Abdullah Cemil ELÇİ, Filiz TUNCEL, Burcu DEMİROĞULLARI, Pınar AKMAN, Rukiye Merve ELÇİ, Mahmut Oğuz KUTLU

Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri

Bu araştırmada, 2004-2005 yıllarında yenilenen müfredatlar ile gündeme gelen çağdaş yaklaşımlar biri olan eleştirel düşünmeye odaklanılmıştır. Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri araştırılmıştır. Araştırmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2018-2019 akademik yılında Adana ilinde üç ortaokulda öğrenim gören 303 8. Sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Yansız küme örnekleme yöntemi ile seçilen öğrencilere Ricketts & Ruds (2005) tarafından geliştirilen, Demircioğlu (2012) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Eleştirel Düşünme Eğilimi (EMI) Ölçeği uygulanmıştır. Eleştirel Düşünme Eğilimi (EMI) Ölçeğinden ulaşılan puanların aritmetik ortalama, standart sapma, p ve t değerleri hesaplanmıştır. Oluşan farklılıkların anlamlı olup olmadığının saptamak amacıyla bağımsız gruplar t-testi ve değişkenler arasındaki ilişkiyi saptamak amacıyla Pearson Çarpım Moment Korelasyon Analizi uygulanmıştır. Cinsiyete göre eleştirel düşünme eğilimleri Bilişsel Olgunluk, Yenilikçilik ve ölçek toplamında anlamlı değilken, öngörüsellik boyutunda kız öğrenciler lehine anlamlıdır. Öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimleri Sosyal Bilgiler’de anlamlı değilken, Türkçe’de .01, Matematikte .00, Fen Bilimlerinde .01, Yabancı Dilde .02, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisinde .00 ve Genel Ortalamada .01 düzeyinde olmak üzere anlamlıdır. Öğrencilerin EMI ölçeğinden aldıkları puanlar ile Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri, Sosyal Bilgiler, Yabancı Dil, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve genel başarı ortalamaları arasındaki Pearson Çarpım Moment Korelasyon analizi sonucunda puanlar arasında düzeyinde pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yani, cinsiyetin eleştirel düşünme eğilimini etkileyen bir etken olmadığı; bununla beraber eleştirel düşünme eğilimi ile akademik başarı arasında anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ortaokul kademesinde eleştirel düşünme üzerine araştırmalar yapılması ve ders içi etkinliklerde eleştirel düşünmeyi arttırıcı etkinliklere yer verilmesi önerilmiştir.

The Critical Thinking Dispositions of the Secondary School Students

This research focuses on critical thinking, which is one of contemporary approaches that emerged in 2004–2005 with revived curricula. In this research, the critical thinking dispositions of secondary students were investigated. The descriptive survey model was used in this research. The research sample is made up of 303 8th grade students receiving education in 2018-2019 academic year at three secondary schools in Adana. The Critical Thinking Disposition (CTD) Scale developed by Ricketts & Ruds (2005) and adapted into Turkish by Demircioğlu (2012) was applied to students selected with unbiased cluster sampling method. The arithmetic mean, standard deviation, p and t values of scores reached from Critical Thinking Disposition (CTD) Scale was calculated. Independent groups t-test to determine if differences are significant or not and Pearson Product-Moment Correlation Analysis was used for evaluating the relationship between variables. Critical thinking dispositions by gender are not significant in Cognitive Maturity, Innovativeness and scale total, however they are significant in Engagement dimension in favor of female students. While students' critical thinking dispositions are not significant in Social Studies, they are .01 in Turkish, .00 in Mathematics, .01 in Science, .02 in Foreign Language, .00 in Religious Culture and Moral Knowledge, and .01 in General Average. In consequence of Pearson Product Moment Correlation analysis, a positive significant relationship was found between scores of students in the CTD scale and scores of Turkish, Mathematics, Science, Social Studies, Foreign Language, Religious Culture and Moral Knowledge and their general achievement averages. So, it has been deduced that gender is not a factor affecting critical thinking disposition; however, there is a significant relationship between critical thinking disposition and academic achievement. It has been suggested to conduct research on critical thinking at secondary school level and to include activities that increase critical thinking in classroom activities.

PDF

___

Adams, M. H., Whitlow, J. R, Stover, L. M. & Johnson, K. W. (1999). A longitudunal evaluation of baccalaureate students' critical thinking abilities. Journal of Nursing Education, 38(3), 139-141. https://doi.org/10.3928/01484834-20050201-07
Akman, P. (2018). İngilizce dersinin beyin temelli öğrenme kuramına göre işlenmesinin akademik başarı ve duygusal zekâ üzerindeki etkililiğinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Akbıyık, C., & Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 90-99.
Chaim, D. B., Ron, S., & Zoller , U. (2000). The disposition of eleventh-grade science students toward critical thinking. Journal of Science Education and Technology, 2(9), 149-159.
Cüceloğlu, D. (1999). İyi düşün doğru karar ver. Sistem Yayıncılık.
Çiftçi, B. (2017). Düşünme biçimleri – siz hangilerini kullanıyorsunuz? http://www.megabeyin.com/dusunme-bicimleri-siz-hangilerini-kullaniyorsunuz/
Demircioğlu, E. (2012). Eleştirel düşünme eğilimi ölçeği'nin uyarlama çalışması ve faktör yapısının farklı değişkenlere göre incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Demirel, Ö. (2009). Eğitimde program geliştirme (12b.). Pegema Yayıncılık.
Ekinci, Ö. & Aybek, B. (2010). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 816-827. https://doi.org/10.17051/io.2016.78596
Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert concensus for purposes of educational assessment and instruction. Delphi Report Executive Summary, 315-423.
Gündoğdu, K. & Eraydın, Ö. (2016). 2000-2015 yılları arasında düşünme eğitimi alanında akademik eğilimler. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 48-61. https://doi.org/10.30803/adusobed.287986
Gibson, J.W. (2013). The relationship between critical thinking, parent education, family income, extracurricular activity and intrinsic motivation in public schools: a multiple regression analysis. [Unpublished Doctora Thesis]. Capella University Social Sciences Institute.
Ip, W., Lee, D., Lee, I., Chau, J., Wootton, Y. & Chang, A. (2000). Dispositions toward critical thinking: A study of Chinese undergraduate nursing students. Journal of Advanced Nursing, 32, 84-90. https://doi.org/10.1046/j.1365-2648.2000.01417.x
Jones, A. (2019). Critical thinking historical background of a decade of studies covering the era of the 1980s. International Journal Of Scientific & Technology Research, 8(12), 2721-2725.
Karasar, N. (1998). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınları.
Kazancı, O. (1989). Eğitimde eleştirici düşünme ve öğretimi. Kazancı Hukuk Yayınları.
Kealey, B.T., Holland, J. & Watson, M. (2005). Preliminary evidence on the association between critical thinking and performance in principles of accounting. Issues in Accounting Education, 20(1), 33-49. https://doi.org/10.2308/iace.2005.20.1.33
Koo, Y. L., Wong, F. F., & Kemboja, I. (2012). Students’ critical consciousness through critical literacy awareness. Journal of Language Studies, 12(2). 727-743.
Narin, N. (2009). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ocak, İ., & Kutlu Kalender, M. D. (2016). 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme ğeilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Kütahya İli Örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1587-1600. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2132
Özcan, Z. Ç. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin matematik başarısı, yaş ve sınıf seviyesi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 43-53.
Özdemir, S. M. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 297-316.
Özden, Y. (2011). Öğrenme ve öğretme. Pegem Akademi Yayıncılık.
Ricketts, J. C. & Rudd, R. D. (2005). Critical thinking of selected youth leaders: the efficacy of critical thinking dispositions, leadership and academic performance. Journal of Agricultural Education, 46(1), 33-44. https://doi.org/10.5032/jae.2005.01032
Seferoğlu, S. S. & Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 193-200.
Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks. 1(2), 69-89.
Türk Dil Kurumu (2002): http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5aae4170 023c36.96455884
Watson, G. B. & Glaser, E. M. Watson-Glaser critical thinking appraisal manual, forms A and B. Psychological Corporation.

Turkish Studies - Educational Sciences-Cover

ISSN: 2667-5609
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ