ALİ EMİRÎ’NİN “ÂYİNE-İ DÜNYÂ” REDİFLİ GAZELİNE İSLAM ESTETİĞİ AÇISINDAN BAKIŞ

Ali Emirî , Osmanlı devletinin son dönem kültür, sanat ve edebiyat hayatına mührünü vurmuş çok yönlü kişiliği olan önemli bir şahsiyettir. Emirî; şair, yazar, kütüphaneci, tarih ve edebiyat tarihi araştırmacısı gibi sıfatlarla tavsif edilen bir isimdir. Manzum ve mensur kaleme aldığı birçok eser, yaptığı araştırmalar ve derlediği kaynaklarla edebiyatımıza ve edebiyat tarihimize büyük hizmetlerde bulunan şair, klasik geleneğe bağlı kalarak kendi divanını da tertip etmiştir. Klasik şiirin hazan mevsiminde yetişen Ali Emirî, şiirlerini klasik şiir estetiği kaidelerine bağlı kalarak yazar. Kendi bireysel düşünce ve duygulanımlarını dile getirmekten ziyade duygu ve düşüncelerini klasik şiir estetiğiyle mezceden bir şair olarak karşımıza çıkar. Şiirlerini İslamın dünya görüşü, hakikat telakkisi ve varlık anlayışına göre şekillendiren şair, varlık âlemine kendi başına bir vücut atfetmez. Dış gerçekten ziyade eşyanın maddi gözle görülmeyen, ancak kalp gözüyle bakıldığında kavranabilen iç yüzünü görmeye çalışır. Görünür âlemdeki çokluk üzerinde durmayan şair, bu çokluğun bir olan yaratıcının muhtelif tecellilerinden ibaret olduğunu vurgular. Okuyucuyu, varlıklardaki düzenli ve hikmetli yaradılış üzerine düşündürmek ister. Eşyanın yaradılışındaki bütün mükemmelliğe rağmen geçici oluşuna dikkat çeker, böylece geçici olan bu âlemin ardındaki mutlak güzellik, ilim, hikmet ve kudret sahibi yaratıcıyı düşündürür. Eşyayı onun güzeller güzeli yaratıcısından dolayı güzel bulan şair, fenomenlerin ardındaki ilahi güzelliği sezdirmek ister. Bu çalışma, Ali Emirî'nin sanat anlayışını özetleyen "âyine-i dünyâ" redifli gazeline, vücuda getirildiği estetik anlayış içerisinde yorum getirmeyi hedeflemektedir

AN OUTLOOK ON ALİ EMİRÎ'S "THE MIRROR OF THE WORLD" ODE WITH THE REPEATED VOICE FROM THE POINT OF ISLAM AESTHETICS

Ali Emirî is an important personality who has a versatile personality and who impressed his seal to recent epoch culture, art and literature life of Ottoman Empire. Emirî is a name who is defined with the adjectives like poet, writer, librarian, researcher of history and literature history. The poet who brought great services to our literature and history of literature with many works which he penned as poetic and prosaic, with the researches he made, and with the resources he compiled, has organized also his own divan by adhering to classical tradition. Ali Emirî who grew in the hazan season of classical poetry, writes his poems adhering to the rules of classical poetry aesthetics. He appears as a poet who combines his feelings and thoughts with classical poetry aesthetics more than uttering his own individualistic thoughts and affectivities. The poet who shaped his poems according to the world view of Islam, its truth viewpoint, and entity understanding attribute an existence on its own to universe. More than external reality, he tries to see the inner face of thing which isn’t seen with the materialistic eye, and can be comprehended when looking with the eye of the heart. The poet who doesn’t dwell on the affluence in the apparent world, emphasizes this affluence as various manifestations of the entity who is one. He wants to make think the reader on the well-arranged and erudite mold on creatures. He draws attention to the temporariness of the goods in spite of the total excellence at its mold, so he makes think the absolute beauty who is at the behind of this temporary world and the creator who is owner of power, knowledge and wisdom. The poet who find the thing beautiful owing to its beauty creator, wants to shadow out the divine beauty at the behind of phenomenons. This study aims to make interpretation on the Ali Emirî’s “the mirror of the world” ode with the repeated voice which summarizes his sense of art in which engendered sense of aesthetics

PDF

___

Arslan, Mustafa Uğurlu, Ali Emirî Efendi ve Divanı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2008.
Ayvazoğlu Beşir, Aşk Estetiği, Kapı Yayınları, İstanbul 2013.
Ayvazoğlu Beşir, Geleneğin Direnişi, Ötüken Yayınları, İstanbul 1997.
Ayvazoğlu Beşir, Türk Dindarlığının Estetik Boyutları, Türkiye Diyanet Vakfı Kutlu Doğum Haftası, (1989), s. 53-58
Bingöl Ulaş, Abdülhak Hamit Tarhan’ın Kürsî-i İstiğrâk Şiirine Estetik Bir Bakış, Turkish Studies, S. 8 (2013), s. 344-357
Cavit Haticetül Kübra, Turan Koç’ta Din ve Estetik: İslam Estetiği Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van, 2011.
Cevizci Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2005.
Çalışkan Adem, İslam Estetiği Üzerine Bir Deneme, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 10 (1998), s. 323-350
Devellioğlu Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, Ankara 2004.
Doğaner Veysel, “Yalnızız” Romanında Estetik Roman Unsurları, Turkish Studies, S. 7 (2012), s. 335-351
Gönel Hüseyin, Divan Şiirinde Sevgiliye Dair, Turkish Studies, S. 5 (2010), s. 208-222
Güler Zülfü, Şeyh Gâlib Divanında Ayna Sembolü, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1 (2004), s. 103-121
İpekten Haluk, Şeyh Gâlib Hayatı, Sanatı, Eserleri, Akçağ Yayınları, Ankara 2006.
Kara Kerim, Mevlânâ’nın Mesnevisi’nde Kalp-Gönül, Semazen Akademik 2010 (ET. Haziran 2016).
Karadayı Osman Nuri, Alvarlı Hâce Muhammed Lutfî Efendinin Şiirlerinde Ayna Sembolizmi, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi S. 43 (2015), s. 306-329
Karayazı Nurgül, Nev’i Yahyâ’nın Aynası, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 13 (2014), s. 39-60
Koç Turan, İslâmda Sanat ve Estetik Anlayışı, Feyz, 2014.
Koç Turan, İslâmî Estetik Telakkide Varlık, Bilgi ve Değer. Dini Yayınlar Kongresi-İslam, Sanat ve Estetik, İstanbul (2013), s. 119-126
Koç Turan, İslâm Sanat Geleneği ve Estetik, S. 16 (2010), s. 35-47 Mutluel Osman, Kur’an-ı Kerim ve Estetik, (Yayınlanmış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
Okuyucu Cihan, Divan Edebiyatı Estetiği, Kapı Yayınları, İstanbul 2010.
Onay Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi, İstanbul 2004.
Pala İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul 2004.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
Tarlan Ali Nihad, Fuzûlî Divanı Şerhi, Akçağ Yayınları, Ankara 1998.
Tunalı İsmail, Estetik, Remzi Kitabevi, İstanbul 2010.
Uludağ Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
Yıldız Alpay Doğan, Edebi Eserin Oluşum ve Anlama Sürecini Etkileyen Bir Öge Olarak Estetik Bilgi, Turkish Studies S. 5 (2010), s. 1453-1467