BOSNALI SÜLEYMAN FİKRİ’NİN İLM-İ BELÂGATDAN BEYÂN VE BEDÎ’ HÜLÂSASI (METİN)

Belagat, Araplarda çok önemli bir yer tutmaktadır. Hadisler ve Kur'an-ı Kerim'in daha iyi anlaşılması açısından belagat ilmine önem verilmiştir. Belâgat'ın temeli İslam öncesine dayanmaktadır. İslamiyetle birlikte belâgat daha hızlı ve sistemli bir şekilde gelişerek bağımsız bir ilim dalı haline gelmiştir. Kur'an-ı Kerim'i anlama ihtiyacı İslam alimlerini özellikle Arap kökenli alimleri belâgat üzerinde araştırmalar yapmaya itmiştir. Abdülkahir Cürcani, Zemahşeri, Fahreddin er-Razî, Sekkakî gibi üstadlar belâgatı yeniden yorumlayarak daha fazla geliştirmişlerdir. Türkler ve Farslar da belâgat konusuna duyarsız kalmayarak bu alanda önemli eserler vermişlerdir. Osmanlı alimlerinin de belâgatla ilgili verdikeri eserlerden onların Arapça ve Farsçaya ne denli vakıf oldukları anlaşılmaktadır. İslam kültürü etkisinde gelişerek önemli eserler veren Klasik Türk edebiyatında edebi sanatlar çok önemli yer tutmaktadır. Edebi sanatların açıklanması ve metinlerde ne şekilde yer aldıklarının sağlıklı biçimde incelenebilmesi açısından belâgatın bilinmesine ihtiyaç duyulduğu bir gerçektir. Klasik Türk edebiyatının retoriğini çözmeye çalışan kitaplardan birisi de Bosnalı Süleyman Fikrî'nin İlm-i Belâgatdan Beyân ve Bedî' Hülâsası'dır. Bu kitap adından da anlaşılacağı üzere beyân ve bedî' özetidir. Kitabın iç kapağında Bosnalı Süleyman Fikri, eserini özellikle Arapça Telhis ile Ahmed Cevdet Paşa'nın Belâgat-ı Osmaniyyesini esas alarak zaman zaman diğer belâgat kitaplarına müracaat ederek hazırladığını ifade etmektedir. Eser, adından da anlaşılacağı üzere belâgat ilminden beyân ve bedî' özetidir. Türkçe belâgat kitapları konusunda ülkemizde akademik anlamda tezler hazırlanarak çeşitli yayınlar yapılmaktadır. Klasik edebiyatımızın daha iyi anlaşılabilmesi ve ihtiva ettiği dil malzemesinin kültürümüze kazandırılması açısından geçmişte yazılan belâgat kitaplarının da yayın yoluyla ilgililerin dikkatlerine sunulması düşüncesindeyiz. İşte bu düşünceden hareketle Bosnalı Süleyman Fikrî'nin İlm-i Belâgatdan Beyân ve Bedî' Hülâsası isimli eserinin metin kısmını burada sunuyoruz

BOSNIAN SÜLEYMAN FİKRİ’S BEYAN AND BEDİ’ HÜLASASI FROM İLM-İ BELAGAT (TEXT)

Belagat is very important for Arabs. Arabs cared much about belagat to understand Kur’an-ı Kerim and Prophet Muhammad’s sayings and deeds. Belagat has started before Islam. Belagat has improved quickly and systematicly with Islam. And it became an independent science genre. Many Arabic language scholars made works about belagat. Especially masters like Abdülkahir Cürcani, Zemahşeri, Fahreddin erRazi, Sekkaki developed the science of belagat. Turks and Persians also gave important works about belagat. Ottoman literaturers knew Arabic and Persian languages very good. So, they wrote important works in belagat too. Literary arts hold a very important place in Classic Turkish Literature. Belagat is important for the explanation of literary arts. One of the few books wroten in this subject is Bosnian Süleyman Fikri’s work named İlm-i Belagatdan Beyan ve Bedi’ Hülasası. This book is the summary of beyan and bedi’. Süleyman Fikri wrote his work like Arabic Telhis and Ahmed Cevdet Pasha’s Belagat-ı Osmaniyye. Sometimes, he looked at other belagat books. This work is the summary of beyan and bedi’ from the science of belagat. Important publishments about Turkish belagat books are made in our country. Thanks to this work of Bosnian Süleyman Fikri, our rhetoric of classic literature will be explained better. We think like this. And from this thought, we prepared the text part of the work Bosnian Süleyman Fikri’s İlm-i Belagatdan Beyan ve Bedi’ Hülasası

PDF

___

Ahmet Cevdet Paşa, Belâgat-ı Osmaniyye, Matba-i Osmaniyye İst. 1299
Ahmet Cevdet Paşa, Belâgat-ı Osmâniye, (haz: Turgut Karabey- Mehmet Atalay), Akçağ, Ankara 2000.
Akalın, L. Sâmi, Edebiyat terimleri sözlüğü, Varlık Yay, İst. 1984
Akdemir, Hikmet, Belâgat Terimleri Ansiklopedisi, Nil Yay. İzmir. 1999
Bilgegil, Kaya, Edebiyat Bilgi ve Teorileri, Enderun Kitap Evi, İst. 1982
Bosnalı Süleyman Fikri İlm-i Belâgatdan Beyân ve Bedî’ Hülâsası, Antalya Nikola Matbaası, 1331
Dilçin, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yay. Ank. 1992
Eliaçık, Muhittin. Bazı Belagat Kitaplarında Mecâz-I Mürselin Tanım Ve Tasnifi Üzerine Bir Mukayese, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/9 Summer 2013, p. 37-47, ANKARA-TURKEY
Ergin, Muharrem, Türk Dili, Boğaziçi Yayınları, İst. 1986
Hacımüftüoğlu, Nasrullah, “Belâgat Ekolleri ve Anadolu Belâgat Çalışmaları”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 8, 1988.
Hacımüftüoğlu, Nasrullah, “Belâgat İlminin Gelişmesine Müessir Olan Kaynaklar”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 11, 1993
Kalyon, Abuzer, Kalyon Filiz, Ahmed Cevdet Paşa’nın Belagat-ı Osmaniyye Adlı Eserindeki Dil Bilgisi Ve Edebiyat Terimleri, Türk Dili, Türk Dil Kurumu Yay. Mart. 2001, S.591.
Kalyon, Abuzer, (2015). “Bosnalı Süleyman Fikrî’nin İlm-i Belâgatdan Beyân ve Bedî’ Hülâsası Kitabında Mecâz-ı Mürselin Detaylı Tanımı ve İlgilerle Örneklendirilmesi, Turkish Studies
Kalyon, Abuzer. Ahmed Cevdet Paşa'nın Belagat-ı Osmaniyyesi (S. 1-101) Transkripsiyonlu Metinİndeks, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998
Kalyon, Filiz. Ahmed Cevdet Paşa'nın Belagat-ı Osmaniyyesi (S. 101-203) Transkripsiyonlu Metinİndeks, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998
Kılıç, Atabey, “Ahmed Hamdî’nin Belâgat-ı Lisân-ı Osmânî”si”, II. Kırşehir Kültür Araştırmaları Bilgi Şöleni, Kırşehir 13- 14 Ekim 2005.
Kılıç, Atabey, “Altıparmak Mehmed Efendi’nin Şerh-i Telhîs-i Miftâh’ında Şerh Metodu”, II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, Kayseri 10- 12 Nisan 2006.
Kılıç, Hulûsi, “Belâgat”, DİA, C. V, İstanbul 1992, s. 380- 383
Mermer Ahmet, Koç Keskin, Neslihan, Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yay. 2005.
Mermer, Ahmet, Belâgat Çerçevesinde Metin İncelemesi, Edebiyat İlmi ve Problemleri Sempozyumu, 23- 25 Eylül 2003, (Tebliğler), Ankara 2004, s. 194- 202.
Olgun, Tahir, Edebiyat Lügati, Enderun Kitabevi, İstanbul 1973.
Saraç, M. A. Yekta, “Osmanlı Döneminde Belâgat Çalışmaları, Journal of Turkish Studies, Volume 28/I, 2004, p. 311-344.
Saraç, M. A. Yekta, “Türk Edebiyatında Belâgat ile İlgili Yazılan İlk Türkçe Eserlerin Değerlendirilmesi”, I. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, Kayseri 12- 13 Nisan 2001 Bildiriler, c. II, Kayseri 2001, s. 641- 649.
Saraç, M. A. Yekta, Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Gökkubbe, İstanbul 2015.
Saraç, M.A. Yekta, “Osmanlı Döneminde Belâgat Çalışmaları”, Journal of Turkish Studies, Harvard University, C. XXVII, s. 311-344, 2004.
Summak, Abdülkadir. Miftahu`l-Belaga ve Misbahu`l-Fesaha, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999
Tanyıldız, Ahmet, “Belâgate İlk Adım: Kelimenin Fesahati”, I. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Tunca Kortantamer Hatırasına), 25- 26 Mayıs 2007 Kayseri.
Yetiş, Kâzım, “Belâgatten Retoriğe, Kitabevi, İstanbul 2006, s. 194- 221.
Yetiş, Kazım, Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sahasında Getirdiği Yenilikler, AKM, Ankara, 1996.