19.yy Başından Cumhuriyetin Kuruluşuna Kadar Olan Süreçte Beyoğlu ve Çevresinde Meydana Gelen Yangınların Galata Sarayı’nın Değişimine Etkileri

Galata Sarayı, sonraki isimleriyle Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Sultani veya günümüzde Galatasaray Lisesi beş yüz yıllık eğitim kurumu tarihi boyunca yapısal anlamda çok sayıda değişiklik geçirmiştir. Bu imar faaliyetlerinin birçoğunun yangınlar sonucu meydana geldiği saptanmıştır. Bu yazının amacı Beyoğlu çevresinde meydana gelen, yapıyı etkileyen yangınların tarihlerini belirleyerek bu yangınların binada hangi imar faaliyetlerine yol açtığını ve bu imar faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan değişiklikleri tespit etmektir. Çalışma, en çok özgün belgenin bulunabildiği 19 ve 20. yüzyıl içinde geçirdiği yangınlar sonrasındaki imar faaliyetleri ile sınırlandırılmıştır. Öncelikle, tarihsel süreç kapsamında Galata Sarayı’nın kuruluşundan günümüze tarihsel süreci ile Beyoğlu’nun 17. yüzyılda yapılaşmaya başlamasıyla, 17. yüzyıldan itibaren Beyoğlu ve çevresinde meydana gelen önemli yangınlar incelenmiştir. Bu yangınlar arasından Galata Sarayı’nın zarar görmesine neden olan 1817, 1831 ve 1848 yangınları ile okulun içinde çıkan 1907 yangını sonucu yapının geçirdiği imar faaliyetleri; arşiv belgeleri, gezgin notları, dönemin gazeteleri, dönemin haritaları, çizimleri ve eski fotoğraflar aracılığıyla tespit edilerek detaylı olarak incelenmiştir. Kaynakların sağladığı veriler doğrultusunda 19. yüzyılın yarısından sonraki süreçteki imar faaliyetleri daha detaylı bir ölçekte değerlendirilebilmiştir. Yapıdaki en büyük değişim Mekteb-i Tıbbiye döneminde meydana gelen 1848 yangını sonrasında, 1862 yılındaki yeniden inşa sürecinde olmuştur. Bu durum Beyoğlu’nun kagirleşme süreci ile paralellik göstermektedir. Yapı, 19. yüzyıl Batı etkisinde Osmanlı Mimarisi bağlamında benzer fonksiyon ve plan şemasına sahip örneklerle de karşılaştırılmıştır.

The Effects of Fires in Beyoglu and Surroundings on the Structural Change of “Galata Sarayi” from the Early 19th Century to the Establishment of the Turkish Republic

Galata Sarayı (Galata Palace), later known as Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Sultani or Galatasaray High School, has undergone many structural changes throughout the history of five hundred years as an educational institution. It is determined that most of these reconstructions occurred due to the fires in the region. The aim of this article, after determining the dates of the fires that affected the building, is to ascertain the construction activities and the structural changes they caused in the building. Since most of the documents dates to the 19th and 20th centuries, the study is limited to the construction activities in this period. First of all, in the scope of the historical process, the historical background of Galata Sarayı from its foundation to the present day and the fires ocurred in Beyoğlu and its surroundings after 17th century in parallel to the settlement process of Beyoğlu in 17th century have been examined. The construction activities as a result of the fires of 1817, 1831 and 1848 in the region and the 1907 fire occured inside the school, which caused damage to the Galata Sarayı; are analyzed in detail through archival documents, travelers’ notes, journals, maps of the period, drawings and old photographs. In the view of the data provided by the sources, the construction activities in the period after the half of the 19th century could be evaluated on a more detailed scale. The greatest change in the structure took place during the reconstruction process in 1862 after the 1848 fire that occurred during the period of Mekteb-i Tıbbiye. This situation is in line with Beyoğlu's masonry reconstruction process. The structure was also compared with examples with similar functions and plan schemes in the context of Ottoman architecture under the influence of the West in the 19th century.

PDF

___

Abdül Hamid II Collection. (1880-1900). Mekteb-i Sultani, Washington, Library of Congress. https://www.loc.gov/search/?in=&q=sultani&new=true.
Akın, N. (1998). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Akşam. 1936-03-27. Milli Kütüphane Süreli Yayınlar.
Auldjo, J. (1835). Journal of a Visit to Constantinople: and Some of the Greek Islands in the Spring and Summer of 1833. London: Longman, Rees, Orme, Brown, Green & Longman.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, C.SH. no:8,381.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MF.MKT. no:108,27.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İ. MMS. no:95,4042.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, A.}MKT.MHM. no:437,8.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BEO. no:3047,228451.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MF.MKT. no:1112,46.
Castellan, A. L. (1820). Lettres sur la Morée, l’Hellespont et Constantinople (2nd ed.). Paris: Chez A. Nepveu.
Cezar, M. (1963). Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Afetler, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I (s.327-414). İstanbul.
Darmar, H. (1929). 1929 yılında Mekteb-i Sultani’nin İstiklal Caddesi yönünden fotoğrafı. http://gsl55.free.fr/images/logolar/ym_dokuman0012.jpg
Engin, V. (2016). Mekteb-i Sultani. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Franz Karats- Jean Denis Barbié du Bocage Haritası (1821). https://istanbulconstantinople. culturalspot.org/asset-viewer/plan-of-constantinopleistanbul/ TQE_GOooKqwvdA.
Goad Haritası (1905). Osmanlı Bankası Arşivleri (OBA) Koleksiyonu.
İsfendiyaroğlu, F. (1952). Galatasaray Tarihi (c. 1). İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Journal de Constantinople Echo de L’Orient. 1846-08-21. (p.1-2). Bibliothèque National de France.
Journal de Constantinople Echo de L’Orient. 1848-09-14. (p.1). Salt Arşiv.
Journal de Constantinople Echo de L’Orient. 1848-10-14. (p.1). Salt Arşiv.
Journal de Constantinople Echo de L’Orient. 1848-10-19. (p.2). Salt Arşiv.
Journal de Constantinople Echo de L’Orient. 1848-11-24. (p.1). Salt Arşiv.
Journal de Constantinople Echo de L’Orient. 1857-04-06. (p.3). Salt Arşiv.
Kauffer Haritası (1776). https://istanbul-constantinople.culturalspot.org/assetviewer/ i%CC%87stanbul-%C5%9Fehir-plan%C4%B1-ve-semtleri/hwF86T3hRkwFoQ.
Kayra, C. (1990). 1840 yılı Hellert Haritası, İstanbul Haritaları - Maps of Istanbul.Türkiye Sınai Kalkınma Bankası: 105.
Kayra, C. (1990). 1887 yılı Hüber Haritası, Eski İstanbul’un Eski Haritaları. İBB. Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı Yayınları. No.1: 69.
Kayra, C. (1990). 1873 yıllı Sultan Abdülaziz zamanındaki kadastro çalışmalarından bir harita, Eski İstanbul’un Eski Haritaları. İBB. Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı Yayınları. No.1: 68.
Kılıçoğlu, S., Devrim, H., & Araz, N. (1971). Galata Sarayı. Meydan Larousse (c. 4: 911-915). İstanbul: Meydan Yayınevi.
Levant Herald. 1868-09-03. (p.2). Salt Arşiv.
Levant Herald. 1868-12-19. (p.4). Salt Arşiv.
Matrakçı Nasuh (1533). Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i ‘Irâkeyn. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara (1976). S. 8a, 8b
Michaud, M. (1834). Correspondance d’Orient, 1830-1831 (Vol. 3: 111). Paris: Ducollet.
Osman Nuri Ergin Haritası (1934). İstanbul Şehir Rehberi. Pafta no: 4/15
Pardoe, J. (1838). The Beauties of the Bosphorus. London: Pub. for the proprietors, by G. Virtue. Pervititch Haritası (1927). APLPEAGHA32, Salt Arşivi.
Terzioğlu, A. (1992). İstanbul’da Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, Türk İslam Hastaneleri ve Tababetinin Avrupa’da Tıbbi Rönesansı Etkilemesinden Türk Tıbbının Batılılaşmasına. İstanbul: Hipokrat Basım Yayım: 26-30.
Terzioğlu, A. ve Lucius, E. (1993). Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane ve Bizde Modern Tıp Eğitiminin Gelişmesine Katkıları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Ubicini, A. (2016). Letters on Turkey (Vol. 1, s.205). La Vergne, Tennessee.
White, C. (1846). Three Years in Constantinople (2nd ed., Vol. 2). London: H. Colburn.