20. YÜZYIL BAŞLARINDA, ORTAKÖY-KURUÇEŞME SAHİLİ

17.yüzyıl ve sonrasında, Boğaziçi'nde kıyı yapıları ve köy içi yerleşimleriyle kendine özgü bir yaşam kültürü kurulmuştur. Ortaköy ve Kuruçeşme sahilindeki Boğaziçi bölümüne, 17. yüzyıldan itibaren pek çok saray, sahilsaray, sahilhane, cami, çeşme ve rekreasyon alanları inşa edilmiştir. Özellikle bu sahil, 18. yüzyıldan itibaren hanedan ailesinin ve üst düzey ailelerin sahilsaray ve sahilhanelerine ev sahipliği yapmıştır. Pek çok sahilsaray döneminin ünlü mimarları tarafından inşa edilmiştir. Örneğin Nazime Sultan Yalısı, ünlü İtalyan mimar D'Aranco, Hatice Sultan Yalısı Melling tarafından inşa edilmiştir. 18. ve 19. yüzyılda gelişen Boğaziçi kıyı mimarlığı, 20. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren yok olmaya başlamıştır. Bu süreçte pek çok yalı, koruma anlayışından uzak politikalarla yıkılmıştır. Boğaziçi'nin özel mimarisini yansıtan kıyı yerleşimi ve köy içlerinin özgün dokusu zarar görmüştür. Günümüzde Ortaköy-Kuruçeşme kıyı yerleşimi, 18. yüzyılda Fauvel ve Melling tarafından çizilen gravürlerde, 19. Yüzyıl ortalarında Kargopoulo, Abdullah Freres, Sebah&Joaillier tarafından çekilen fotoğraflarda ve 20. Yüzyıl başlarına ait Miralay Ali Sami fotoğraflarında yer alan yapılarının pek azını yaşatabilmektedir. Bu kıyı dokusunun özgün dokusu, 20. yüzyıldan itibaren, yol yapıları, çeşitli dönemde yangınlar, tahribatlar, yanlış işlevlendirme gibi nedenlerle zarar görmüştür. Ortaköy-Kuruçeşme kıyı yerleşimine ait gravür, harita ve fotoğraflarda görülen silüet değişimi net olarak görülmektedir. Yapılan çalışmada, 20. Yüzyıl başından itibaren bu özel sahil şeridinde yer alan yapıların yok oluş süreci anlatılacaktır

ORTAKÖY-KURUÇEŞME, AT THE BEGINNIG OF THE 20.TH CENTURY

On the Bosphorus shores beginning from the 17th century, an original kind of living was formed with its palace, yalı (seaside house), grove, recreation site, fountain and mosque building. This shore had especially been a host for the palaces of the dynasty family from the 18th century on. Many seaside house was built by some famous architect. For example Nazime Sultan Yali's (seaside house) was built by famous Italian architect D'Aranco and Hatice Sultan Yali's was built by Melling. Bosphorus architecture that started to develop during 18th and 19th century, began to disappear dating from the first quarter of the 20th century. During this process many yalis were demolished due to understanding of non-protection policy. Special architectural features of the Bosphorus shores and original interior texture of villages were damaged. The change of Ortaköy-Kuruçeşme silhouette is clearly seen at the gravures, maps and photographs. From the gravures drawn by Fauvel and Melling at the beginning of the 19th century, from the photographs of Kargopoulo, Abdullah Freres, Sebah&Joaillier in mid 19th century and Miralay Ali Sami at the beginning of the 20th century, of these buildings only a few yalıs are left to our day. The authenticity of the remaining texture started to got damaged from 20th century, with coastal road construction, fires of various periods, destructions, wrong uses. In this study, from the begining of 20 th century, destruction process of the buildings in this special coastline will be explained

PDF

___

AKIN, Nur., (1998), 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
ARSLAN, N., (1994), “Sahilsaraylar”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 6:410
ARTAN, Tülay, (1992), Boğaziçi’nin Çehresini Değiştiren Soylu Kadınlar ve Sultan Efendi Sarayları, 106-118, İstanbul.
ARTAN, Tülay, (1994), “Tarihte Boğaziçi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 2:281-286.
BARİLLARİ, D. ve GODOLİ, E., (1997), İstanbul 1900 Art Nouveau Mimarisi ve İç Mekanları, Yem Yayın, İstanbul.
BATUR, A., (1994), “Naime Sultan Yalısı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 6-70
ÇELİK, Z., (1996), 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
DARKOT, B. ( 1953) Boğaziçi”, İslam Ansiklopedisi, 2:672.
DETHİER, P. A., (1993), 19. Yüzyıl Sonunda Boğaziçi ve İstanbul, Çev., Ü.Öztürk, Eren Yayıncılık, İstanbul.
ELDEM, S.H., (1979), Boğaziçi Anıları, Aletaş Alarko Eğitim Tesisleri AŞ, İstanbul.
ELDEM, S.H., (1993), Boğaziçi Yalıları, Koç Vakfı, İstanbul.
ERDENEN, O., (1994), Boğaziçi Sahilhaneleri, cilt.3-4, Sarıyer-Yeniköy, Yeniköy-Ortaköy, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
ERGİN O.N.,(1995), Mecelle-i Umur-ı Belediyye, cilt. 3, 4, 5, 7, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
GENİM, S., (2006), Konstantiniyye’den İstanbul’ a, İnan Kıraç Vakfı, İstanbul.
GÖKBİLGİN, M.T., (1953), “Boğaziçi”, İslam Ansiklopedisi, 2:672.
İstanbul’un Kitabı, (1957), Atatürk Kitaplığı İstanbul Arşivi, İstanbul.
İstanbul Kültür ve Sanat Ansiklopedisi, (1982), “ Ortaköy”, Tercüman Gazetesi Kültür Yayını, 4:2306-2307.
İstanbul Kültür ve Sanat Ansiklopedisi, (1982), “ Ortaköy Camisi”, Tercüman Gazetesi Kültür Yayını, 4:2306-2307.
KAYRA, C., (1990), İstanbul Haritaları, Ortaçağdan Günümüze, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası, İstanbul.
KAYRA VE ÜYEPAZARCI, (2002), İkinci Mahmut’un İstanbul’u Bostancıbaşı Sicilleri, İBB Yayınları, İstanbul.
KUBAN, D., (1994b), “Yalılar”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 7:417-422.
KUBAN, D., (2000), İstanbul Bir Kent Tarihi Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul, Türk Tarih Vakfı, İstanbul.
KUBAN, D., (2001), Kaybolan Kent Hayalleri Ahşap Saraylar, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
OKÇUOĞLU, T., (1994), “İbrahim Paşa Mescidi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi’, 3:128.
ÖZHEKİM, Y.(2006), Boğaziçi’ndeki Yerleşmelerin Yasal Mevzuat Yönünden Değerlendirilmesi, Restorasyon Yenileme Koruma Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Restorasyon Anabilim Dalı, İstanbul.
PROST, H., (1997),“ İstanbul’un Nazım Planını İzah Eden Rapor 1937”, İstanbul Araştırmaları 2, 1997, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 251-279.
PROST, H., (1998a), “İstanbul (Nazım Plan Raporu) Hakkında Notlar 1938”, İstanbul Araştırmaları 3, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 207-264.
PROST, H., (1998d), “Boğaz’ın Rumeli Sahilinin Tanzimi 1944”, İstanbul Araştırmaları 5, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 263-277.
SAKAOĞLU, N. (1994b), “Osmanlı Dönemi Yangınları”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 7:417-422.
SALMAN, Y.,(2004), Boğaziçi Tarihi Sit Alanlarının Yok Olma Süreci ve Kalan Sınırları Değerlerin Korunma Olasılıkları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
SANDALCI, M., (2000), Max Fruchtermann Kartpostalları, 3 cilt, Koçbank, İstanbul.
ŞEHSUVAROĞLU, H.Y.,(1986), Boğaziçi’ne Dair, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Şişli Meydanı 364, İstanbul.
SEZGİN, H.. (1980), Türk ve İslâm Ülkeleri Mimarisine Toplu Bakış, Mimar Sinan Üniversitesi İstanbul.