AKHUNLAR VASITASIYLA BOZKIR KÜLTÜRÜ İLE HİNT KÜLTÜRÜNÜN KARŞILAŞMASI

Pers tarihçisi Mithrond'un metinlerinde Hayât-Helit(Eftalit), Çin kaynaklarında Ye-Tai, Bizans tarihçilerinin de bize ilginç gelen bir biçimde Beyaz Hun (Ak-Hun) olarak adlandırdıkları Akhunlar, M.S. V. asrın ikinci yarısında batıya doğru hareket ederek, hâkimiyetlerini bu yönde genişletmişlerdir. 436-451 yılları arasında bütün Yüeçi bölgesi ve Pers İmparatorluğu'nun doğusunu ele geçiren Akhunlar, 455 yılından sonra Hindistan içlerine girmeye çalışmışlardır. Bu tarihte Hindistan'ın hemen hemen tamamı Hintli Gupta İmparatorluğu'nun hâkimiyeti altında idi. İmparator Skandagupta zamanında Akhunlar birkaç kez geri itilseler de Hindistan'ın kuzey bölgelerini ele geçirmişlerdir. 502-530 yılları arasında Akhun tahtında bulunan Mihirakula ve oğlu Gandara döneminde Hindistan'ın önemli bir bölümü, hatta Keşmir dâhi fethedilmiştir. Akhunlar bu fetihler sırasında özellikle Budist tapınakları hedef almışlardır. Mihirakula, Budizmin ülkesi için en büyük tehlike olduğunu ifade etmiştir. Bu sebeple Budist tapınaklar, Akhunların ilk hedefi olmuştur. Hint ülkesinin zenginliği Akhunları cezbederken, Hintlilerin dini Budizm de Akhunlar için büyük tehlike olmuştur. Tüm engellemelere rağmen Akhun halkının bir kısmı Budizmi seçmiştir. Bu din seçimiyle bir anda bozkır kültürünü de hayatlarından çıkaran Budist Akhunlar birer Hun olmaktan çıkmış ve Hintlilerle aralarında fark kalmamıştır. Gupta İmparatorluğu'nun zenginlikleri sebebiyle Hindistan'a yönelen Akhunlar, basiretli yöneticilerinin tehlikeyi görmesine rağmen zamanla kitleler halinde Budizmi seçmişler ve bu seçime Göktürk akınları, ana yurtlarından uzakta olmaları, Hint nüfusunun kendilerinden kat kat fazla olması da eklenince Hindistan'da asimile olarak tarih sahnesinden silinmişlerdir

ENCOUNTER OF STEPPE CULTURE AND INDIAN CULTURE BY MEANS OF EPHTALITS (WHITE HUNS)

White-Huns (Epthalits), named as Hayât-Helit(Eftalit) in the texts of Persian historian Mithrond, in Chinese sources Yee-Tai, an interesting way for us by Byzantine historians White Huns (Ak-Hun), moved westward in the second half of Vth century A.D. and have expanded their dominance in this direction. Hepthalits conqured all Yue-chi region and east of Persian Empire between 436 and 451, after 455 struggled for getting in through India. In these years nearly all of India was under the domination of Indian Gupta Empire. Although they had been pushed back during the period of Emperor Skandagupta, Epthalits conqured north regions of India. During the period of Mihirakula, had throne between 502-530, and his son Gandara, considerable part of India even Kashmir was conqured. During these conquests, Epthalits took aim at Buddhist temples. Mihirakula emphasized that Buddhism was the greatest threat for his country. Therefore Buddhist temples became the main target of Epthalits. While Indian country’s wealth attracted Epthalits, Indians’ religion Buddhism became a great threat for them. Despite of all preventions, a part of Epthalit people choosed Buddhism. Epthalits (White Huns) removed steppe culture with this choice of religion also moved out of being a Hun and there had been no difference between Indians and them. Epthalits, moved India because of Gupta Empire’s wealth, choosed Buddhism crowd of people after a while despite of some cautios leaders considered the risk. And when Gokturk attackas, being too far away from homeland and great Indian population are added to this choice, Hepthalits were assimilated in India and they were disappered from history scene.

___

  • B.A. LİTVİNSKY, The Hephthalite Empire, History of The Civilizations of The Central Asia Volume: III The Crossroads of Civilizations: A.D. 250 to 750, Unesco Publishing, ParisFrance 1996.
  • CHAVANNES Edouard, Batı Türkleri, Çev. Mustafa Koç, Selenge Yayınları, İstanbul 2007.
  • GÖMEÇ Saadettin, Kök-Türk Tarihi, Berikan Yayınları, 4. Baskı, Ankara 2011.
  • GROUSSET Renè, Bozkır İmparatorluğu, Çev: M. Reşat Uzmen, Altıncı Basım, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2010.
  • KONUKÇU Enver, Akhunlar, Türkler Cilt 1, s. 1310-1317, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
  • KÜÇÜK Abdurrahman-GÜNAY Tümer, M. Alparslan KÜÇÜK, Dinler Tarihi, Berikan Yayınevi, Ankara 2010.
  • ÖZTÜRK Mustafa, Tarih Felsefesi, 2. Basım, Akçağ Yayınları, Ankara 2010,
  • ÖZTÜRK Murat, Asya Hunlarında İktisadi Hayat, Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2013.
  • ROUX Jean Paul, Orta Asya Tarih ve Uygarlık, Çev. Lale Arslan, Kabalcı Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul 2006.
  • SALMAN Fikri, Başlangıcından Türkiye Selçuklularına Kadar Türklerde Tekstil ve Dokumacılık Sanatı, Türkler Cilt 4, s. 208-214, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
  • SAYILI Aydın, The Nationality Of Ephtalites, Belleten Cilt: XLVI, Sayı: 181, Ocak 1982, s. 17- 35, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1982
  • TÂBERİ, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi Cilt III, Çev: Zakir Kadiri UGAN-Ahmet TEMİR, MEB Yayınları, İstanbul 1991.
  • TÜMER Günay, Budizm, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 6, Türkiye Diyanet Vakfı Vakıflar Yayın İşletmesi, İstanbul 1992