Bir gazetecinin romanı: Esrâr-ı Cinâyât

Türk edebiyatında modernleşme gazete aracılığıyla başlar. Edebiyatımıza yeni kazandırılan pek çok tür varlığını ve gelişimini gazeteye borçludur. Yusuf Kâmil Paşa, gazetede tefrika ettirmek suretiyle ilk çeviri romanı Türkçeye kazandırır. Bundan sonra Tanzimat döneminde roman, gazetelerde tefrika yoluyla yayımlanır. Ahmet Mithat Efendi hem gazeteci hem de romancıdır. Gazete ve roman arasında uzlaşma arayan Ahmet Mithat Efendi, Esrâr-ı Cinâyât romanında bu iki türün birbirine olan katkısını ele alır. Romanda doğruların yanında yer alan bir gazeteci ve baskıyla karşı karşıya kalan bir devlet memurunun suçluların yakalanıp adalete teslim edilmesi ve kamuoyunun vicdanının rahatlatılması için yaptıkları işbirliği ele alınmaktadır. Gazete ve gazeteciyi vaka çözümünde en önemli unsur haline getiren romancı, Tanzimat dönemi gazeteciliği hakkında bize pek çok bilgi de sağlamaktadır. Bu vesileyle gazetecilik, matbaacılık, Matbuat Nizamnamesi, ifade özgürlüğü, gazete-iktidar ilişkisi ve sansür gibi meseleler romanda üzerinde en çok durulan konular haline gelir.

The novel of the journalist: Esrâr-ı Cinâyât

Modernism in Turkish literature begins by the mediation of journal. Most of new literary types attained to our literature owe their existances and developments to journal. Yusuf Kâmil Paşa brings in first translation novel to Turkish by means of consecutive narrative for a newspaper. After that novels are published by means of consecutive narrative in Tanzimat era. Ahmet Mithat Efendi is both journalist and novelist. Ahmet Mithat Efendi who seeks compromise between journal and novel handles the contribution of both type to each other in Esrâr-ı Cinâyât novel. In the novel, he discusses the cooperation of a civil servant who encounters pressure and a true journalist for the criminals to be catched and handed over to the justice and for the relief of the conscience of public. The novelist that makes journal and journalist the most important component for the solution of events gives a lot of information about the journalism in Tanzimat era, as well. On this occasion, the affairs like journalism, typography, Newsprinting Regulation (Matbuat Nizamnamesi), freedom of notion newspaper- government relation and censorship become the most important matters that emphasize on in the novel.

PDF

___

AHMET MİTHAT Efendi (2000a), Cellât, Esrâr-ı Cinâyât, Haz. Nuri Sağlam, Ali Şükrü Çoruk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
AHMET MİTHAT Efendi (2000b), Paris’te Bir Türk, Haz. Erol Ülgen, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
AHMET MİTHAT Efendi (2002), Menfa / Sürgün Hatıraları, Haz. Handan İnci, Arma Yayınları, İstanbul
CEVDET KUDRET (2004), Türk Edebiyatında Hikaye ve Roman C.1, Dünya Kitapları, İstanbul
ÇAKIR, Hamza (2002), Osmanlıda Basın İktidar İlişkileri (Azınlık Basını Türkçe Basın Dış Basın), Siyasal Kitabevi, Ankara
ÇAMCI, Canan (2006), “Ahmet Mithat’ın Polisiye Romanları”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi: İstanbul
ENGİNÜN, İnci (2009), Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e, Dergâh Yayınları, İstanbul
FİNDLEY, Carter V. (1999), Ahmed Midhat Efendi Avrupa’da, Çev.Ayşen Anadol, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
GEORGEON, François (1995), “Son Canlanış (1878-1908)”, Çev. Servet Tanilli Robert Mantran (edited by), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi C.2, (ss.145-216), İstanbul, Cem Yayınları
KAHRAMAN, Âlim (2007), “Ahmet Midhat Efendi ve Beykoz” Haz. Mustafa Armağan, Ahmet Midhat Efendi Kitabı (ss. 1-22), Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul
KOLOĞLU, Orhan (1992), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın, İletişim Yayınları, İstanbul
KORKMAZ, Ferhat (2010), “Ahmet Mithat Efendi’nin Romanları ve Romancılığı (1874-1884)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi: Diyarbakır
KUTLU, Şemsettin (1987), Tanzimat Edebiyatı, Toker Yayınları, İstanbul
MANTRAN, Robert (1995), “Doğu Sorununun Başlangıçları (1774-1839)” Çev. Servet Tanilli, Robert Mantran (edited by), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi C.2, (ss.7-57), İstanbul, Cem Yayınları
MAZICI, Nurşen (1998), “1930’a Kadar Basının Durumu ve 1931 Matbuat Kanunu”, Atatürk Yolu, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, Yıl:9, Cilt:5, Sayı:18, ss.131-154
OKAY, Orhan (1975), Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Midhat Efendi, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ankara
ÖZÖN, Mustafa Nihat (1941), Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Maarif Matbaası, İstanbul
ÖZTUNA, Yılmaz (1994), Büyük Osmanlı Tarihi (Osmanlı Devleti’nin Siyasî, Meednî, Kültür, Teşkilat ve San’at Tarihi), Ötüken Yayınları, İstanbul
SİYAVUŞGİL, Sabri Esat (1946), Ahmet Mithat Efendi Mürebbi, Kenan Matbaası, İstanbul
TANPINAR, Ahmet Hamdi (1988), 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul
TOKGÖZ, Ahmed İhsan (1993), Matbuat Haıtralarım, Haz. Alpay Kabacalı, İletişim Yayınları, İstanbul
UÇ, Himmet (2000), Ahmet Mithat San’at ve Edebiyatı, Bizim Büro Basımevi, Ankara
ÜLGEN, Erol (1995), “Ahmet Midhat Efendi’de Askerlik Fikri ve Gönüllü Romanı”, Türk Dili (Ahmet Midhat Efendi Özel Bölümü), nr.521, ss.619-627
ÜLKEN, Hilmi Ziya (1966), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi I, Selçuk Yayınları, Konya