ÇOCUKLARIN DİNİ GELİŞİMLERİNDE CAMİLERİN ROLÜ

Çocukluk dönemi, içinde şekil aldığımız ailenin yuva psikolojisiyle uyumlu bir gelişim gösterir. Mutlu, huzurlu, uyumlu ve nitelikli bir ailede yetişen çocuklarda da aynı özelliklerin benimsenip içselleştirildiği görülür. Bu süreçte, ailesindeki manevi huzuru tadan çocukların, aynı atmosferi camilerde de yaşaması, inanç yapısını kuvvetlendirir. Özellikle erken çocukluk döneminde, bir çocuğun anne-babasının cami ile olan olumlu ilişkisinin, çocuğa da yansıdığı görülür. Bu nedenle camilerin, anneler ve çocuklar için de uygun hale getirilmesi, çocukların gelecek yaşamındaki cami ile ilişkilerini olumlu etkileyecektir. Çocukların Allah tasavvurunun belirginleşmesinde/ oluşumunda, camilerin önemli bir yeri vardır. Camiler veya mabetler, zaman ve mekân olarak çocukluk döneminde maneviyatın en yoğun hissedildiği yerlerdir. Bu mabetlerde yaşanan dini tecrübelerin ve atmosferin psikolojik nosyonu, mekân zihin ilişkisi bağlamında çocukların dini hayatına şekil ve yön vermesi, bilinçaltını beslemesi, çocukların sağlıklı bir şekilde yönlendirilmesini ve psikolojik altyapılarının oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. Bu dönemde camiler veya mabetler, dini duygu ve dini ilgi vasıtasıyla çocuğun bütün dikkatlerini üzerine çektiği mekânlardır. Bu kutsal mekânlar; bahçesi, şadırvanı, iç mimarisi, göklere yol veren minareleri ve kubbesi ve de aydınlatıcı iç mekânı ile çocukların hem dış dünyalarını hem de manevi (iç) dünyalarını aydınlatırlar. Çocuklar, bu manevi atmosferde gördükleri huzur, tebessüm, sevgi ve şefkat duygularını hisseder, soluklar ve inanç yapılarının harcını bu duygularla kararlar.

THE ROLE OF MOSQUES IN CHILDREN'S RELIGIOUS DEVELOPMENT

Childhood period demonstrates a harmonious development with the home psychology of a family in which we are shaped. It is observed that children growing in a happy, peaceful, harmonious and qualified family adopt and internalize these similar features. In this process, the children tasting the spiritual peace in their family have a stronger sense of faith when they also experience the same atmosphere in mosques. Especially in the early childhood period, it is seen that the positive relationship of a child's mother-father with mosque reflects on the child. Therefore, making mosques suitable also for mothers and children will affect positively the relationship between a child and mosque in his future life. Mosques occupy a remarkable place in the emergence of God concept in children. Mosques orspirituality is felt most intensively in regard to time and space in the childhood period. The psychological notion of the religious experiences and atmosphere in these holy places shape and direct children's religious lives and feed their unconscious part of their minds in the context of space and mind, thereby making it essential to guide children in a healthy way and lay the basis of the required psychological background. Mosques or temples are the places mostly direct attention of children thanks to religious emotions and religious interest. Those holy places enlighten both the spiritual (inner) and the outer world of children owing to their gardens, fountains, inner architectures, and minarets that lead to sky. Children feel and breath peace, smile, love, and tenderness in those holy places and they grout their belief with those emotions.

___

  • Ahmet İbn Hanbel, el-Müsned, I-VI, Çağrı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1992.
  • Akyürek, Süleyman, "İlk ve Orta Öğretimde Din Öğretimi, Kavramsal Çerçeve", Din Eğitimi, (ss. 81-104), Ed. Recai Doğan ve Remziye Ege, Grafiker Yayınları, Ankara, 2012.
  • Allport, Gordon W., Becaming, Basic Considerations for a Psychology of Personality, Sixteenth Printing, Yale University Press, New Haven, 1966.
  • Allport, Gordon W., The Individual and His Religion, Tenth Printing, The Macmillan Company, New York, 1970.
  • Alper, Hülya, İmanın Psikolojik Yapısı, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2002.
  • Armaner, Neda, Din Psikolojisi, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1980.
  • Atay, Rıfat, "Aile Eğitim Merkezleri Olarak Camiler: Anne-Çocuk Grupları (0-5 Yaş)", Cami Merkezli Hayat, Yecder III. Ulusal Din Görevlileri Sempozyum Tebliğleri, (13 Mayıs-2012, İstanbul), 2013, ss. 62-76.
  • Ay, Mehmet Emin, "Aile Ortamında Yerine Getirilen İbadetlerin Çocuk Üzerindeki Etkileri", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (1): 163-170, 1994.
  • Aycan, İrfan, "İslam Geleneğinde Cami ve Kadın", Cami, Kadın ve Aile, DİB Yayınları, Ankara, 2013, ss. 13-21.
  • Aydın, Ali Rıza, "Ateist Düşünceye Etki Eden Psikososyal Faktörler", Birey ve Din, Derleyen; Ali Rıza Aydın, ss. 11-32, İnsan Yayınları, İstanbul, 2004.
  • Aydın, M. Zeki, "Ahlak Eğitim ve Öğretimi", Din Eğitimi, (ss.139-180), Ed. Recai Doğan ve Remziye Ege, Grafiker Yayınları, Ankara, 2012.
  • Aydın, M. Zeki, Din Öğretiminde Yöntemler, İkinci Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2005.
  • Ayhan, Halis, Din Eğitimi ve Öğretimi, DİB Yayınları, Ankara, 1985.
  • Ayten, Ali, Psikoloji ve Din, Psikologların Din ve Tanrı Görüşleri, İz Yayıncılık, İstanbul, 2006.
  • Barbara R. Lorch, "Church Youth Alcohol and Drug Education Programs", Journal of Religion and Health, Vol. 26, No. 2 (Summer, 1987), pp. 106-114. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/27505912, Accessed: 11-06-2015 17:50 UTC
  • Berger, Peter L., Kutsal Şemsiye, Çev. Ali Coşkun, 2. Baskı, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2000.
  • Bilgin, Beyza, "Ahlak Terbiyesinde Dini Hikâyeler", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (1): 51-74, 1994.
  • Bilici, Ali Baz, "İlk Çocukluk Döneminde Dinin Değeri ve Camiler", Cami ve Cemaatinin İnşâ ve İhyâsı, VI. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu Tebliğ Metni, Konya, 2015.
  • Bilici, Ali Baz, Gelişim ve Eğitim Odaklı Çocuk Psikolojisi ve Din, Akademik Gelişim, İzmir, 2015a.
  • Blazer, Doris A., Faith Development in Early Childhood, Sheed & Ward, Kanuga, 1989.
  • Brown, Laurence B. and, Francis, Leslie J. "The Influence of Home, Church and School on Prayer among Sixteen-Year-Old Adolescents in England", Review of Religious Research, Vol. 33, No. 2 (Dec., 1991), pp. 112-122. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/3511908, Accessed: 11-06-2015 16:51 UTC
  • Burnham, Kenneth E., Connors, John F., III and Leonard, Richard C., "Religious Affiliation, Church Attendance, Religious Education and Student Attitudes toward Race", Sociological Analysis, Oxford University Press, Vol. 30, No. 4 (Winter, 1969), pp. 235-244. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/3710513, Accessed: 11-06-2015 17:51 UTC
  • Caroline Berghammer, "Church Attendance and Childbearing: Evidence from A Dutch Panel Study, 1987-2005", Population Studies, Vol. 66, No. 2, July 2012, pp. 197- 212.
  • Cüceloğlu, Doğan, İçimizdeki Çocuk, 15. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1996.
  • Çamdibi, H. Mahmut, "Aile İçi İlişkiler ve Aile Rehberliği", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (6): 131-138, 1999.
  • Çamur, Fatma Yüksel, "Camilerdeki Fiziksel Mekânların İhtiyaçlara Göre Düzenlenmesi", Cami, Kadın ve Aile, DİB Yayınları, Ankara, 2013, ss. 85-99.
  • Çınar, Mahmut, "Camilerin İnşa ve İmarı Üzerine Mülahazalar", Toplumsal Barışa Katkısı Açısından Cami ve Din Görevlileri, V. Ulusal Din Görevlileri Sempozyum Bildirileri - Mardin, Çınar Matbaacılık ve Yayıncılık, İstanbul, 2014.
  • Çoştu, Yakup ve Turan, Süleyman, "İngiltere'deki Türk Camileri ve Entegrasyon Sürecine SosyoKültürel Katkıları", Din Bilimleri Araştırma Dergisi, 2009, Cilt: IX, Sayı: 4, ss. 35-52.
  • Daryal, Ali Murat, Dini Hayatın Psiko-Sosyal Temelleri, İFAV Yayınları, İstanbul, 1999.
  • Demirci, Abdurrahman, "Toplumsal Barışa Katkısı Yönüyle Asr-ı Saadette Mescid", Toplumsal Barışa Katkısı Açısından Cami ve Din Görevlileri, V. Ulusal Din Görevlileri Sempozyum Bildirileri - Mardin, Çınar Matbaacılık ve Yayıncılık, İstanbul, 2014.
  • Dewey, John, Reconstruction in Philosophy, Fifth Printing, The Beacon Press, Boston, 1962.
  • Duran, Remzi, "Selatin Camilerindeki Avlu Sütunlarının Madeni Bileziklerine Hakkedilmiş Yazılar Üzerine", Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1998, Sayı: XI, İzmir, ss. 135-140.
  • Emmons, Robert A., Raymond F. Paloutzian, "Din Psikolojisi", Çev.: Ali Ayten, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, ss. 105-124, 2001/2, Sayı: 21.
  • et-Taberani, Ebu'l- Kasım Muhammed b. Ahmed (v.360h), el-Mu'cemü'l-Kebir, I-XX, (Tahkik: Hamdi b. Abdülmecid es- Selefi), Mektebetü'l-ulumi ve'l-hikem, Musul, 1404 h.
  • Evans, Bernard F., "Campaign for Human Development: Church Involvement in Social Change", Review of Religious Research, Vol. 20, No. 3, Church Involvement in Social Concerns (Summer, 1979), pp. 264-278. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/3510028, Accessed: 11-06-2015 17:59 UTC
  • Görmez, Mehmet, "Sunuş", Cami, Kadın ve Aile, DİB Yayınları, Ankara, 2013, ss. 7-10.
  • Güç, Ahmet, "Bursa'da Yapılan Selatin Camileri", Diyanet İlmi Dergi, 2002, Cilt: XXXVIII, Sayı: 1, ss. 75-92.
  • Hall, Edward T., The Hidden Dimension, an Anthropologist Examines Man's Use of Space in Public and in Private, A Doubleday Anchor Book, New York, 1966.
  • Hak, Müshirul , "İslam Toplumu ve Toplum Hayatında Cami'nin Yeri", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çev. Ahmet Güç, 1991, Yıl:III, Sayı: 3. ss. 287-292.
  • Hilgendorf, Eric, "Islamic Education: History and Tendency", Peabody Journal of Education, Vol. 78, No. 2 (2003), pp. 63-75. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/1492943, Accessed: 11-06-2015 16:42 UTC
  • Hoge, Dean R., Johnson, Benton and Luidens, Donald A., "Determinants of Church Involvement of Young Adults Who Grew up in Presbyterian Churches", Journal for the Scientific Study of Religion, Vol. 32, No. 3 (Sep., 1993), pp. 242-255. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/1386663 Accessed: 11-06-2015 18:04 UTC
  • Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, TDV. Yayınları, Ankara, 1996.
  • Johnson, Paul E., "Dini Tecrübe", çeviren: Recep Yaparel, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 195-203, 1986, sayı: 3.
  • Karaca, Faruk, Dini Gelişim Teorileri, DEM Yayınları, İstanbul, 2007.
  • Karaca, Hasan, Cami, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2010.
  • Karacabey, Salih, "Hadislerin Metin Tenkidinde Fiili Sünnete Müracaatın Önemi Bağlamında Kadın ve Çocukların Camiye Gitmeleri ile İlgili Hadislerin Değerlendirilmesi", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2000, C: IX, Sayı: 9. ss. 253-276.
  • Karagöz, İsmail, "Toplumu Din Konusunda Aydınlatma Görevinin Camilerde İcrası", II. Din Şûrası Tebliğ ve Müzakereleri: (23-27 Kasım 1998), 2003, Cilt: I, ss. 357-378.
  • Karahan, Fatma Bayraktar, "Caminin Fonksiyon Çeşitliliği", Cami, Kadın ve Aile, DİB Yayınları, Ankara, 2013, ss. 65-71.
  • Karslı, İbrahim. H., "Kadın, Sosyal Hayat ve Din", Cami, Kadın ve Aile, DİB Yayınları, Ankara, 2013, ss. 23-37.
  • Kaya, Mevlüt, "Ailede Anne-Baba Tutumlarının Çocuğun Kişilik ve Benlik Gelişimindeki Rolü", Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1997, 9: 193-204.
  • Kayadibi, Fahri, "Diyânet İşleri Başkanlığı'nın Yaygın Din Eğitiminde Yeri ve Fonksiyonu", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2001, Sayı: 8, s. 37-54.
  • Kayadibi, Fahri, "İslam Dini'nin Eğitim ve Öğretime Verdiği Önem", İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001, sayı: 4, s. 33-44.
  • Kayıklık, Hasan, "Bireysel Dindarlığın Psikolojik Kaynakları", Dinî Araştırmalar, ss. 27-40, 2002, cilt: V, sayı: 13.
  • Kayıklık, Hasan, Din Psikolojisi Bireysel Dindarlık Üzerine, Karahan Kitabevi, Adana, 2011.
  • Keyifli, Şükrü, "Cami İçi Din Eğitimi ve İletişimi Süreci Olarak Hutbeler", EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 2013, cilt: XVII, sayı: 55, s. 71-88.
  • Kılavuz, M. Akif, "Anne Baba Örnek Davranışlarının Çocukların ve Ergenlerin Dini Kişiliğinin Oluşumuna Etkileri", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005, 14 (2): 41-58.
  • Kılıç, A.Faruk ve Ağçoban, Sıddık, "Kadın ve Çocuklara Verilen Hizmetler Açısından Camiler", Diyanet İlmi Dergi, 2013, Cilt: XLIX, Sayı: 4, ss. 61-77.
  • Kılıç, Recep, Ahlakın Dini Temelinin Önemi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1991.
  • Kısa, Cihad, "Filozofların, Teologların ve Psikanalistlerin Tanrısı: Tanrı Kavramı ve Tanrı Tasavvuru / The God of Philosopher, Theologian and Psychoanalyst: God Concept and Representation of God", Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Şefik Yaşar Armağanı), Volume 10/10 Summer 2015, Ankara/Turkey, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8545, p. 639-654.
  • Koç, Ahmet, "Düşünen İnsan Yetiştirmede Din Eğitiminin Rolü", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (6): 73-80, 1999.
  • Kohlberg, Lawrance, Child Psychology and Childhood Education, Longman, New York, 1987.
  • Köse, Ali, Freud ve Din, İz Yayıncılık, İstanbul, 2000.
  • Köylü, Mustafa, Gelişimsel Basamaklara Göre Din Eğitimi, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2000.
  • Krauss, Steven Eric, Azimi Hamzah, Ismi Arif Ismail, Turiman Suandi, Siti Rabaah Hamzah, Dzuhailmi Dahalan and Fazilah Idris, "Religious Socialization Among Malaysian Muslim Adolescents: A Family Structure Comparison", Review of Religious Research, Vol. 54, No. 4 (December 2012), pp. 499-518. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/41940805, Accessed: 11-06-2015 16:22 UTC
  • Kurat, Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Türk Kavimleri ve Devletleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1972.
  • Küçük, Raşit, "Mescidü'n-Nebi ve Sahabe Hanımlar", Cami, Kadın ve Aile, DİB Yayınları, Ankara, 2013, ss. 39-45.
  • Lazerwitz, Bernard, "Some Factors Associated with Variations in Church Attendance", Social Forces, Vol. 39, No. 4 (May, 1961), pp. 301-309. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/2573426, Accessed: 11-06-2015 18:09 UTC
  • Little, C. L., "The Role of Religion in Public Education", Research on Religions Development, (pp. 302-354), Edited: Merton P. Strommen, Hawthorn Books. Inc., New York, 1971.
  • Loury, Linda D., "Does Church Attendance Really Increase Schooling?", Journal for the Scientific Study of Religion, Vol. 43, No. 1 (Mar., 2004), pp. 119-127.
  • Stable URL: http://www.jstor.org/stable/1387777, Accessed: 11-06-2015 18:05 UTC Macit, Yusuf, "Beden Dili: Hz. Peygamber Örneği", Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012, sayı: 1, s. 29-44.
  • Mehmedoğlu, Yurdagül, "Değer Oluşturucu ve Aktarıcı Konumuyla Aile", Diyanet İlmi Dergi, 40 (2): 29-40, 2004.
  • Onay, Ahmet, Türkiye'nin Cami Profili, Dem Yayınları, İstanbul, 2008.
  • Oruç, Cemil, "Erken Çocukluk Dönemi Dini Gelişim Teorileri Bağlamında Din Eğitimi", Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/8 Summer 2013, p. 971-987.
  • Önkal, Ahmet ve Bozkurt, Nebi, "Cami, Dini ve Sosyokültürel Tarihi", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (ss.46-56.), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993.
  • Özdemir, Şuayip, "Çocuğun Din Eğitiminde Ailenin Rolü", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (9):113-131, 2002.
  • Özdoğan, Öznur, "Din Psikolojisi ve Manevi Değerler", Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(15): 159-180, 2005.
  • Özel, İsa, "Aile ve Din İlişkisi Açısından Sokak Çocukları", Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Sayı: 32, s. 177-217.
  • Özler, İbrahim, Camilerin Zihniyet Değişimindeki Rolü, (Erzurum Örneği), (Basılmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2007.
  • Parladır, Selahaddin, "Genel Öğretim-Din Öğretimi Ilişkisi", Cumhuriyetin 75. Yılında Türkiye'de Din Eğitimi ve Öğretimi, (ss.63-70), Ed. F. Unan ve Y. Hacaloğlu, Türk Yurdu Yayınları, Ankara, 1999.
  • Peker, Hüseyin, "Ailede Din Eğitiminin Psikolojik Esasları II", Diyanet İlmi Dergi, ss. 41-49, 1985, cilt: XXI, sayı: 2.
  • Peker, Hüseyin, "Olumlu Şahsiyet Özelikleri ve Din", Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, ss. 100-105, 1986, sayı: 1.
  • Piaget, Jean, Science of Education and the Psychology of the Child, Fourth Printing, Translate; Derek Coltman, The Viking Press, New York, 1972.
  • Piaget, Jean, The Moral Judgment of the Child, New York, The Free Press, 1965.
  • Ruıter, Stıjn, Smits, Fransje and Tubergen, Frank Van, "Religious Practices Among Islamic Immigrants:Moroccan and Turkish Men in Belgium", Journal for the Scientific Study of Religion (2010) 49(2): 247-263.
  • Sağlam, İsmail, "Okulöncesi Eğitimde Sözlü Öğretim Etkinlikleri ve Din Eğitimi", Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, 2001 ss. 195-208.
  • Sawın, Margaret M., "Family Life Education in Religious Institutions: Catholic, Jewish, and Protestant", Family Relations, Vol. 30, No. 4, Family Life Education (Oct., 1981), pp. 527-535. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/584341, Accessed: 11-06-2015 17:32 UTC.
  • Smith, J. M. Powis, "The Church and Education", The Journal of Religion, Vol. 4, No. 1 (Jan., 1924), pp. 46-59. Stable URL: http://www.jstor.org/stable/1195637, Accessed: 11-06- 2015 17:56 UTC
  • Tarhan, Nevzat, İnanç Psikolojisi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2009.
  • The Church in Religious Education, The Biblical World, Vol. 40, No. 5 (Nov., 1912), pp. 291-295. The University of Chicago Press, Stable URL: http://www.jstor.org/stable/3141760, Accessed: 11-06-2015 16:52 UTC
  • Whirter, JeffMc. ve Voltan Acar, Nilüfer, Çocukla İletişim, MEB Yayınları, İstanbul, 2005.
  • Wolpe, David J., Teaching Your Children About God, Harper Collins Publishers Inc., New York, 1995.
  • Yaparel, Recep, Bilişsel Psikolojinin Din Psikolojisine Katkıları Bağlamında Yükleme Kuramı, 2k Dijital Baskı Sistemleri, İzmir, 2001.
  • Yazıcı, Nesimi, "Din Hizmetleri Açısından Caminin Yeri ve Önemi", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007, XLVIII, Sayı:2, ss. 1-10.
  • Yıldız, Murat, Çocuklarda Tanrı Tasavvurunun Gelişimi, İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, İzmir, 2007.
  • Yılmaz, Hüseyin, "Kadınların Eğitiminde Camilerin Rolü", Cami, Kadın ve Aile, DİB Yayınları, Ankara, 2013, ss. 47-63.
  • Yılmaz, Hüseyin, Camilerin Eğitim Fonksiyonu, Dem Yayınları, İstanbul, 2005.