BARIŞ HAREKÂTI SONRASINDA TÜRKİYE'DEN KIBRIS'A YAPILAN GÖÇLER VE TATBİK EDİLEN İSKÂN POLİTİKASI

Kıbrıs Barış Harekâtı sonrasında Adanın kuzeyinde ortaya çıkan nüfus boşluğunu kapatmak üzere Türkiye'den Adaya nüfus nakli yapılmıştır. Bu kapsamda; 1974 Barış Harekâtı'nda görev alan askerler ve yakınları, tarım işgücü ve kendi başına gelenler olmak üzere üç grup insan Adaya gelmiştir. Gelen bu insanlar, önce vatandaş yapılmış ardından yapılan yasal düzenlemelerle, onlara Rumlardan kalan mülkler dağıtılmıştır. 'Türkiyeli göçmenler' olarak adlandırılan bu grup kısa zamanda Kuzey Kıbrıs'ın kalkınmasında önemli rol oynamıştır. Ancak iskân politikasının, planlanan düzeyde olmaması nedeniyle uzun vadede ekonomik kalkınma sekteye uğramış ve Adanın kuzeyinde toplumsal huzursuzluklar baş göstermiştir. Türkiyeli göçmenler ile Kıbrıslı Türkler arasında ortaya çıkan toplumsal huzursuzluklar, zamanla iki grup arasında var olan dini, siyasi, sosyal ve kültürel farklılardan dolayı da artarak derinleşmiştir. Bir taraftan göçmen olmanın yaratmış olduğu sosyolojik sorunlar, diğer taraftan da iki grup arasındaki farklılıklar toplumsal bütünleşmeyi geciktirdiği gibi, siyasi çevrelerin tatbik ettiği yanlış politikalar da Kuzey Kıbrıs'ta toplumsal bir birlikteliğin oluşmasını kesintiye uğratmıştır. Bu çalışma, 1974 sonrası Kıbrıs'a göç eden insanların göç nedenlerini, Adaya iskânlarını ve orada karşılaştıkları sorunları araştırmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Türkiyeli göçmenlere verilen yasal statü ve sunulan imkânlar, göçmenlerin Kıbrıslı Türklerle karşılaşmaları, yaşadıkları problemler ve göçmenler ile Adanın kuzeyinde kalan Rumların ilişkileri ele alınmıştır. Çalışmamızda, yasal düzenlemelere, görgü tanıklarına, gazete haberlerine, resmi belgelere ve konu üzerine yapılan araştırmalara yer verilmiştir.

IMMIGRATION FROM TURKEY TO CYPRUS AFTER PEACE OPERATION AND FOLLOWING SETTLEMENT POLICY

In order to close the gap in the population of Northern Cyprus that occurred after Cyprus Peace Operation, it was organized the resettlement from Turkey to island. In this context, among people who came to the island, three groups can be defined. There were soldiers and their families who were involved in Peace Operation of 1974, agricultural labor force, and people who migrated of their own accord. The properties remained after Greek Cypriots were distributed among newcomers after they have been admitted to the citizenship. Called as "Turkish immigrants", this group played a significant role in the rapid development of Northern Cyprus. However, because of absence of planned settlement policy, long term economic development fell into stagnation what, by-turn, caused social problems. Social problems between Turkish Cypriots and Turkish immigrants have been increasingly deepened by already existed religious, social, and cultural difference between these groups. Social problems provoked by immigrants, differences between these two groups, and introduced in the political frameworks wrong policies interrupted the social integration of Northern Cyprus. This paper aims to study the reasons of migration to Cyprus after 1974, the resettlements to the island, and the problems faced by migrants there. In this regard, the legal status and the opportunities offered to Turkish immigrants, the way how migrants encounter with the Turkish Cypriots, problems they have experienced, and their relations with Greek Cypriots living in the north of the island are discussed. In this study, legal regulations, eye-witness interviews, newspaper reports, and official documents are used to research the issue.

___

  • BOA, Sadaret, Meclis-i Vala Evrakı, 142/89; Hariciye Nezareti, Mektubi Kalemi, 340/61; Sadaret, Nezaret ve Devair Evrakı, 296/50; Dahiliye, Mektubi Kalemi, 615/22; Yıldız, Mütenevvi Maruzat, 180/177; Dahiliye, Memurin Kalemi, 68/35; Dahiliye, Hukuk Müşavirliği, 30/135; Dahiliye, Sicill-i Nüfus Tahrirat Kalemi, 64/44; Dahiliye Evrak Odası Kalemi, 22/74-A; Dahiliye, Umûr-ı Mahalliye-i Vilâyât Müdüriyeti Belgeleri, 123/134; Dahiliye, Mebânî-i Emîriye ve Hapishâneler Müdüriyeti Belgeleri, 155/42.
  • BCA (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi), Belge No: 030.10.124.887.3.
  • Resmi Gazete: 30 Ocak 1953, Sayı:8322, Düstur: III. Tertip, C.34.
  • KKTC Anayasası
  • Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi Yurttaşlık Kanunu, Sayı: 3/1975.
  • 1975 Yabancı Malların Tahsis ve Değerlendirilmesi Yasası, Sayı: 33/1975.
  • İskân, Topraklandırma Ve Eşdeğer Mal Yasası (İTEM Yasası), Sayı: 41/1977.
  • Gazeteler
  • Halkın Sesi Gazetesi, 25 Mayıs 1978.
  • Milliyet Gazetesi, 09.12.1975.
  • Milliyet Gazetesi, 11.01.1975.
  • Milliyet Gazetesi, 09.12.1975.
  • Mehmet Ali Birand, "Kıbrıs'ta Madalyonun İki Yüzü",
  • Milliyet Gazetesi, 28.06.1976.
  • "Rumlar Kıbrıs'a Türk İşçi Yollanmasına Karşı", Milliyet Gazetesi, 25.06.1975.
  • Mehmet Ali Birand, "Kıbrıs'ta Madalyonun İki Yüzü", Milliyet Gazetesi, 29.06.1976.
  • "Atilla Hattı Gittikçe Sağlamlaştı, Hiçbir Şey Sızdırmaz Oldu", Milliyet Gazetesi, 04.09.1976.
  • Mehmet Ali Birand, "Kıbrıs'ta Madalyon'un İki Yüzü", Milliyet Gazetesi, 30.06.1976.
  • Mehmet Ali Birand, "Kıbrıs'ta Madalyonun İki Yüzü", Milliyet Gazetesi, 26.06.1976.
  • Alper Hasanoğlu, "Batı'nın Tutunamayanları: Göçmenler", Radikal Gazetesi, 16.03.2013.
  • AĞANOĞLU, H. Yıldırım, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Balkanlar'ın Makus Talihi Göç, İstanbul, 2001.
  • AHMED Refik, Anadolu'da Türk Aşiretleri (966-1200), Enderun Kitabevi, İstanbul, 1989.
  • ALTAN, Mustafa Haşim, Kıbrıs'ta Rumlaştırma Hareketleri, 3. Baskı, Ankara, 2003.
  • AN, Ahmet, Dinsel Toplumdan Ulusal Topluma Geçiş Süreci ve Kıbrıs Türk Liderliğinin Oluşması, Galeri Kültür Yay., Lefkoşa, 1997.
  • AN, Ahmet, Kıbrıs Türk Toplumunun Geri Kalmışlığı(1892-1962), Şadi Kültür ve Sanat Yay., Lefkoşa, 2006.
  • ARKONAÇ, Sibel, vd., "Güç İlişkileri İçinde Öznel Varoluşlar: Kıbrıslı ve Türkiyeli" Psikoloji Çalışmaları Dergisi 31 (2011) 29-59.
  • ARSLAN, Hüseyin, 16.Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskân, Göç ve Sürgün, Kaknüs Yay., İstanbul, 2001.
  • BAKER, Sir Samuel W., Cyprus, As I Saw It In 1879, London, 1879.
  • BAUMAN, Zygmunt, Sosyolojik Düşünmek, Çev: Abdullah Yılmaz, 8. Basım, Ayrıntı Yay., İstanbul, 2012.
  • BAUMANN, Gerd, Çokkültürcülük Bilmecesi Ulusal, Etnik ve Dinsel Kimlikleri Yeniden Düşünmek, Çev: Işıl Demirakın, Dost Kitabevi, Ankara, 2006.
  • BAYRAKTAR, Hilmi, "Kırım ve Kafkasya'dan Adana Vilayeti'ne Yapılan Göç ve İskânlar (1869 - 1907)", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:22, Konya, 2007.
  • BİRAND, Mehmet Ali, Diyet, 3. Baskı, Karacan Yayınları, İstanbul, 1979.
  • BRYANT, Rebecca; Yakinthou, Christalla, Cypriot Perceptions of Turkey, TESEV, İstanbul, 2012.
  • COHEN, Anthony P., Topluluğun Simgesel Kuruluşu, Çev: Mehmet Küçük, Dost Kitabevi, Ankara, 1999.
  • ÇAKMAK, Zafer, "Kıbrıs'tan Anadolu'ya Türk Göçü (1878-1938)", A.Ü., Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 36, Erzurum 2008.
  • DANİELİDOU, Liana, Horvath, Peter, "Greek Cypriot Attitudes Toward Turkish Cypriots and Turkish Immigrants", The Journal of Social Psychology, 146:4, (2011), 405-421.
  • DEMİRYÜREK, Mehmet, "Lozan Sonrası Kıbrıs'tan Türkiye'ye Göç (1923-1926)", Toplumsal Tarih, Sayı: 115, Temmuz 2003.
  • DENKTAŞ, Rauf. R., Rauf Denktaş'ın Hatıraları, Cilt 4, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1997.
  • GÜNEŞ, Fatime, "Yoksulluk ve Belediyeden Yardım Alan Haneler: Eskişehir Örneği", I. Uluslararası Dünden Bugüne Eskişehir Sempozyumu, Eskişehir, 2005.
  • GÜREL, Ayla; Hatay, Mete; Yakinthou, Christalla, Kıbrıs'ta yerinden olmak Sivil ve Askeri Çatışmanın Sonuçları, Rapor 5, PRIO Cyprus Centre, 2012.
  • GÜREL, Ayla; Özersay, Kudret, Kıbrıs'ta Mülkiyet ve Siyaset, Rapor 3/2006-T, PRIO Cyprus Centre, Oslo, 2006.
  • GÜREL, Şükrü S., Kıbrıs Tarihi I (1878-1960), Kaynak Yayınları, Ankara, 1984.
  • HALAÇOĞLU, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli'den Türk Göçleri (1912 - 1913), Ankara, 1995.
  • HALAÇOĞLU, Yusuf, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun İskan Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, TTK, Ankara, 2006.
  • HUTCHİNSON, Sir J. T., A Handbook of Cyprus, London, 1907.
  • İNANÇ, Gül, Büyükelçiler Anlatıyor Türk Diplomasisinde Kıbrıs (1970-1991), Türkiye İş Bankası Yay. İstanbul, 2007.
  • İPEK, Nedim, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Serander Yay., Trabzon, 2006.
  • İPEK, Nedim, Rumeli'den Anadolu'ya Türk Göçleri, TTK Yay. Ankara, 1999.
  • KARPAT, Kemal, Osmanlı Nüfusu (1830 - 1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Çeviren: Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2003.
  • KURTULUŞ, Hatice, Purkis, Semra, Kuzey Kıbrıs'a Türk Göçünün Niteliği ve Göçmenlerin Ekonomik Sosyo-Mekânsal Bütünleşme Sorunları, Proje No: 106K330, Ankara, Nisan 2009.
  • MENGÜÇ, Arslan, Anılarla Erenköy, İstanbul, 2005.
  • MERAY, Seha L., Lozan Barış Konferansı/ Tutanaklar Belgeler, II/I/I, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1972.
  • OBERLİNG, Pierre, Bellapais'e Giden Yol, Çev: Mehmet Erdoğan, Gnkur. Basımevi, Ankara, 1987.
  • ORHONLU, Cengiz, "Osmanlı Türklerinin Kıbrıs Adasına Yerleşmesi (1570-1580)", Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1971.
  • Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Yayın Nu: 43, Ankara, 2000.
  • ÖKSÜZ, Hikmet, "Lozandan Sonra Kıbrıs Türklerinin Anavatana Göçleri", Tarih ve Toplum, Cilt: 32, Sayı: 187, 1999.
  • RİCHTER, Heinz A., Çağdaş Kıbrıs'ın Kısa Tarihi, Çev: Ali Çakıroğlu, Galeri Kültür Yay., Lefkoşa 2011.
  • SARICAOĞLU, Mehmet Esat, "İskân-ı Muhacirin İ'ane Pulları (Osmanlı Devleti'nin Göçmen Harcamalarında Uyguladığı Bir Finansman Yöntemi)", Osmanlı Ansiklopedisi, C. 4, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 1999.
  • SAYDAM, Abdullah, Kırım ve Kafkasya Göçleri (1856 - 1876), TTK Yay., Ankara, 1997.
  • SOYSAL, İsmail, Türkiye'nin Siyasal Andlaşmaları I (1920-1945), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
  • TACOĞLU, Tuğça P.; Arıkan, Gülay; Sağır, Adem, "Boşnak Göçmenlerde Göç ve Kültürel Kimlik İlişkisi: Fevziye Köyü Örneği", Turkish Studies, Volume 7/1, 2012, s.1952.
  • YAVUZ, Mehmet Ali, " Kıbrıs'ın Sessiz yüzü Göçmenler", http://blog.radikal.com.tr/Sayfa/kibrisin-sessiz-yuzu-gocmenler-10351(erişim tarihi: 23.07.2013).
  • ZİA, Nasim, Kıbrıs'ın İngiltere'ye Geçişi ve Adada Kurulan İngiliz İdaresi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1975.