ÇEVİRİ İNTİHALİNİ AÇIĞA ÇIKARMAK: TÜRKÇEDE SULTAN II. ABDÜLHAMİD’İN HAYATI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

ntihal önemli bir sorunsal olarak Türkiye’de ve dünyada edebi eserlerde, çeşitli sanat ve basın dallarında çok sık karşılaşılan bir durum olmasına ve zaman zaman ses getirmesine rağmen, “çeviri intihali” özellikle son 10-15 yıllık zaman diliminde çeviribilim bağlamında ve çeviribilim araştırmacıları tarafından çeşitli yönleriyle irdelenmektedir. Bu çalışmada, biyografi yazarı olarak da bilinen İngiliz yazar Joan Haslip’in 1958 yılında yayımlanan The Sultan. The Life of Abdul Hamid II adlı eseri ve 1964, 1998, 2001, 2008 ve 2009 yıllarında Türkçeye kazandırılan beş farklı çevirisi “çeviri intihali” odağında incelenmektedir. İncelemede farklı yayınevlerinden çıkan ve çevirmenler tarafından çevrildiği belirtilen bu erek metinlerin benzerlik ve farklılıkları üzerinde durulmaktadır. Böylelikle, söz konusu bu erek metinlerde, yeni bir “çeviri” olmamalarına ya da bir “yeniden basım” olmalarına rağmen, Türk okurlarına yeni bir çeviriymiş gibi sunulmaları nedeniyle “çeviri intihali” yapılıp yapılmadığının ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, öncelikle bu konuda yapılmış çalışmalara yer verilmekte ve “çeviri intihali” tartışmaya açılmaktadır. Ardından çalışmanın araştırma nesnesini oluşturan kaynak metin ile erek metinler hem yan metinsel hem de metin içi unsurlar bakımından karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Karşılaştırmanın sonucunda, iki farklı çevirmen tarafından çevrildiği iddia edilen ikinci ve üçüncü erek metnin ve çevirmeni belirtilmeyen beşinci erek metnin ilk erek metnin birer “yeniden basımı” olduklarına ve “çeviri intihali” olarak nitelendirilebileceklerine, yalnızca dördüncü erek metnin yeni bir “çeviri” olduğuna ilişkin tespitlerde bulunulmaktadır. Çalışmanın “çeviri intihalini” ve tespitini örneklendirmeye, intihalin ne tür yollarla gerçekleşebileceğini gözler önüne sermeye ve özellikle “çeviri intihalinin” boyutlarını anlama ve anlamlandırmaya yardımcı olacağı düşünülmektedir.

UNCOVERING TRANSLATION PLAGIARISM: A CASE STUDY ON THE LIFE OF ABDUL HAMID II IN TURKISH

Although plagiarism as a significant problem in literary works as well as various fields of art and media faced frequently and is realized from now and then, “translation plagiarism” has been scrutinized especially in the last 10-15 years in the context of translation studies with its diversified aspects by translation studies researchers. In this study, English writer, also known as a biography writer, Joan Haslip’s work called The Sultan. The Life of Abdul Hamid II (1958) and its five different Turkish translations made in 1964, 1998, 2001, 2008 and 2009 are examined in the focus of “translation plagiarism”. In the analysis, the similarities and differences of these target texts translated by different translators and published by different publishing houses are dwelt on. Thus, it is aimed to uncover whether there are “translation plagiarisms” in these target texts or not. Because despite being “reprints”, the target texts were presented to Turkish readers as new translations. In this regard, firstly “translation plagiarism” is discussed taking into account researches carried out in this subject. Later, being the research objects of this present study the source text and the target texts are examined comparatively with respect to paratextual and textual elements. The study determines that the second and third target texts asserted to be translated by two different translators and the last translation lacking a translator name are “reprints” of the first translated text and for they were presented as new translations, they can be regarded as “translation plagiarism”, only the fourth target text is a new “translation” in the conclusion. It is thought that this study will help to exemplify and detect “translation plagiarism”, to uncover the ways of translation plagiarizing and especially to understand and make sense of the dimensions of “translation plagiarism”.

___

  • Arslan, D. U. (2018). Çeviri İntihaline Okur Odaklı Bir Yaklaşım: Sosyal Medyada Frankenstein Vakasının Alımlanması. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5 (1),159-185.
  • Aslantepe, S. (2012). “Çeviride İntihal” ve Hoşgörü. Çeviribilim. http://ceviribilim.com/?p=5383. Erişim tarihi: 20.12.2018.
  • Baydere, M. (2018). Geri Çevirilerde Çevirmenin İzini Sürmek. Seda TAŞ (Ed), Çeviribilimde Güncel Tartışmalardan Kavramsal Sorgulamalara içinde (s. 317-346). İstanbul: Hiperyayın.
  • Caimotto, M. C. (2014). Transcreating a New Kind of Humour: The Case of Daniele Luttazi. Cultus: The Intercultural Journal of Mediation and Communication, 7. 158-174.
  • Evirgen, Ş. (2007). Çeviride İntihal: Montaigne’in “Denemeler’i. Varlık 1194, 17-19.
  • Fuertes, A. (2015). The Echoes of the Translator’s Voice: Plagiarism as a Translation Strategy in English-Spanish Narrative Translations. Alberto Fuertes ve Ester Torres-Simón (Ed.), And Translation Changed the World (and the World Changed Translation) içinde (123-140), Newcastle upon Tyne, UK: Cambridge Scholars Publishing.
  • Genette, G. (1997). Paratexts, Thresholds of Interpretation. J. E. Lewin (Çev.), Cambridge CUP.
  • Gökduman, U. C.. (2018). “Yabancı Dil Yaratımı” ve “Kökensiz Geri Çeviri” Kavramları Üzerinden Bir Çeviriyi Okumak.” Seda TAŞ (Ed), Çeviribilimde Güncel Tartışmalardan Kavramsal Sorgulamalara içinde (s. 347-378). İstanbul: Hiperyayın.
  • Gürses, S. (2006a). İntihal: Nasıl Olağanlaştırılıyor. Çeviribilim. http://ceviribilim.com/?p=421 (Son Erişim Tarihi: 20.12.2018).
  • Gürses, S. (2006b). Gogol: Gerçekten Ölü Canlar. Çeviribilim. http://ceviribilim.com/?p=135 (Son Erişim Tarihi: 20.12.2018).
  • Gürses, S. (2011). Translational Plagiarism: National History Global Prospects. Çeviribilim 4, 6-7.
  • Gürses, S. (2012). Bedrettin Cömert: İntihalden Bir Helikopter Kazasına. Çeviribilim. http://ceviribilim.com/?p=5467 (Son Erişim Tarihi 20. 12. 2018).
  • Haslip, J. (1958/1973).The Sultan. The Life of Abdul Hamid II. London: History Book Club.
  • Haslip, J. (1964). Bilinmeyen Tarafları ile Abdülhamit. Nusret Kuruoğlu (Tercüme Ed.), İstanbul: Toker Matbaası.
  • Haslip, J. (1998). İngiliz Merkezli Şark Politikası ve II. Abdülhamid. Zeki Doğan (Çev.), İstanbul. Fener Yayınları.
  • Haslip, J. (2001). Bilinmeyen Sultan. II. Abdülhamid. Ejlet Öztürk (Çev.), İstanbul: IQ Kültürsanat Yayıncılık.
  • Haslip, J. (2008). Tanrı’nın Gölgesi II. Abdulhamid. Eşref Özbilen (Çev.), İstanbul: Profil Yayıncılık.
  • Haslip, J. (2009). Bilinmeyen Yönleriyle Abdülhamid. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
  • Işıklar Koçak, M. (2017). Readers of Retranslation on Online Platforms. Turkish Studies. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 12/15, s. 413- 430. ISSN:1308-2140, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11839, Ankara, Türkiye.
  • Karadağ, A. B. (2018). Çeviri, Edebiyat ve Tarih: Temsiliyetlerin Çeviribilim Bağlamında Yeniden Okunması. I. Uluslararası Rumeli (Dil, Edebiyat, Çeviri) Sempozyumu. Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli. 12 Mayıs 2018. Sözlü Bildiri.
  • Karadağ, A. B. (2013). Türk Çeviri Tarihimizde “Mütercim” Selanikli Tevfik. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8/10, 355-363. ISSN:1308-2140, Ankara, Türkiye.
  • http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1375896693_karada%C4%9F%20ay%C5%9Fe%20b anu%20fr.pdf. (Son Erişim Tarihi: 28.12.2018).
  • Paloposki, O. ve Koskinen, K. (2010). Reprocessing Texts: The Fine Line Between Retranslating and Revising. Across Languages and Cultures. 11 (1), 29-49.
  • Parlak, B. (2007). Çeviri Etiği Açısından İntihaller. Varlık 1194, 3-7.
  • Sousa-Silva, R. (2013). Detecting Plagiarism in the Forensic Linguistics Turn: School of Languages and Social Sciences, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Aston University, UK.
  • Sousa-Silva, R. (2014). Detecting Translingual Plagiarism and the Backlash against Translation Plagiarists. Language and Law / Linguagem e Direito 1(1), 70-94.
  • Şahin, M., Duman, D. ve Gürses, S. (2015). Big Business of Plagiarism under the Guise of (Re)Translation: The Case of Turkey. Babel 61 (2), 193-218.
  • Şahin, M., Duman D., Gürses S., Kaleş, D. ve Woolls, D. (2019). Toward an Empirical Methodology for Identifying Plagiarism in Retranslation. Özlem Berk Albachten ve Şehnaz Tahir Gürçaglar (Ed.), Perspectives on Retranslation. Ideology, Paratexts, Methods içinde (166-192), New York: Routledge.
  • Tahir Gürçaglar, Ş. (2002). What Texts Don’t Tell: The Uses of Paratexts in Translation Research.
  • Theo Hermans (Ed.), Crosscultural Transgressions Research Models in Translation Studies: Historical and Ideological Issues içinde (44-60), Manchester: St. Jerome.
  • Tu, Q. ve Changbao L. (2017). A Review on Textless Back Translation of China-Themed Works Written in English. Studies in Literature and Language 14 (1), 1-7.
  • Turell, M. T. (2004). Textual Kidnapping Revisited: The Case of Plagarism in Literary Translation. The International Journal of Speech, Language and the Law 11(1), 1-26.
  • Turell, M. T. (2008). Plagiarism. J. Gibbons ve M.T. Turell (Eds), Dimensions of Forensic Linguistics içinde (265-299), Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins.
  • Turell, M. T. (2012). Detection Approaches to Plagiarism in Literary Translation. Lengua, Traducción, Recepción: en Honor de Julio César Santoyo 2, 535-559.
  • Turell, M. T. ve Rosso, P. (2012). Computational Approaches to Plagiarism Detection and Authorship Attribution in Real Forensic Cases. IAFL Porto 2012 Proceedings. http://ler.letras.up.pt/uploads/ficheiros/13614.pdf. (Son Erişim Tarihi: 19. 12. 2018).