6. SINIF TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET İNCELEMESİ

Toplumsal cinsiyet eşitliği, kadın-erkek arasında fırsat ve hak eşitliğidir. Toplumun her alanında ve her yaşta kendini gösterir. Ülkemiz tarafından 1985'te imzalanan CEDAW'dan sonra, cinsiyet eşitsizliğiyle mücadelede Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı da dâhil olmak üzere birçok resmi makamın, sivil toplum kuruluşunun önemli çalışmaları vardır. Ders kitaplarına yönelik eleştirilerden biri; cinsiyet eşitliğini temsil etmeyen ifadelere ve cinsiyetlere tanımlanmış cinsiyet eşitsizliğini gösteren özelliklere yer vermesidir. Bu çalışmanın amacı, 2015-2015 eğitim-öğretim yılında ortaokul altıncı sınıf Türkçe ders kitabı metinlerindeki cinsiyet eşitliğini incelemektir. İncelenen kitaplar; cinsiyetlere göre kullanım sıklıkları, cinsiyetlere yüklenen meslekler, cinsiyetlerin gösterdiği tutumlar/davranışlar, cinsiyetlerin aile içi rollere göre dağılımı, cinsiyetlerin aile içi eylemlere göre dağılımı ve cinsiyetlerin aile dışı eylemlere göre dağılımı yönüyle ele alınmıştır. Araştırma tarama modelindedir. Araştırmanın yöntemi nitel araştırmadır. Araştırmanın örneklemini 2015-2016 eğitim-öğretim yılında altıncı sınıf üç Türkçe ders kitabı oluşturmaktadır. İncelenen ders kitapları MEB, Öğün ve Gizem Yayınlarına aittir. Kitaplar seçkisiz örnekleme yoluyla belirlenmiştir. Verilerin toplanmasında doküman incelemesi kullanılmıştır. Elde edilen veriler, içerik analizi yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir. İlk olarak metinlerdeki kişiler, inceleme kriterlerine göre bilgisayara işlenmiştir. Veriler, elde edilen sonuçlara göre kodlanmıştır. Kodlama sonunda ortaya çıkan kavramlar temalar altında toplanmıştır. Veriler, kodlara ve temalara düzenlenmiştir. Son olarak elde edilen bulgular yorumlanmış. Araştırma sonunda, örneklemdeki kitapların toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda eksik olduğu görülmüştür. Cinsiyet sıklıkları, meslek sayısı, cinsiyetlerin gösterdiği tutumlar/davranışlar, aile içi ve dışı eylemlerde erkek karakterlerin kadın karakterlere göre daha fazla seçeneğe sahiptir

SOCIAL GENDER ANALYSIS IN THE 6TH GRADE TURKISH TEXTBOOKS

Social gender equality is the equality of opportunity and rights between men and women. It manifests itself in all areas of society and in all ages. After CEDAW was signed in 1985 by Turkey, many official authorities including the Ministry of Education, the Council of Higher Education and the Ministry of Family and Social Policies and some nongovernmental organizations have conducted significant studies on fighting against gender inequality. One of the criticism towards the textbooks is their including some statements that are not representing gender equality and some features showing gender inequality defined by the genders. The object of this study is to analyze the gender equality in the texts in the 6th grade Turkish textbooks in 2015-2016 academic year. The analyzed textbooks have been examined with the aspects of frequency of usage based on genders, occupations attached to genders, attitudes / behaviors shown by the genders, gender distribution based on the roles in the family, gender distribution based on domestic actions and gender distribution based on external actions. The study is in the screening model. The method of the study is the qualitative research. The sample of the study consists of three 6th grade Turkish textbooks taught in 2015-2016 academic year.The analyzed textbooks were published by the Ministry of Education, Öğün and Gizem publications. The textbooks were determined by the random sampling. Document analysis was used to collect the data. The obtained data were analyzed by content analysis method. First of all, characters in the texts were computerized according to the study criteria. The data were coded according to the obtained results. The concepts emerged at the end of coding were grouped under the themes. The data was arranged in terms of codes and themes. Finally, the obtained findings were interpreted. At the end of the study, the textbooks in the sample were found to be lacking in the issue of social gender equality. In the issues of gender frequency, number of occupations, the attitudes / behaviors shown by the gender, domestic and external actions, the male characters were seen to have more options than the female characters.

PDF

___

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2012). Eğitim Sistemimizdeki Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Yeri Konulu TBMM Komisyon Raporu. Ankara: Strateji Geliştirme Başkanlığı.
Asan, HT. (2010). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik ve Öğretmenlerin Cinsiyetçilik Algılarının Saptanması. Fe Dergi 2, sayı 2, 65-74.
Crawford, M. (2012). Transformations: Women, gender, & psychology. New York: McGraw-Hill.
Division For The Advancement Of Women (2000). Gender Maınstreamıng, Extract from Report Of The Economıc And Socıal Councıl For 1997. United Nations Department for Economic and Social Affairs.
Dökmen, Y. Z. (2004). Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar. Ankara: Sistem Yayıncılık.
Dumanlı Kadızade, E. (2015). Kemalettin Tuğcu'nun Çocuk Romanlarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri Üzerine Bir İnceleme. International Journal of Languages’ Education and Teaching Volume 3/1 April, 101-113.
Erden İmamoğlu, S. (2013). Gender roles and social identification: The two major factors to shape Turkish women. Education. 134(1). 82-93.
Esen Severge, Y. (1998). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik (İlköğretim Ders Kitapları Üzerinde Yapılmış Bir İçerik Çözümlemesi). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Gooden, A.M, ve Gooden, M. A. (2001). Gender Representation in Notable Children’s Picture Books: 1995–1999. Sex Roles, Vol. 45, Nos. 1/2, July, 89-101.
Güvenli, G., Uğur Tanrıöver, H. (2009). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. G. Tüzün (Editör). Ders Kitaplarında İnsan Hakları II: Tarama Sonuçları içinde (s. 97-114). Birinci Basım. Tarih Vakfı Yayınları. İstanbul.
Helvacıoğlu, G.H. (1994). 19828’den 1994’e Ders Kitapları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kahraman L, Kahraman B, Ozansoy N, Akıllı H, Kekillioğlu A ve Özcan A. (2014). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Algısı Araştırması. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/2 Winter. 811-831, ANKARA-TURKEY.
Kalaycı, N. (2015). Analyses of the Cartoon Series from a Gender Equality Perspective: Pepee. Education and Science Vol 40, No 177, 243-270.
Kaplan, F. (2015). İlköğretim 6 Türkçe Ders Kitabı. Ankara: Öğün Yayıncılık.
Kaplan, Ş., Yıldırım Şen, G. (2014). İlköğretim 6 Türkçe Ders Kitabı. Ankara: Gizem Yayıncılık.
Kırbaşoğlu Kılıç, L., Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Roller Üzerine Bir İnceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2 Sayı: 3 Haziran, 129-148.
Komisyon (2014). İlköğretim 6 Türkçe Ders Kitabı. Ankara: MEB Devlet Kitapları.
Köseler, F. (2009). Okul Öncesi Öykü ve Masal Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Olgusu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
Kükrer, M. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği yönüyle ortaokul Türkçe ders kitaplarının İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Mccabe J., Faırchıld E., Grauerholz L., Pescosolıdo B.A., Tope D. (2011). Gender In Twentıethcentury Chıldren’s Books, Patterns of Disparity in Titles and Central Characters. Gender & Socıety, Vol. 25 No. 2, April, 197-226.
Meb (2012). Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği. http://mevzuat.meb.gov.tr/html/dersarac/dersarac.html sitesinden 27.12.2015 tarihinde alınmıştır.
Meb (2015). Ortaöğretim E-bülten, Sayı:6. Ankara: Ortaöğretim Genel Müdürlüğü.
Özcan, A. (2012). Toplumsal Cinsiyet Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rol Tutumlarına Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
Özkan, R. (2013). İlköğretim ders kitaplarında kadın figürü. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, Volume 6 Issue 5, 617-631.
Özkan, B., Gündoğdu, AE. (2013). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri Ve Deyimler. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer, 1133-1147, ANKARA-TURKEY.
Özvarış, ŞB. (2008). Toplumsal Cinsiyet, Kadın ve Sağlık. Hacettepe Tıp Dergisi, 39, 168-174.
Sayılan, F. (2012). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Eğitim: Olanak ve Sınırlar. Ankara: Dipnot Yayınları.
Söylemez, AS. (2010). Sexism İn Language Coursebooks: A Study On Gender Representations İn The Visuals Of The Primary And Secondary Education English Coursebooks. (Unpubished Phd Thesis). Gazi University İnstitute Of Educational Sciences, Ankara.
Tusiad (2008). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri. İstanbul: Kadın Girişimciler Derneği, Yayın No. KAGİDER-001.
Unıted Natıons (2008). The Role of Men and Boys in Achieving Gender Equality, Unıted Natıons. Division for the Advancement of Women, Department of Economic and Social Affairs.
Ünal, I. (2003). ‘İlköğretim Okullarında “Demokratik Okul Ortamının’ Oluşturulmasına Kadın Yöneticilerin Katkısı. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, Cilt 1, Sayı 2-3, 108-123.
Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 35, 29-56 .
Weitzman, L., Deborah E., Elizabeth H., Catherine R. (1972). Sex-role Socialization in Picture Books For Preschool Children. American Journal of Sociology 77: 1125-1150.
Yaylı D ve Kitiş Çınar E. (2014). Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Görsellerinde Toplumsal Cinsiyet. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring, 2075-2096, ANKARA-TURKEY.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Yıldız, M. (2013). İlkokul ve Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Kitapları Görsellerinin Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi. Dini Araştırmalar, Ocak - Haziran, Cilt: 16, Sayı: 42, 143- 165.
Yılmaz, F. (2014). Socıal Representatıons of Psychology of Gender And Women in Turkısh Novels. (Unpublished Master Thesis). Graduate School Of Socıal Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty, Ankara.
Yorgancı, F. (2008). İlköğretim Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rollerinin İnşası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
Yükseköğretim Kurulu (2015). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlı Üniversite Çalıştayı Sonuç Raporu. 30.12.2015 tarihinde https://www.yok.gov.tr/documents/10279/15107493/kadin_calistayi_ile_ilgili_genel_kurulda_alinan_karar_29_05_2015.pdf/cf9a4bbf-4e7c-4b93-a5f8-075fd385e950sitesinden alınmıştır.