2. DÜNYA SAVAŞI SONRASI DÖNEMDE TÜRKİYE’DE KALKINMACILIK SÖYLEMİNİN YÜKSELİŞİ

Kalkınmacılık, 1945’ten sonra Üçüncü Dünya’nın hâkim söylemlerden biri haline gelmişti. Üçüncü Dünya’nın bu söylemin etkisi altında kalmış entellektüelleri ve politikacılarına göre, hızlı bir ekonomik ve sosyal kalkınma hedefi, gelişmekte olan ülkelerin en acil gündemini oluşturmaktaydı. Bu ulusal kalkınmacı stratejinin temelini, devletin ulusal ekonomi üzerinde artış gösteren müdahaleciliği, korumacılık ve sanayileşme gibi unsurlar meydana getirmekteydi. Kalkınmacılığın izlerini, aynı dönemde Türkiye için bağımsız ve milli bir kalkınma stratejisi öneren sol çevrelerde de gözlemlemek mümkündü. Sol, Türkiye’yi azgelişmiş bir Üçüncü Dünya ülkesi olarak tasvir etmekteydi. Solun 1960’larda tartıştığı konuların başında, Türkiye’yi içinde bulunduğu ekonomik ve sosyal azgelişmişlikten kurtaracak stratejinin ne olması gerektiği sorusu gelmekteydi. Siyasi arenada 1960’dan sonra daha gözle görünür bir hale gelmeye başlayan solun sürdürdüğü bu tartışma, kalkınma meselesinin kamuoyunun gündemine de sirayet etmesini sağlamıştı. Bu hareketin önde gelen isimleri diğer birçok Üçüncü Dünyacı entelektüelin ve politikacının savunduğu yaklaşımı paylaşıyor ve azgelişmişliğin temel nedenini dışsal dinamiklere referansla açıklıyordu. Türkiye diğer Üçüncü Dünya ülkeleri gibi emperyalizm tarafından geri bıraktırılmıştı ve buradan çıkış yolu emperyalizm ile bağımlılık ilişkilerini kıracak, kapitalist olmayan, bağımsız ve milli bir kalkınma stratejisi benimsemekti. Bu çalışmada 2. Dünya savaşından sonra Üçüncü Dünya’da bir tür ortodoksi haline gelen milli kalkınmacılık ideolojisinin Türkiye’deki izlerini, 1960’larda güç kazanmaya başlayan sol akımların bu konudaki yaklaşımlarına bakarak takip etmeye çalışacağız.

THE RISE OF DEVELOPMENTALIST DISCOURSE IN TURKEY AFTER THE SECOND WORLD WAR

Developmentalism had a very strong impact on the discourses of intellectuals and politicians of the Third World after the Second World War. It was thought that developing world’s burning agenda was to achieve a rapid national economic and social development. The key elements of this national development strategy were thought to be state interventionism, protectionism and industrialism. The impact of the idea of national developmentalism can also be observed in the discourses of the Turkish left of the 1960s, offering an independent and national development strategy for Turkey. One of the most important concerns of this movement was to find the right path which would make Turkey economically independent, developed and industrialized. For the leading figures of this movement, sharing the same argument with other Third World countries' intellectuals and politicians, the main reason of underdevelopment is external, that is to say, Western imperialism. There was only one way for an underdeveloped country in order to escape from its underdevelopment: to adopt a non-capitalist path of development and follow an independent, national development strategy. In this paper, we will follow the traces of developmentalist discourse in Turkey in the post- colonial era by looking at the formulations of the Turkish left.

___

  • Altun, F. (2004a). “Kemalist Bir Modernleşme Yorumu Olarak Yön Dergisi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 2(1), 551-575.
  • Altun, F. (2004b). “Niyazi Berkes ve Eserleri hakkında”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 2(1), 439-474.
  • Atılgan, G. (2007). “Yön-Devrim Hareketi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 8, Sol içinde. İletişim Yayınları: İstanbul
  • Avcıoğlu, D. (10 Nisan 1963). “Sosyalizmden önce Atatürkçülük”, Yön, 69.
  • Avcıoğlu, D. (25 Eylül 1964). “Milliyetçilere Sesleniş”, Yön, 78.
  • Avcıoğlu, D. (1969). Türkiye’nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın. Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Aybar, M. A. (1968). Bağımsızlık, Demokrasi, Sosyalizm. İstanbul: Gerçek Yayınları
  • Aydın, S. (1998). “Milli Demokratik Devrim’den Ulusal Sol’a Türk Solunda Özgücü Eğilimler”. Toplum ve Bilim 78, 58-89.
  • Aydın, Z. (2005). The Political Economy of Turkey. London: Pluto Press.
  • Berger, M. T. (1994). “The End of the ‘Third World’”, Third World Quarterly 5(2): 257-275.
  • Berger, M. T. (2001). “The Rise and Demise of National Development and the Origins of post-Cold War Capitalism”. Journal of International Studies, 30(2), 211-234
  • Berger, M. T. (2004). “After the Third World? History, Destiny and the Fate of Third Worldism”, Third World Quarterly 25(1): 9-39.
  • Berkes, N. (1975). Türk Düşününde Batı Sorunu. Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Doğan, E. (2017a). “Socialism and Nationalism in the Third World in the Age of Third Worldism”. METU Studies in Development, 44(3), 281-300.
  • Doğan, E. (2017b). Türkiye’de Sol Düşünce ve Hareketlerin Tarihi. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’nin Siyasal Hayatı içinde, Adem Çaylak ve Seyit Ali Avcu (Eds.), Savaş Yayınevi: Ankara, 155-170
  • Eralp, A. (1994). Turkey in Changing Postwar World Order: Strategies of Development and Westernization. In A.Oncu, Ç. Keyder, S. E. Ibrahim, (Eds.), Developmentalism and beyond. Cairo: The American University in Cairo Press.
  • Harris, N. (1986). The End of the Third World: Newly Industrializing Countries and the Decline of an Ideology. London: I. B. Tauris.
  • Harris, N. (1993). National Liberation. Reno: University of Nevada Press.
  • Keyder, Ç. (1987). State and Class in Turkey: A Study in Capitalist Development. London, New York: Verso.
  • Keyder, Ç. (2004). Ulusal Kalkınmacılığın Iflası [The Bankruptcy of National Development]. Istanbul: Metis.
  • Landau, J. M. (1974). Radical Politics in Turkey. Leiden: E.J.Brill.
  • Lipovsky, I. (1992). The Socialist Movement in Turkey 1960-1980. Leiden: E.J.Brill.
  • Nkrumah, K. (1965). Neo-colonialism: The Last Stage of Imperialism, London: Thomas Nelson & Sons.
  • Özdemir, H. (1986). Kalkınmada Bir Strateji Arayışı: Yön Hareketi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Özdemir, H. (2000). Doğan Avcıoğlu, Bir Jön Türk’ün Ardından. Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Özveren, E. (1996). “The Intellectual Legacy of the Kadro Movement in Retrospect”. METU Development Studies, 23(4).
  • Preston, P. W. (1996). Development Theory: An Introduction. Oxford, Cambridge, Massachusetts: Blackwell Publishers.
  • Roxborough, I. (1979). Theories of Underdevelopment. London: Macmillan.
  • Samim, A. (1987). “The Left”. Turkey in Transition. Edited by Schick, İrvin Cemil and E. Ahmet Tonak. New York and Oxford: Oxford University Press.
  • Tekeli, İ. ve S. İlkin. (1984). “Türkiye’de Bir Aydın Hareketi: Kadro”, Toplum ve Bilim 24: 35-67.
  • Türkeş, M. (1999). Kadro Hareketi, Ulusçu Sol Bir Akım. Ankara: İmge Kitabevi.
  • Vali, F. A. 1971. Bridge across the Bosporus: The Foreign Policy of Turkey. Baltimore: The Johns Hopkins Press
  • “Yön Bildirisi”. (20 Aralık 1961). Yön, 1.