Üstün Yetenekli Öğrencilerin Meslek Tercihleri
Bu çalışmanın amacı, üstün yetenekli tanısı konan ve BİLSEM’de eğitim alan ortaokul öğrencilerinin gelecekte tercih etmek istedikleri meslekleri, bu meslekler içindeki kişilerin özellikleri hakkındaki düşüncelerini ve tercih ettikleri mesleklerin diğer meslek kolları ile ilişkisi hakkındaki görüşlerini belirlemektir. Bunun için karma yöntem desenlerinde yer alan açıklayıcı ardışık desen kullanılmıştır. Öncelikle BİLSEM öğrencilerine ortaokul öğrencilerinin kariyer ve yetenek gelişimi öz yeterlik düzeylerini belirlemek için geliştirilmiş “Kariyer ve Yetenek Gelişimi Öz Yeterlik Ölçeği” uygulanmıştır. Bu ölçeğe göre alınan puanların cinsiyete, öğrenim görülen okul türüne ve sınıf düzeyine göre farklılık olup olmadığına bakılmıştır. Daha sonra ise üstün yetenekli öğrencilerin; meslek tercihlerinin neler olduğu, tercih ettikleri mesleklerin özelliklerini nasıl tanımladıkları, seçmek istedikleri mesleği yapacak kişilerin özelliklerinin neler olması gerektiği ve seçmek istedikleri mesleğe yakınlık gösterdiğini düşündükleri meslek dallarının neler olduğunu ortaya çıkarılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Akdeniz bölgesinde yer alan 4 farklı BİLSEM’de öğrenim gören 198 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın nicel ve nitel verileri toplanırken amaçlı örneklemeden ölçüt örneklemeye göre katılımcılar belirlenmiştir. Veri toplama aracı olarak KYGÖY Ölçeği ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen nicel veriler yüzde, frekans, aritmetik ortalama, bağımlı gruplar t-testi ve ANOVA kullanılarak analiz edilmiştir. Nitel veriler ise içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda üstün yetenekli ortaokul öğrencilerinin kariyer ve yetenek gelişimlerinin öz yeterlik bakımından oldukça iyi düzeyde oldukları, en çok tıp alanı ile ilgili meslekleri tercih ettikleri, tercih ettikleri meslekler hakkında yeterli bilgiye sahip oldukları, seçmek istedikleri mesleği yapacak kişilerin özelliklerini sayabildikleri ve seçmek istedikleri mesleğe yakınlık gösteren diğer meslek kolları hakkında da yeterli düzeyde bilgilerinin olduğu tespit edilmiştir.
Profession Preferences of Gifted Students
The purpose of this study is to find out about the professions which the secondary school students who are describe with gifted and are trained in SAC (Science and Art Center) would prefer in the future and determine their thoughts on the personal characteristics of the people within these professions, the professions they are in and the professionals they are sympathizing with. In the study, the consecutive pattern from the mixed method models was used. First of all, “Career and Talent Development Self-Efficacy Scale” developed to determine the career and ability development self-efficacy levels of middle school students, was applied to SAC students. It was examined whether the scores obtained according to this scale differed by gender, the type of attending school and the level of class. Then, it was revealed for gifted students what the profession preferences are, how they define the characteristics of the professions they prefer, what the characteristics of the people who will do the profession, and what the professions they think are close to the profession they want to choose. The study group of the research consists of 198 middle school students studying in 4 different SAC in the Mediterranean region in the 2018-2019 academic year. While collecting quantitative and qualitative data of the research, participants were determined according to criterion sampling from a purposeful sampling. “CTDSS” and semi-structured interview form were used as a data collection tool. The quantitative data obtained were analyzed using percentage, frequency, arithmetic mean, dependent groups t-test and ANOVA. In addition, qualitative data were evaluated with content analysis. As a result of the research, it was observed that the career and talent development of gifted secondary school students are at a very good level in terms of self-efficacy. In addition, it was determined that they preferred the professions related to the field of medicine the most, had sufficient information about the professions they preferred, could count the characteristics of the people who would do the profession, and that had sufficient knowledge about similar professions they wanted to choose.
___
- Bacanlı, F. (2012). Kariyer karar verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 4(37). 86-95.
- Balcı, A. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem Akademi.
- Balçın, M. D., & Yavuz Topaloğlu, M. (2018). Gelecekte seçmek istedikleri mesleklere ilişkin öğrenci görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (3), 1331- 1359. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018.18.39790-471124
- Bozgedik, A. (2017). Eğitimde yeni bir model olan temel lise öğrencilerinin üniversite ve meslek seçimini etkileyen faktörler (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
- Bozgeyikli, H., Doğan, H., & Işıklar, A. (2010). Üstün yetenekli öğrencilerin mesleki olgunluk düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(28), 133-149. https://dergipark.org.tr/en/pub/erusosbilder/issue/23762/253271
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
- Can, A. ve Taylı, A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin kariyer gelişimlerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 321-346. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/16811
- Canal, M. (2013). Ortaokul Sosyal Bilgiler dersinde mesleklerle ilgili yapılan etkinliklerin öğrencilerin meslek seçimine etkisinin analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Creswell, J. W. (2019). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (Çev. M. Sözbilir). Pegem Akademi.
- Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2011). Designing and conducting mixed methods research. Sage publications.
- Csikszentmihaly, M., & Robinson, R. E. (1986). Culture, time and the development of talent. In Rj. Steinberg & J.E. Davidson (Eds.), Conceptions of giftedness (pp. 264-284). Cambridge University Press.
- Çetin, A., & Doğan, A. (2018). Bı̇lı̇m ve sanat merkezlerı̇nde görev yapan matematı̇k öğretmenlerı̇nin karşılaştıkları sorunlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(4), 615-641. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.370355
- Deniz, S. (2001). Bireyin meslek seçimini etkileyen kaynaklar: Yeni teknolojilerden internet. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 36–44. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/217395
- Ekinci, N. (2017). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği ve alan seçiminde etkili olan motivasyonel etkenler. Elementary Education Online, 16(2), 394-405. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.304706
- Freeman, J. (2014). Possible effects of electronic social media on gifted and talented children’s intelligence and emotional development, Gifted Education International, 32(2), 165-172. https://doi.org/10.1177/0261429414557591.
- Gottfredson, L. S. (2002). Gottfredson’s theory of circumscription, compromise and selfcreation. D. Brown & Associates (Eds.). In Career choice and development (pp.101-106). Scholastic Testing Service.
- Gökdere, M., & Çepni, S. (2005). Üstün yeteneklilerin fen bilimleri öğretmenlerine yönelik bir hizmet içi eğitim uygulama ve değerlendirme çalışması. Gazi Üniversitesi Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 271-296.
- Gysbers, N. C. 2013. Career-ready students: A goal of comprehensive school counseling programs, The Career Development Quarterly, 61(3), 283–288. https://doi.org/10.1002/j.2161- 0045.2013.00057.x
- Hajjat, A. T. (2017). The level of career success for talented students and its relation with gender, center and educational level, International Education Studies, 10(5), 197. https://doi.org/10.5539/ies.v10n5p197
- Herr, E. L., Cramer, S. H., & Niles, S. G. (2004). Career guidance and counseling: Through the lifespan (6th ed.). Pearson publications.
- Işıklar, A., & Bozgeyikli, H. (2010). İlköğretim öğrencilerinin kariyer gelişimlerinin demografik faktörler açısından incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,0(19), 10-29. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sakaefd/issue/11215/133935
- Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (Vol. 5). Asil Yayın Dağıtım.
- Kara, N. (2019). Impact of digital media on gifted students’ career choices. Journal for the Education of Gifted Young Scientists, 7(2), 99-112. http://dx.doi.org/10.17478/jegys.555339
- Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı: Kuramlar ve uygulamalar. Ankara: Nobel.
- Litano, M. L., & Major, D. A. (2016). Facilitating a whole-life approach to career development: The role of organizational leadership. Journal of Career Development, 43(1), 52-65. https://doi.org/10.1177/0894845315569303
- Mcintosh, P. I. (2000). Life career development: Implications for school counselor. Career Education, 120, 621-626.
- MEB. (2015). Millî Eğitim Bakanlığı Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi. MEB Yayınları.
- MEB. (2018). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Yayınları.
- Mishkin, H., Wangrowicz, N., Dori, D., & Dori, Y. J. (2016). Career choice of undergraduate engineering students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 228, 222-228. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.07.033
- Ozcan, D. (2017). Career decision-making of the gifted and talented, South African Journal of Education, 37(4), 1-8. http://dx.doi.org/10.15700/saje.v37n4a1521
- Özbay, Y. (2013) Üstün yetenekli çocuklar ve aileleri. Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yayınları.
- Özbay, Y. (2013). Üstün yetenekli çocuklar ve aileleri [Gifted children and their families]. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yayınları.
- Özdamar, K. (2002). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi 1 SPSS-Minitab. Kaan Yayınları.
- Özdemir, F. K., & Şahin, Z. A. (2016). Hemşirelik bölümü birinci sınıf öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 28-32.
- Özen, Y. (2010). Televizyonun ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin meslek seçimiyle ilgili algılarına etkisi. Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi. 1(2), 61-80.
- Renzulli, J. S. (1978). What makes giftedness? Reexamining a definition. Phi Delta Kappan, 60(3), 180.
- Sarıkaya, T., & Khorshid, L. (2009). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen etmenlerin incelenmesi: Üniversite öğrencilerinin meslek seçimi. Journal of Turkish Educational Sciences, 7(2), 393-423.
- Sukiennik, D., Bendat, W., Raufman, L., & Sikiennik, D. (2013). The career fitness program: Exercising your options. Pearson Publications.
- Super D. E. (1990). A Life-Span, Life-Space Approach to Career Development. In D. Brown & L. Brooks (Edit.) Career Choice and Development: Applying Contemporary Theory to Practice (pp.197-261). Jossey-Bass.
- The Organisation for Economic Co-operation and Development [OECD]. (2020). Youth Unemployment Rate. Date of access: 07.07.2020. https://data.oecd.org/unemp/youthunemployment-rate.htm
- Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK], (2017). İşgücü istatistikleri, Mayıs 2017. Erişim tarihi: 08.07.2020, http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=33787
- Usta, A. (2012). Bilimsel araştırmalarda yapısal etmenler ve evreler. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1) 97-112.
- Ünlü, İ. (2010). Televizyonun ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin meslek seçimiyle ilgili algılarına etkisi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 55-73.
- Wood, S. M., Smith, C. K., & Duys, D. K. (2018). Career counseling and the gifted individual: Applying social cognitive career theory to the career decision making of gifted individuals. In S. I. Pfeiffer, E. Shaunessy-Dedrick, & M. Foley-Nicpon (Eds.). APA handbook of giftedness and talent (p. 629–644). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000038-041
- Yavuz Topaloğlu, M., Balçın, M. D. ve Balkan Kıyıcı, F. (2016, Mayıs). Fen bilimleri öğretim programında yer alan fen ve kariyer bilinci konusuna yönelik öğretmen düşünceleri. VII. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Çanakkale. Türkiye.
- Yeşilyaprak, B. (2011). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı. Pegem Yayıncılık.
- Yeşilyaprak, B. (2012). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığında paradigma değişimi ve Türkiye açısından sonuçlar: Geçmişten geleceğe yönelik bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 5-26.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
- Yıldız, M. (2015). The Validity and Reliability Study of the Turkish Version of Career and Talent Development Self-Efficacy Scale. USA Electronic International Journal of Education, Arts, and Science, 5(2), 164-180.
- Young, S. & Nichols, H. (2017). A reflexive evaluation of technology-enhanced learning, association for learning technology, Research in Learning Technology, 25, 1-13. https://doi.org/10.25304/rlt.v25.1998.
- Yuen, M., Gysbers, N. C., Chan, R. M. C., Lau, P. S. Y., & Shea, P. M. K. (2010). Talent development, work habits, and career exploration of Chinese middle‐school adolescents: development of the Career and Talent Development Self‐Efficacy Scale. High Ability Studies, 21(1), 47–62. http://dx.doi.org/10.1080/13598139.2010.488089
- Yuksel-Sahin, F., & Hotaman, D. (2009). Vocational guidance aid in the orientation to teaching profession and teacher education. European Journal of Social Sciences, 10(1), 25-35.