KEMAL ÖZCAN, MERYEM VURAL BATIK, SEHER BALCI ÇELİK

ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİNDE KALIP YARGILAR ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Arkadaşlık, ortak davranış kalıpları ve tutumlarının paylaşıldığı ve yeni davranış kalıpları ve tutumlarının oluşturulduğu en küçük toplumsal birim olarak tanımlanmaktadır. Arkadaşlık kişilik gelişiminde, toplumsallaşmada, cinsel kimliğin oluşmasında, sorumluluk alma ve bir gruba ait olma gibi birçok konuda önemlidir. Bu araştırma, ergenlerin arkadaşlık ilişkilerindeki kalıp yargılarını belirlemeye yönelik bir ölçme aracı geliştirmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma 2014-2015 eğitim öğretim yılında Samsun ilinde ortaokul düzeyindeki gerçekleştirilmiştir. Geliştirilen "Arkadaşlık İlişkilerinde Kalıp Yargılar Ölçeği" 16 maddelik beşli Likert tipi bir ölçektir. Ölçeğin yapı geçerliliğini belirlemek amacıyla yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda üç alt boyutlu bir yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Ölçeğin 8 maddeden oluşan "Duygusal İlişki" alt boyutu varyansın %19,25'ini; 5 maddeden oluşan "Karşılıklı Etkileşim" alt boyutu varyansın % 14,26'sını ve 3 maddeden oluşan "Arkadaş Seçimi" alt boyutu ise varyansın %11,42'sini açıklamaktadır. Bu üç alt boyut birlikte arkadaşlık ilişkilerindeki kalıp yargılara ilişkin toplam varyansın %44.93'ünü açıklamaktadır. Ölçeği oluşturan maddelere ilişkin faktör yükleri ise .45 ile .82 arasında değişmektedir. Ayrıca yapılan doğrulayıcı faktör analizi ile modelin iyi uyum gösterdiği belirlenmiştir (?2/sd=2.28, RMSEA= 0.05, GFI= 0.95, AGFI= 0.93, SRMR= 0.04, NNFI= 0.91 ve CFI= 0.92, p< .00). Ortaokul öğrencileri üzerinde geliştirilen ölçeğin iç tutarlılık (Cronbach's alpha) katsayısı .81; test yarılama güvenirliği katsayısı ise, ilk yarı için .76 ve ikinci yarı için .69 bulunmuştur. Elde edilen bu değerler Arkadaşlık İlişkilerinde Kalıp Yargılar Ölçeği'nin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu göstermektedir

DEVELOPMENT OF THE STEROTYPES SCALE IN FRIENDSHIP RELATIONSHIPS: A STUDY OF RELIABILITY AND VALIDITY

Friendship is defined as the smallest social unit where common behavioral patterns and attitudes are shared and created. Friendship contributes many domains of development randging from socialization to form a gender idendity to have responsibilities in social context. This research is aiming at developing a measurement tool to determine the stereotypes of adolescents. The research was done in 20142015 education period with the 751 students in the secondary school level. The Sterotypes in Friendship Relationships scale consists of 16 items and 5 likert type scale. Three dimensions of the scale was emerged after factor analysis was done. “The emotional relationship” dimension consists of 8 items and explains %19,25 of total variance. “Interaction” dimension consists of 5 items and explains %14,26 of total variance. “Choice of friends ” dimension consists of 3 items and explains %14,26 of total variance. All three dimensions explain %44,93 of total variance. The factor loads in the scale varies betweeen .45 and .82. Furthermore confirmatory factor analysis also support the model (χ2/sd=2.28, RMSEA=0.05, GFI=0,95, AGFI= 0.93, SRMR=0.04, NNFI=0.91 ve CFI=0.92, p

PDF

___

Atkinson, L. R. vd. (2002). Psikolojiye giriş (Çev: Y. Alogon). Ankara: Arkadaş Yayınları.
Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabi: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: PegemYayınları.
Budak, S. (2003). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Büyüköztürk, Ş. (2011). Veri analizi el kitabı. Ankara: PegemYayınları.
Büyükşahin-Çevik, G. (2007). Lise 3. sınıf öğrencilerinin arkadaşlık ilişkileri ve benlik saygılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Çok, F. (1994). Üniversite öğrencilerinin arkadaşlık ilişkileri ve bunun ana-baba tutumlarıyla ilişkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Delikara, İ. (2001). Ergenlerde akran ilişkileri ile suç kabul edilen davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. 1. Ulusal Çocuk ve Suç: Nedenler ve Önleme Çalışmaları Sempozyumu. Ankara.
Demir, N. Ö, Baran, A. G ve Ulusoy, D. ( 2005). Türkiye’de ergenlerin arkadaş-akran grupları ile ilişkileri ve sapmış davranışlar: Ankara örneklemi. Bilig Dergisi, 32, 83-108.
Dinçer, M. (2008). Alt ve üst sosyo ekonomik düzeyde lise ikinci sınıfa devam eden ergenlerin anne-baba tutumlarını algılamaları ile arkadaşlık ilişkilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Döğücü, F. (2004). Tosya ilçesinde farklı liselerde öğrenim gören ergenlerin arkadaş ilişkilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Durmuşoğlu, N. ve Yıldırım-Doğru, S.S. (2006). Çocukluk örseleyici yaşantılarının ergenlikteki yakın ilişkilerde bireye etkisinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 237- 246.
Ersanlı, K. ve Vural-Batık, M. (2015). Development of the forgiveness scale: A study of reliability and validity. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10 (7), 19-32. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8201
Gündoğdu, R. (2003). İlköğretim 3., 4. ve 5. sınıf çocuklarının arkadaşlık konusundaki görüşleri ve arkadaşlık seçimlerini etkileyen etmenler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Kahraman, F. (2008). Ergenlerde arkadaşlık ilişkisi ile mizah duygusu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Karabayev, B. ve Tutkun, Ö. F. (2001). Türk Cumhuriyetlerinde gelen öğrencilerin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına karşı taşıdıkları kalıp yargılar. Bilig, 18, 1-26.
Köknel, Ö. (1997). İnsanı anlamak. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
Kulaksızoğlu, A. (1998). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Lacina, J. ve Griffith, R., (2014). Making new firends. Using literatüre to inspire cross-cultural friendships. Reading Today, 30-32.
Meydaneri, Y. (2006). Sosyolojik açıdan kadınlarla ilgili kalıp yargılar (Kırıkkale Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Özdemir, E. (2006). Okul öncesi dönem çocuklarının cinsiyet özelliklerine ilişkin kalıp yargılarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Sayıl, M., Uçanok, Z. ve Güre, A. (2002). Erken ergenlikdöneminde duygusal gereksinimler, aileyle çatışma alanları ve benlik kavramı: Betimsel bir inceleme. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi,9(3), 155-166.
Semerci, N. (2016). Eleştirel düşünme eğilimi (EDE) ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik revize çalışması. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(9), 725-740. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9573
Shulman, S. ve Laursen, B. (2002). Adolescent perceptions of conflict in interdependent and disengaged friendships. Journal of Adolescent Research. 12, 353-372.
Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
Şerif, M. ve Şerif, C. W. (1996). Sosyal psikolojiye giriş I-II. (Çev: M. Atakay ve A.Yavuz). Sosyal Yayınlar, İstanbul.
Tok, Y. (2001). Cinsiyet rolleri ile ilgili farklı kalıp yargılara sahip üniversite öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi SBE, Ankara.
Turner, G. (1999). Peer support and young peoples health. Journal of Adolescence, 22, 567-575.
Tutkun, Ö. F. ve Koç, M. (2008). Mesleklere atfedilen kalıpyargılar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 255-273.
Uşaklı, H. (2006). Drama temelli grup rehberliğinin ilköğretim V. Sınıf öğrencilerin arkadaşlık ilişkileri, atılganlık düzeyi ve benlik saygısına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Yılmaz, V. ve Çelik, H. E. (2009). Lisrel ile yapısal eşitlik modellemesi-I: Temel kavramlar, uygulamalar, programlama. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.