Fasulyede Tarımsal Özelliklerin Kalıtımlarının Çoklu Dizi Analiz Metoduyla Belirlenmesi

Önemli tarımsal özelliklerin kalıtımlarının ortaya konulması ıslah çalışmalarının başarısı için elzemdir. Çalışmanın amacı fasulyede önemli tarımsal karakterlerin kalıtımlarının belirlenmesidir. Araştırmada iki adet kuru dane fasulye (Great Northern 59 ve Alberto) çeşidi ve bir adet ateş fasulyesi (İspanyol, Bombay fasulyesi) (Phaseolus coccineus L.) baba olarak ve 6 fasulye (PV04035, PV04086, PV04092, PV04145, PV05001 ve PV05023) hattı ise ana olarak kullanılmıştır. F2 populasyonu ve ebeveynler 2019 yılında Selçuk Üniversitesi Tam Kontrollü Bitki Islah Serasında yetiştirilmiştir. Çalışmada tane verimi ve bazı tarımsal özellikleri için ebeveyn ve F2 populasyonlarında çoklu dizi analiz yöntemiyle genel ve özel kombinasyon yetenekleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, geniş ve dar anlamda kalıtım dereceleri ve özellikler arası ilişkiler tespit edilmiştir. Tane veriminin kalıtımında eklemeli olmayan gen etkilerin etkili olduğu belirlenmiştir. Heterosis ve heterobeltiosis değerleri tane verimi F2 populasyonları için pozitiftir. Araştırmada kuru fasulye ıslahında kullanılabilecek bazı tarımsal özellikler için uygun ebeveyn ve melezler kombinasyonları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Fasulye, Çoklu dizi analizi, GKK, Kalıtım, ÖKK

Elucidation of inheritance of agronomic characters is crucial for the success of plant breeding. The aim of the study is to determine the inheritance of agronomic characters in bean. Two dry bean (Great Northern 59 and Alberto) and one runner bean (Phaseolus coccineus L.) were crossed with six bean lines (PV04035, PV04086, PV04092, PV04145, PV05001 and PV05023) to get 18 hybrid combinations. The F2 populations along with the parents were evaluated in a fully-automated plant breeding greenhouse of Selcuk University in 2019. For seed yield and other agricultural traits, line x tester analysis method was employed to determine general combining ability (GCA) and specific combining ability (SCA), heterosis and heterobeltiosis values, broad and narrow sense heritability and correlations among the traits. For seed yield, non-additive gene effects were important. Heterosis and heterobeltiosis values for seed yield were positive. Compatible parents that can be used in future bean breading programs were determined for the agriculture characters.

PDF

___

Akçin, A. 1988. Yemeklik Tane Baklagiller. Selçuk Üniv. Zir. Fak. Yayın No: 8, 41-189, Konya.
Al-Mukhtar, F.A. ve Coyne, D.P. 1981. Inheritance and association of flower ovule, seed, pod and maturity characters in dry edible beans (Phaseolus vulgaris L.). Journal of the American Society for Horticultural Science, 106 (6): 713-719.
Arago, F.J.L. ve Brasileiro A.C.M., 1995. Inoculation of bean and soybean with cloned bean golden mosaic virus (BGMV) DNA using particle acceleration. Fitopatologia Brasileira, 20(4): 642-644.
Barelli, M.A.A., Gonçalves-Vidigal, M.C., Amaral, J., Vidigal, F., Scapim, C.A. ve Sagrilo, E. 2000. Diallel analysis for grain yield and yield components in Phaseolus vulgaris L. Acta Scientiarum, 22 (4): 883-887.
Ceyhan, E., 2004. Effect of sowing dates on some yield components and yield of dry bean (Phaseolus vulgaris L.) cultivars. Turkish Journal of Field Crops, 9 (2): 87-95.
Ceyhan, E., 2003. Bezelye Ebeveyn ve Melezlerinde Bazı Tarımsal Özelliklerin ve Kalıtımlarının Çoklu Dizi Analiz Metoduyla Belirlenmesi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 103s.
Ceyhan E, Avci M.A. ve Karadas S. 2008. Line x tester analysis in pea (Pisum sativum L.): Identification of superior parents for seed yield and its components. African Journal of Biotechnology, 7: 2810-2817.
Ceyhan, E., Kahraman, A., Avcı, M.A. ve Dalgıç, H. 2014. Combining ability of bean genotypes estimated by line x tester analysis under highly-calcareous soils. The Journal of Animal and Plant Sciences, 24 (29): 579-584.
Genchev, D., 1995. Assessment of tolerance to stress factors in breeding material of kidney beans (Phaseolus vulgaris L.). Bulgarian Journal of Agricultural Science, 1(4): 415-422.
Kempthorne, O. 1957. An Introduction to Genetic Statitic, Wiley and Sons, New York, p.158.
Kranup, H.A. 1995. Comparison of three methods of selection for yield in peas (Pisum sativum L.). Agrosur, 23: 39-44.
Niwas, R., Kumar, R. ve Dahiya, B.S. 1990. Comparison of selection methods in dwarf field peas (Pisum sativum L.) I. Effectiveness for earliness. International Journal of Tropical Agriculture, 8(2): 136-140.
Oliveira Junior, A., Miranda, G.V. ve Cruz, C.D. 1997. Evaluation of the combining ability of dry bean cultivars based on unbalanced circulating and partial diallel crossing systems. Revista Ceres, 44 (252): 215-229.
Rodrigues, R., Leal, N.R. ve Pereira, M.G. 1998. Diallel analysis of six agronomic traits in Phaseolus vulgaris L., Bragantia, 57(2): 241-250.
Sing, R.K. ve Chaudhary, B.D. 1979. Line x tester analysis. In : Biometrical methods in quantitative genetic analysis. Kalyani Publishers, New Delhi, pp. 205-214.
Singh, S.P. ve Urrea, C.A. 1994. Selection for seed yield and other traits among early generations of intra- and interracial populations of the common bean. Brazil de Genetica, 17(3): 299-303.
Şehirali, S. 1988. Yemeklik Dane Baklagiller. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No: 1089. s.435. Ankara.
Tamüksek, Ş. ve Ceyhan, E. 2020. Determination of characteristics of dry bean lines hybridized by line x tester method and the effect of heredity. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(1): 157–164.
Ülker, M. ve Ceyhan, E. 2008. Orta Anadolu ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (46), 77-89.
Varankaya, S. ve Ceyhan, E. 2012. Yozgat ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 26 (1): 27-33.
Zimmermann, M.J.O., Rosielle, A.A., Foster, K.W. ve Waines, J.G. 1985. Gene action for grain yield and harvest index of common bean grown as sole crop and in intercrop with maize. Field Crops Research, 12: 319-329.