1933 ÜNİVERSİTE REFORMUNDAN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Her toplumun ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasında önemli görev üstlenen bazı kurum ve kuruluşlar bulunmaktadır. Bu kurumların başında gelen üniversiteler, toplumun kalkınmasında çeşitli boyutlarıyla önemli görevler üstlenmektedirler. Üniversiteler, belirli standartlar doğrultusunda yetişmiş uzman eleman ihtiyacını karşılamada önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde her alanda olduğu gibi üniversitelerde de reformlar gerçekleşmiştir. Üniversitelerin gelişim ve değişim süreçlerinde büyük hizmette bulunan aydınlardan biri olan Dr. Reşit Galip’in yaptığı önemli yeniliklerden biri de İstanbul Üniversitesi’nde yaptığı reformdur. İsviçreli Profesör A. Malche’ye hazırlatılan rapor üzerine, Darülfünun kaldırılarak, İstanbul Üniversitesi kurulmuş ve üniversite çağdaş bir niteliğe kavuşturulmaya çalışılmıştır (Binbaşıoğlu, 2014). Bu araştırmanın amacı, 1933 Üniversite Reformundan bugüne kadar Türkiye’de üniversitelerin gelişimini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda İstanbul Darülfünunun İstanbul Üniversitesine geçmesinden 2017’ye kadar Türkiye’deki üniversitelerin tarihsel gelişimi, kuruluş dönemlerine göre ele alınmıştır. Araştırma verilerinin elde edilmesinde doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre Türkiye’de Cumhuriyet’ten günümüze üniversitelerimiz ilki 1933, ikincisi 1946 ve üçüncüsü 1981’de olmak üzere üç büyük reform hareketi yaşamıştır. Bu reform hareketlerinin üçünün de temelinde bilimsellik ve demokrasi ilkeleri bulunmaktadır. 1933’teki reformun ana gayesi ülkedeki tek üniversite olan İstanbul Üniversitesi’ni bilimsel bir kimliğe kavuşturma olduğu anlaşılmaktadır. 1946 Yasasının yürürlükte olduğu dönemde altı yeni üniversite açılmıştır. Bunlar; Karadeniz Teknik Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Ortadoğu Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi’dir. 1973’te 1750 sayılı Üniversiteler Kanunu yayınlandıktan hemen sonra; Diyarbakır, Çukurova, Anadolu, Cumhuriyet, İnönü, Fırat, 19 Mayıs, Bursa ve Selçuk Üniversiteleri kurulmuştur. Ülkemizde, YÖK’ün verilerine göre Türkiye’de şu anda faaliyet gösteren 185 üniversite bulunmaktadır

HISTORICAL DEVELOPMENT OF THE UNIVERSITIES IN TURKEY FROM THE 1933 UNIVERSITY REFORM TO PRESENT

Every society has some institutions and establishments that perform important tasks in economical, social and cultural developments. Ranked among these important institutions, Universities have crucial duties with different dimensions in the development of societies. Universities have an important function in meeting the need for the educated experts. Reforms were made in every field as well as in universities in newly established Turkish Republic. One of the enlightened who endeavored in the development and change of universities, Dr. Reşit Galip made important innovations, one of which was the Reform of Istanbul University. Darülfunun was abolished owing to the Report prepared by Swiss Professor Albert Malche and Istanbul University was established, which was tried to have the contemporary characterisitics (Binbaşıoğlu, 2014). The aim of this study is to analyse the development of universities from 1933 University Reform to the present. In accordance with this purpose, the historical development of the universities in Turkey was dealt with according to the periods of establishments from the transition of Istanbul Darülfunun to Istanbul University to the newly established universities in Turkey in 2017 The research data was collected by means of document analysis. According to the research findings, three big reform movements, the first of which was in 1933, the second of which was in 1946 and the third of which was in 1981 were actualized. These three reforms were based on the principle of scientificness and democracy. It was understood that the aim of the Reform in 1933 was to identify the country’s only university, Istanbul University as scientific. Six new universities were opened during the period in which the law of 1946 was in effect. These were Karadeniz Technical University, Ege University, Atatürk University, Middle East University, Hacettepe University and Boğaziçi University. After the law no 1750 was published in 1973, The Universities of Diyarbakır, Çukurova, Anadolu, Cumhuriyet, İnönü, Fırat, 19 Mayıs, Bursa and Selçuk were founded. According to YÖK data, 185 universities are active in our country now.

PDF

___

Akyüz, Y. (2013). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı. Web: 1990-1994. http://www.dpt.gov.tr/ ---. (1996) adresinden 15.07.2017 tarihinde alınmıştır.
Apan, A. (2007). Türkiye’de kalkınma planları ve sosyal güvenlik reformu. Türk İdare Dergisi, 456, 193-217.
Arslan, M. (2005). Cumhuriyet dönemi üniversite reformları bağlamında üniversitelerimizde demokratiklik tartışmaları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (18), 29-49.
Asri, S. (2015). Türkiye’de Eğitim Politikalarının Aktörleri. (Türkiye’de Eğitim Politikaları, Ed. Arife Gümüş). Ankara: Nobel Yayıncılık
Baltacı, C. ve Akın, F. (2007). 1946 Üniversite reformu. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 12 (1), 83-94.
Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1985-1989. Web: http://www.dpt.gov.tr/ ---. (1990) adresinden 15.07.2017 tarihinde alınmıştır.
Binbaşıoğlu, C. (2014). Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Anı Yayıncılık
Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27–40.
Bursa Teknik Üniversitesi. (2017). Genel bilgiler. Web: http://www.btu.edu.tr/index.php?sid=8 adresinden 25.08.2017 tarihinde alınmıştır.
Çataltepe, S. (2004). Yüksek Öğretimdeki Reformlar. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara.
Demirtaş, A. (2010). Sosyolojik Açıdan 1933 Türk Üniversite Reformu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Genel Sosyoloji ve Metodoloji, Bursa. Dokuzuncu Beş Kalkınma Planı 2007-2013. Web: http://www.dpt.gov.tr/ adresinden 15.07.2017 tarihinde alınmıştır.
Dölen, E. (2010). Darülfünun’dan Üniversiteye Geçiş. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dölen, E. (2010). Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Darülfünunu. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dönmez, C ve Namlı-Altıntaş, İ. (2014). Atatürk’ün çağdaşlık ve evrensellik anlayışı açısından üniversite reformuna bir bakış. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 54, 71-106.
Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı. Web: 1979-1983. http://www.dpt.gov.tr/ ---. (1985) adresinden 10.07.2017 tarihinde alınmıştır.
Durmuş, O., H. (2015). Türkiye’ deki üniversite sayısı 193’e http://blog.milliyet.com.tr/turkiye-deki-universite-sayisi-193-e- ulasti/Blog/?BlogNo=498323. adresinden 20.08.2017 tarihinde alınmıştır. ulaştı. Web:
Gündüz, M. (2015). Türkiye’de Eğitimin Kısa Tarihi. (Türkiye’de Eğitim Politikaları, Ed. Arife Gümüş). Ankara: Nobel Yayın
Gürüz, K. (2001). Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim. Ankara: ÖSYM Yayınları
Erguvan, D. (2013). Vakıf üniversitelerinin Türkiye yükseköğretim sistemi üzerindeki etkilerine dönük akademisyen algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 137-160.
Hopoğlu, S. (2012). Vakıf Üniversiteleri ve TRB1 Vakıf Üniversitelerinin Kurulabilirliği. Fırat Kalkınma Ajansı Planlama, Programlama ve Koordinasyon Birimi.
İflazoğlu-Saban, A. ve Saban, A. (2016). Üniversitenin kuruluş ve öğretim amacı ne olmalıdır? Bir analiz çalışması. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 43-53. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1968-1972. Web: http://www.dpt.gov.tr/ ---. (1973) adresinden 09.07.2017 tarihinde alınmıştır.
İzmir Demokrasi Üniversitesi. (2017). Üniversitemiz Hakkımızda. http://www.idu.edu.tr/?page_id=21 adresinden 25.08.2017 tarihinde alınmıştır. Web:
Kavili-Arap, S. (2010). Türkiye yeni üniversitelerine kavuşurken. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65 (1), 1-29
Kavili-Arap, S. (2007). Türkiye’de Üniversiteler İlişkin Politikalar ve Üniversitelerin Kuruluş Yeri Seçimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Malatya.
Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967. Web: http://www. dpt.gov.tr/ ---. (1968) adresinden 18.08.2017 tarihinde alınmıştır.
Küçüker, E. (2012). Türkiye’de kalkınma planları kapsamında yapılan eğitim planlarının analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (1), 9-26
KTO Karatay Üniversitesi (2017). Üniversite Kuruluş. Web: bilgi@karatay.edu.tr 10.07.2017 tarihinde alınmıştır. adresinden
Lüle-Mert, Temel işlevi bilim insanları yetiştirmek olan bazı bölümlerde kopya. Turkish Studies, 7(3), 1813-1829
Malche, A. (1939). İstanbul Üniversitesi Hakkında Raporu. İstanbul: Devlet Basımevi
Namal, Y. ve Karakök, T. (2011). Atatürk ve üniversite reformu (1933). Yükseköğretim ve Bilim Dergisi 1(1), 27-35
Necmettin Erbakan Üniversitesi. (2017). Tarihçe. Web: https://www.konya.edu.tr/s/tarihce adresinden 15.08.2017 tarihinde alınmıştır.
Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 Web: http://www.dpt.gov.tr/ adresinden 05.08.2017 tarihinde alınmıştır.
Önder, M. (2016). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Anı Yayıncılık
Sargın, S. (2007). Türkiye’de üniversitelerin gelişimi ve bölgesel dağılımı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 133-150
Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001-2005. Web: http://www.dpt.gov.tr/ 10.08.2017 tarihinde alınmıştır. adresinden
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982).
Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1973-1977. http://www.dpt.gov.tr/ ---. (1979) adresinden 10.07.2017 tarihinde alınmıştır.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
Yatırımların Proje Bazında Desteklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (7 Eylül 2016). Resmi Gazet. (29824) Web: www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/09/20160907-1.htm adresinden 18.07.2017 tarihinde alınmıştır.
Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1996-2000. http://www.dpt.gov.tr/ ---. (2001) adresinden 15.07.2017 tarihinde alınmıştır.
YÖK. (1997). Türk Yüksek Öğretim Sistemi. 1994-1995’ten 1995-1996’ya Gelişmeler. Web: www.yok.gov.tr/.../TÜRK+YÜKSEKÖĞRETİM+SİSTEMİ%201994...Gelişmeler.../3 adresinden 10.07.2017 tarihinde alınmıştır.
YÖK. (2005). Türk Yükseköğretiminin Bugünkü Durumu. Ankara: Yüksek Öğretim Kurulu
YÖK.(2017). Üniversitelerimiz. Web: www.yok.gov.tr/web/guest/universitelerimiz adresinden 29.07.2017 tarihinde alınmıştır.
Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (21 Temmuz 2010). 27648. Web: www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100721.htm adresinden 07.07.2017 tarihinde alınmıştır.
Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (18 Haziran 2013). Resmi Gazete (28681). Web: www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/06/20130618- 1.htm adresinden 15.06.2017 tarihinde alınmıştır.
Yüksek Öğretim Kurumları Teşkilatı Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (23 Nisan 2015).Resmi Gazete (29335). Web: : www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150423-1.htm adresinden 08.06.2017 tarihinde alınmıştır.
Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanunu (30 Mart 1983). Resmi Gazete (2808). Web: www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2809.pdf adresinden 25.06.2017 tarihinde alınmıştır.
667 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (23 Temmuz 2016). Resmi Gazete (29779). Web: www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/07/20160723-8.htm adresinden 20.07.2017 tarihinde alınmıştır.