PINAR ÖRNEĞİ, SAMİ KILIÇ, ABDULLAH ALTUNCU

CİLT HASTALIKLARINA YÖNELİK BİR HALK HEKİMLİĞİ UYGULAMASI: GELİNCİK OCAĞI (ÇAVLU KÖYÜ - FİKRİYE PINAR ÖRNEĞİ)

Anadolu'nun birçok yöresinde farklı rahatsızlıklara yönelik çeşitli sağaltma işlemlerini gerçekleştiren ocaklar bulunmaktadır. Türk halk hekimliği uygulamalarının merkezinde yer alan bu ocaklar, temelinde eski Türk inancının kamlık geleneği olmakla birlikte, bazı İslami motifleri de bünyesinde barındırarak varlıklarını günümüzde de sürdürmektedir. Halk arasında, modern tıpta meydana gelen ilerlemelere, ekonomik ve sosyal hayatta yaşanan gelişmelere rağmen, halk hekimliğine yöneliş devam etmektedir. Manisa ili, Salihli ilçesine bağlı Çavlu köyünde bulunan gelincik ocağında ise çeşitli cilt hastalıklarına yönelik bazı uygulamalar gerçekleştirilmektedir. Aile içerisinde "el verme" yoluyla nesilden nesle aktarılmış olan gelincik ocağındaki uygulamaları, Çavlu köyünde günümüzde Fikriye Pınar sürdürmektedir. Yedi farklı cilt hastalığına yönelik gerçekleştirilen işlemler aynı olmakla birlikte, bunlar belli bir düzen içerisinde ve bir takım kurallar çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Genel olarak bazı malzemelerden elde edilen karışımın, hastalıklı bölgeye belli aralıklarla sürülerek barındırdığı birçok unsur aracılığıyla, Orta Asya kökenli eski Türk inançları etrafında şekillenmiş olduğu görülmektedir. Gerek ocaklının kullandığı ifadeler, gerekse sağaltma esnasında gerçekleştirilen işlemler, Orta Asya kam veya baksı uygulamalarıyla büyük benzerlikler taşımaktadır. Bu araştırmanın konusunu, günümüzde Çavlu köyünde gelincik ocağı olan Fikriye Pınar'ın uygulamalarının tasviri ve tahlili oluşturmaktadır. Makale verileri, katılımlı gözlem ve derinlemesine mülakat teknikleriyle elde edilmiş ve deskriptif metot kullanılarak Dinler Tarihi açısından değerlendirilmiştir. Böylece Çavlu köyünde gelincik ocağı ve buna bağlı olarak yapılan uygulamaların gelecek nesillere aktarılması ve Türk kültür çalışmalarına katkı sağlanması amaçlanmıştır

A TREATMENT OF FOLK MEDICINE FOR SKIN DISEASES: GELİNCİK OCAĞI (ÇAVLU VILLAGE – THE CASE OF FİKRİYE PINAR)

There are ocaks in many different regions in Anatolia which apply sağaltma for variety of diseases. In the foundation of ocaks which in the centre of Turkish folk medicine, there is old Turkish belief “kamlık” as well as some Islamic motives. The folk medicine is still preferred by people despite the fact that socio-economic development in Turkish society and development in scientific medicine. It is consulted for various skin diseases to Gelincik ocağı in city of Manisa, province of Salihli, village of Çavlu. It has continued its existence today by Fikriye Pınar with the method of landing the hand within the family, from generation to generation. It can be observed that treatments for seven different skin diseases are the same but these treatments follow certain steps and rules. Sağaltma is done my applying a mixture of various substances on the diseased area. It can be observed that sağaltma is originated from old Turkish belief in Central Asia. Both the process of sağaltma and rhymes that sang by ocaklı have major similarities with kam and baksı in Central Asia. Subject of the research is the observation and examination of application of Fikriye Pınar in Çavlu village. The data was obtained by participant observation and interview techniques and examined by descriptive method in the history of religion. The aim of the study is to introduce these applications to the next generation and contribute Turkish cultural studies

PDF

___

ACIPAYAMLI, Orhan, Halk Bilim Terimleri Sözlüğü, Ankara 1978.
ALBAYRAK, Kadir, Dinlerin Rengi Renklerin Dili, Ankara 2010.
ARAZ, Rıfat, Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği, Ankara 1995.
ATMACA, Veli, Tarih Boyunca İnanç Tıp İlişkisi, İstanbul 2011.
BAŞÇETİNÇELİK, Ayşe, “Adana Halk Kültüründe Kısmet Açma”, http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_3/bascetincelik.php (12.12.2014)
BAYAT, Fuzuli, Türk Kültüründe Kadın Şaman, İstanbul 2012.
CHAVANNES, Edouard, Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, Çev. Mustafa Koç, İstanbul 2007.
ÇERİBAŞ, Mehmet, Şaman/Bakşı Tipolojisi Bağlamında Kırgızlarda Halk Hekimliği Geleneği ve Halk Hekimleri-I, International Journal of Religious Sciences, Volume 2, 2014, ss. 65-83.
ÇIBLAK, Nilgün, “Çukurova’da Halk Hekimliği ve İlgili Uygulamalarda Eski Türk İnançlarının İzleri”, Türk Kültürü, Y. XLIII, Temmuz- Ağustos 2005, S. 507-508, s. 199-214
ÇORUHLU, Yaşar, Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul 2002.
ELIADE, Mircea, Şamanizm, Çev. İsmet Birkan, Ankara 1999.
ESİN, Emel, Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul 2001.
GÜNAY, Ünver - GÜNGÖR, Harun, Türklerin Dini Tarihi, İstanbul 2007.
GÜNGÖR, Harun, Türk Bodun Bilimi Araştırmaları, İstanbul 1997.
GÜNGÖR, Harun, Türk Din Etnolojisi, İstanbul 2012.
HOPPÁL, Mihály, Avrasya’da Şamanlar, Çev. Bülent Bayram, H. Şevket Çağatay Çapraz, İstanbul 2012.
İNAN, Abdülkadir, Makaleler ve İncelemeler, C. II, Ankara 1998.
İNAN, Abdülkadir, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara 2000.
KAFESOĞLU, İbrahim, Eski Türk Dini, Ankara 1980.
KAYA, Muharrem, “Eski Türk İnanışlarının Türkiye’deki Halk Hekimliğinde İzleri”, Folklor/Edebiyat, Ankara 2001/1, C. VII, S. 25, ss. 199-218.
KILIÇ, Sami, “Çocuk Sahibi Olmak İçin Dinsel-Sihirsel Bir Uygulama: Irk Atma Ocağı (Takmak Köyü-Elif İskeçe Örneği)”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, Güz 2012, S. 63, ss. 297-310.
KILIÇ, Sami, Türk Halk İnanışlarında Yiyecek ve İçecekler, Elazığ 2012.
OYMAK, İskender, “Anadolu’da Su Kültünün İzleri”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Elazığ 2010, C. 15, S. 1, ss. 35-55.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, C. II, Ankara 1995.
ÖGER, Adem, “Tarsus ve Çevresinde Sağaltma Ocakları ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 5/1, Winter 2010, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1249, ss. 1231-1246.
ÖGER, Adem– GÖNEL, Tuğba “Uygur Türkleri Arasında Şamanlar ve Tedavi Yöntemleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 6/4, Fall 2011, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2821, p. 233-248.
RADLOFF, Wilhelm, Manas Destanı, Haz., Emine Gürsoy-Naskali, Ankara 1995.
TANYU, Hikmet, “Büyü” T.D.V. İslam Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul 1992, ss. 501-506.
TANYU, Hikmet, “Fatma Anamız (Fadime Anamız) ve El ile İlgili İnançlar Üzerine Kısa Bir Araştırma”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C. IV, Ankara 1976, ss. 479-497.
UĞURLU, Serdar, “Traditional Folk Medicine in the Turkish Folk Culture”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 6/4, Fall 2011, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2631, ss. 317-327.
ÜÇER, Müjgan, “Ocaklar”, Sivas Folkloru, Eylül 1973, S. 8, ss. 3-5.
http://www.yasarkalafat.info/index.php?ll=newsdetails&w=1&yid=411 (07.11.2014)