CENGİZ AYTMATOV’UN ESERLERİNDE KADIN TİPLERİ BAĞLAMINDA ANNE İZLEĞİ
Türk kültür tarihi içerisinde kadınlar çok önemli bir yere sahiptir. Geçmişi savaş ve değişik mücadelelerle dolu olan Kırgız Türklerinde; toplumun yeniden inşasında kadınlar büyük sorumluluklar üstlenmişlerdir. Kırgız kadınlarının İkinci Dünya Savaşı dönemi mücadelelerini, çile ve fedakarlıkları en güzel anlatan yazarların başında Cengiz Aytmatov'un geldiğini söyleyebiliriz. Cengiz Aytmatov'un eserlerinin merkezinde "insan" vardır. Eserlerinin genellikle başkahramanı kadınlar olmasa da başkahramana ve eserdeki olayların gidişatına yön veren kadın kahramanlardır. "Yüz Yüze" adlı eseriyle kadın kahramanları ön plana çıkaran Aytmatov'un eserlerindeki kadın kahramanlar genellikle kendi yaşamından metinlere yansımış tiplerdir. Yazar, kadın karakterleri daha çok annelik özellikleri üzerinden tanımlarken, aynı zamanda onları anne rol modeliyle de idealize etmiştir. Bu yönüyle Aytmatov'un eserlerindeki kadın tiplerinin, sosyolojik bakış açısı ve kadının Kırgız kültüründeki yerine dair bilgiler ışığında yeniden okumak ve değerlendirmek önem kazanmıştır. Eserlerinde kadın tipleri arasında annelere geniş yer ayıran Aytmatov, annelerin toplumsal işlevini ve rollerini tanımlamış, toplumda varlık-yokluk mücadelesinin gizli kahramanları olarak onların yaşamlarına ve sorunlarına ışık tutmuştur. Bu çalışmanın ana çerçevesini Cengiz Aytmatov'un kadın kahramanların ön plana çıktığı önemli eserlerinde "kadın tipleri" ve "anne izleği" üzerinde incelemeler oluşturmaktadır. Bu bağlamda savaş dönemlerini konu alan eserlerde Kırgız kadınının cephe gerisindeki yaşam mücadelesi, toplumun ve şartların kadınlara özellikle de annelere yüklemiş olduğu ağır sorumluluklar farklı bir bakış açısıyla yansıtılmaya çalışılmıştır.
THEME OF A MOTHER AMONG WOMAN TYPES WITHIN AYTMATOV’S WORKS
Women play a significant role in Turkish culture. Women took important responsibilities in the re-establishment of a community of Kyrgyz Turks whose past is closely associated with wars and different struggles. We can say that Chyngyz Aytmatov is one of the outstanding writers whose works are devoted for struggles, difficulties and sacrifices of women during the World War II. A human being is at the center of Chyngyz Aytmatov’s works. Although women do not the main roles in his works, they lead the pace of events related to the main characters. Women characters in Aytmatov’s works, especially in his short story Face-to-Face, are usually women types in a real life. The writer defines the women mostly with motherhood characteristics and at the same time, he idealizes them in the role of a mother. Accordingly, a research on women types and their roles in Kyrgyz culture from the sociological point of view is a topical aspect. Aytmatov gives a specific and important place for mothers among women in his works, defines their social functions and roles, focused alight on lives and problems of mothers who are “gray” characters in everyday life. The main bulk of this research is devoted for the analyses of “woman types” and “theme of a mother” in Aytmatov’s works where woman characters play leading roles. In this research, it was tried to evaluate life struggle of Kyrgyz women, social and situational burden on mothers in Aytmatov’s works which have a topic of war from the different prism
___
- Aytmatov, Cengiz, (Time To Speak, New York: International Publishers, 1989, s. 15-31), Manas Ata'nın Karları, çev. Orhan Söylemez, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 8, Aralık 1997.
- Aytmatov, Cengiz (2006). Toprak Ana, çev. Refik Özdek, İstanbul: Ötüken Naşriyat.
- Aytmatov, Cengiz-Şahanov, Muhtar (2002). Şafak Sancısı, İstanbul: Da Yayıncılık.
- Aytmatov, Cengiz (2002). Çocukluğum, Çev. Muhammed Mertek, istanbul: Da yayıncılık.
- Aytmatov, Cengiz (2004). Elveda Gülsarı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Aytmatov, Cengiz (2009). Dişi Kurdun Rüyaları, çev. Refik Özdek, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Ercilasun, Bilge (1998, 8-10 Aralık). Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Askerlik ve Savaş. Doğumunun 70. Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov, Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
- Kalfa, M. (2013). Cengiz Aytmatov’un İlk Öğretmen Romanındaki Eğitsel Sorunlar ve Öğretmen İmgesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Hacettepe University Journal of Education], 28(1), 202-210.
- Kolcu, Ali İhsan (2002). Bozkırdaki Bilge: Cengiz Aytmatov, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kolcu, Ali İhsan (2008). Cengiz Aytmatov Üzerine Yazılar, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
- Taygar, Süleyman (1998). Cengiz Aytmatov: Türk Dünyası Nobel'e Alternatif Üretmeli, Aksiyon, sayı: 160, s. 14-15.
- Saçkesen, Ahmet (2007). Er Tabıldı Destanında Kadın Tipleri/Types Of Woman In Er Tabildi Epic. TURKISH STUDIES- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic/Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3 Summer 2007 ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, p. 489-495.
- Söylemez, Orhan (2002). Cengiz Aytmatov, Hayatı Ve Eserleri Üzerine İncelemeler, Ankara: Karam Yayınları.
- Şi Miyan, Şyu (2010). Aytmatov’un Eserlerindeki Kadın Tipi(Çeviren: Abdrasul İsakov. Ankara: Kardeş Kalemler Dergisi, Sayı, 37. Sayfa, 64-68.
- Yıldız, Naciye (1998, 8-10 Aralık). Cengiz Aytmatov ve Manas Destanı. Doğumunun 70. Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov, Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
- Uslu, A. (2016). “1980 Sonrası Türk Hikâyeciliğinde Karakter Tipolojisi” / Typology of Characters In Turkish Short Stories After 1980s”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu Armağanı)Volume 11/15 Summer 2016, ANKARA/TURKEY, ww.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9948, p. 577- 608.
- Topbaşoğlu, K. (2016). “Kadın Kavramının Devrimci Uyanış Öznesi: Pelageya / The Notion of Women Revolutionary Revival Subject: Pelageya”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308- 2140, Volume 11/10 Spring 2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9567, p. 617-626.