivity changes in Spanish airports using the Malmquist index. International Journal of Transport Economics/Rivista internazionale di economia dei trasporti, 271–292.
NTV. (y.y.). Türkiye, corona virüse karşı hangi tedbirleri aldı? Tarihinde 23 Mayıs 2020, adresinden erişildi https://www.ntv.com.tr/saglik/turkiye-corona-viruse-karsi-hangi-tedbirlerialdi,8qGx8f_cVkWS2fOOq9D7lA
Okursoy, A., & Tezsürücü, D. (2014). Veri Zarflama Analizi ile Göreli Etkinliklerin Karşılaştırılması: Türkiye’deki İllerin Kültürel Göstergelerine İlişkin Bir Uygulama. Yönetim Ekonomi, 21, 1–18.
Oral, M., Kettani, O., & Yolalan, R. (1992). An empirical study on analyzing the productivity of bank branches. Iie Transactions, 24(5), 166–176.
Pearce, B. (2020). Covid-19 Fourth Impact Assessment. https://www.iata.org/en/iatarepository/publications/economic-reports/third-impact-assessment/
Pew Research Center. (y.y.). 91% of world population lives in countries with restricted travel amid COVID-19. Tarihinde 23 Mayıs 2020, adresinden erişildi https://www.pewresearch.org/facttank/2020/04/01/more-than-nine-in-ten-people-worldwide-live-in-countries-with-travelrestrictions-amid-covid-19/
Sarkis, J., & Talluri, S. (2004). Performance based clustering for benchmarking of US airports. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 38(5), 329–346.
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü [SHGM]. (2020). 2019 Yılı Faaliyet Raporu.
Suzuki, S., Nijkamp, P., Pels, E., & Rietveld, P. (2014). Comparative performance analysis of European airports by means of extended data envelopment analysis. Journal of Advanced Transportation, 48(3), 185–202. https://doi.org/10.1002/atr.204
Tovar, B., & Martín-Cejas, R. R. (2010). Technical efficiency and productivity changes in Spanish airports: A parametric distance functions approach. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 46(2), 249–260.
Türkiye İhracatçılar Meclisi. (2020). TİM 2019 Yılı Faaliyet Raporu.
Worldometer. (y.y.). Coronavirus Update (Live): 5,749,366 Cases and 355,329 Deaths from COVID19 Virus Pandemic. Tarihinde 27 Mayıs 2020, adresinden erişildi https://www.worldometers.info/coronavirus/
Yasar, M., & Asker, V. (2018). Measurement of Efficiency With Data Envelopment Analysis And Malmquist Total Factor Productivity Methods: An Application On Major Airports In Turkey.
Yükçü, S., & Atağan, G. (2009). Etkinlik, Etkililik ve Verimlilik Kavramlarının Yarattığı Karışıklık. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 1–13. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2671/34982