ATATÜRK’ÜN AMASYA GEZİLERİ

Atatürk, Ankara'nın başkent ilân edilmesiyle başlayan siyasî, sosyal, ekonomik ve kültürel alanda gerçekleştirilen yeni düzen çalışmalarının sonuçlarını bizzat yerinde görmek ve halkın düşüncesini öğrenmek amacıyla çeşitli tarihlerde yurt gezilerine çıkmıştı. O'nun, binlerce kilometre mesafe kat ederek gerçekleştirdiği yurt gezileri; "inceleme" veya "açılış" gezileri değildir. Atatürk'ün 17 Ekim 1922'de başlayan gezileri, 20-24 Mayıs 1938 tarihleri arasında gerçekleştirilen Mersin, Adana gezisiyle noktalanmıştır. Yurt gezileri, planlı, programlı ve kapsamlı bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Gezilere, bakan, müsteşar ve uzmanlardan oluşan kalabalık heyetler katılmıştır. Uzmanlar, halkın beklentilerini, şikâyetlerini içeren raporlar hazırlamışlardır. Ankara'ya dönüşte, hazırlanan raporlar değerlendirilerek sorunlar giderilmeye çalışılmıştır. Atatürk'ün Amasya gezileri de bu kapsamda değerlendirilmelidir. İlk olarak Milli Mücadele döneminde gelmiştir. Türk İnkılâbının ihtilâl beyannamesi olan Amasya Tamîmi'ni 20-21 Haziran 1919'da burada hazırlayıp yayınlatmıştı. Yine, İstanbul Hükümetinin temsilcisi Salih Paşa'yı Amasya'da karşılamış ve 20-22 Ekim 1919'da Amasya Protokollerinin hazırlanmasını sağlamıştı. Gezi kapsamında üçüncü gelişi ise 1924'te olmuştur. Erzurum ve çevresinde yaşanan deprem felaketi üzerine Trabzon'da bulunan Atatürk, Karadeniz yoluyla Samsun-Amasya-Tokat-Sivas ve Erzincan üzerinden Erzurum'a gitmeye karar vermişti. Bu amaçla Samsun üzerinden 24 Eylül 1924 tarihinde Amasya'ya gelmişti. Dördüncü gezi, 18 Eylül 1928'de gerçekleşmiştir. Harf inkılabı ve yeni harflerin tanıtılması amacıyla Samsun üzerinden Amasya'ya gelmiş ve Amasyalılarla bir arada olmuştur.Atatürk'ün Amasya'ya beşinci kez gelişi ise 22 Kasım 1930 tarihinde demiryolu hattının açılışı dolayısıyla gerçekleşmiştir

ATATURK’S JOUNEYS TO AMASYA

After the decleration of Ankara as new capital city, Ataturk has started his journeys to different cities in order to observe the results of new reforms which have been done in political, social, economical and cultural areas. His long journeys were not only regarding to investigation and opening of new structures. His journeys were started in 17th of October in 1922, and ended in 20-24 May in 1938 with the Journey to Adana and Mersin. These country journeys were comprehensive, well planned and organised. Ministers, bureaucrats and high rank officials were also attanding to the trips. They were prepared reports about the problems and expectations of the public. After returned to Ankara, it was tried to solve the problems that had been observed. Ataturk’s Amasya trips can also be eveluated in this context. First time, during the National struggle he came to Amasya. “Amasya Deceleration” which was the roadmap of Turkish revolution has been prepared and written in Amasya in 20-21 June, 1919. He also saw the representative of Istanbul Government Salih Pasha in Amasya in 20-22 October, 1919, and then they signed Amasya Protocol. His first trip to Amasya in the Country journey context was in 1924. Beceause of the eartquake happened in Erzurum when he was in Trabzon, he decided to travel to there using the route Samsun-AmasyaTokat-Sivas-Erzincan and Erzurum. For this purpose, he came to Amasya via Samsun in 24 September, 1924. Fourth trip has happened in 18 September, 1928. After the announcement of alphabet reform, he came to Amasya in order to promote and intoroduce the new alphabet. The fifth visit to Amasya was in 22 November 1930, in order to open the new railway line which reached to Amasya

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Kutu:2-4, Dosya:14/2, Fihrist:112/Defter 2.TETKİK ESERLER ve MAKALELER
Atatürk Araştırma Merkezi, Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri (Bugünkü Dille), (Bugünkü Dille Yayına Haz. Ali Sevim vd.), Ankara 2006
ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), (Bugünkü Dille Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz), Ankara 2005
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Ankara, 1997
ATAY, F. Rıfkı, 19 Mayıs, Ankara 1944
ATAY, F. Rıfkı, Falih Rıfkı Atay, Atatürk’ten Hatıraları (1914-1919), Ankara 1965
AYDIN, Mesut, Atatürk ve Malatya, Malatya 2006
AYDIN, Mesut, Millî Mücâdele Dönemi’nde TBMM Hükümeti Tarafından İstanbul’da Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri, İstanbul 1992
Basın Yayın İstihbarat Umum Müdiriyeti, Reis-i Cumhur Gâzi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri’nin Sonbahar Seyâhatleri, Ankara 1341
BAŞER,Ahmet Hamdi, Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye, Ankara, 1981
BAYUR, Yusuf Hikmet, Atatürk Hayatı ve Eserleri I: Doğumundan Samsun’a Çıkışına Kadar, Ankara 1990
BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959
BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Büyük Atamız ve Türk Denizciliği, Ankara 1969
CEBESOY, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, İstanbul 2000
DEMİRAY, Ahmet, Resimli Amasya Tarihi, 1954
ERDEN, Ömer, Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Türkiye'yi Ziyaret Eden Devlet Başkanları, Ankara 2006
ESKİ, Mustafa, Atatürk'ün Kastamonu Gezisi, Ankara 2002
EVSİLE, Mehmet, “Amasya Tamimi ve Atatürk’ün Amasya’daki Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XIV/40, (Mart 1998), Ankara 1998
Genelkurmay Başkanlığı, Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, Sayı: 77, Belge:1685
Genelkurmay Başkanlığı, Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Sayı: 1, Belge: 17
Genelkurmay Başkanlığı, Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Sayı: 1, Belge: 19
Genelkurmay Başkanlığı, Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Sayı: 1, Belge: 20
GÖRGÜLÜ, İsmet, Atatürk’ün Anıları, Ankara 1997
İMECE, Selim Mustafa, Atatürk'ün Şapka Devriminde Kastamonu ve İnebolu Seyahatleri 1925, Ankara 1959
JAESCHKE, Gothard, “Havza’da Mustafa Kemal Paşa”, Belleten, XLVI/182, (Nisan 1982), Ankara 1982
Matbuat Genel Müdürlüğü, Gâzi Mustafa Kemal Paşa İzmir Yollarında, Ankara 1923
Mehmed Arif, Mücâhedât-ı Milliye Hatıratı(Anadolu İnkılâbı) (1335 (1919) - 1339 (1923), İstanbul 1340
MENÇ, Hüseyin, Milli Mücadele Yıllarında Amasya, Olaylar-Belgeler-Portreler, Amasya 2007
ORBAY, Rauf, Cehennem Değirmeni Siyasî Hatıralarım I, İstanbul 1993.
ÖKTE, Ertuğrul Zekai, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Yurtiçi Gezileri (1922-1938) I, İstanbul 2000
ÖNDER, Mehmet, Atatürk’ün Yurt Gezileri, Ankara, 1975
ÖZKAN, Hülya, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele Karşıtı Faaliyetleri (4 Mart 1919-16 Ekim 1920), Ankara 1994
ÖZSOY, Osman, Saltanat’tan Cumhuriyet’e Giden Yolda Kurtuluş Savaşı’nın Perde Arkası, İstanbul 1999
PALAZOĞLU, A. Bekir, Başöğretmen Atatürk (1919-1928) I Ankara 1991
PALAZOĞLU, Ahmet Bekir, Atatürk ve Eğitim, Ankara, 1988
TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar I, Ankara 1991
TOPÇUOĞLU, Orhan, Atatürk Günlüğü I, Ankara1984
TÜFEKÇİ, Gürbüz, Atatürk Seyahat Notları (1930-1931), Kaynak yayınları, İstanbul, 1998
Açıksöz Gazetesi, 25 Eylül (1340) 1924
Akşam Gazetesi, 18 Eylül 1928
Cumhuriyet Gazetesi, 19 Eylül 1928
Cumhuriyet Gazetesi, 23 Teşri-i sâni(Kasım) 1930
Cumhuriyet Gazetesi, 23 Teşri-i sâni(Kasım) 1930
Emel Gazetesi, 14 Eylül 1338
Hakimiyeti Millîye Gazetesi, 19 Eylül 1928
Hakimiyeti Millîye Gazetesi, 24Teşri-i sâni(Kasım) 1930
Hakimiyet-i Millîye Gazetesi, 26 Eylül 1924
Milliyet Gazetesi, 19 Eylül 1928
Sivas Gazetesi, 24 İkinci Teşrin(Kasım) 1930
Son Posta Gazetesi, 24 Teşrin-i sani(Kasım) 1930
Vakit Gazetesi, 23 Teşri-i sâni(Kasım) 1930