Elektronik Yayıncılığın Ortak Koleksiyon Geliştirme ve Kütüphane Konsorsiyumlarına Etkileri ve Türkiye’deki Uygulamalar

Konsorsiyum oluşumları, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, kütüphanecilik alanındaki temel kavramlardan biri olmuştur. Uluslararası düzeyde meydana gelen yayın artışı karşısında, enformasyon merkezlerinin kullanıcı taleplerini tek başlarına karşılayamamaları, kaynak paylaşımı ve ortak koleksiyon gelişimi gibi uygulamaları zorunlu kılarken, konsorsiyum oluşumlarının da zeminini hazırlamıştır. Basılı yayıncılığın etkin olduğu bu dönemde, kütüphanelerarası ödünç verme, belge sağlama, toplu katalogların oluşturulması gibi konular da, konsorsiyumların faaliyetleri arasında yer almaktadır. 1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren, elektronik yayıncılığın enformasyon hizmetlerinde tümüyle etkin hale gelmesi ile birlikte, konsorsiyum oluşumları uluslararası düzeyde hızla yaygınlaşmış ve faaliyetlerini de daha çok aynı veritabanlarını ortak satın alma üzerine odaklandırmışlardır.Çalışmada ilk olarak, konsorsiyum oluşumlarının uluslararası düzeyde nasıl bir gelişim gösterdiği ve elektronik yayıncılığın bu süreci nasıl etkilediği araştırılacaktır. İkinci olarak da ANKOS, UNAK-OCLC konsorsiyumları ile TÜBİTAK EKUAL Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisans Anlaşmaları ’nın Türkiye ’deki enformasyon merkezlerinin koleksiyon gelişimlerine ve hizmetlerine etkileri ele alınacak ve sorunlu alanlar tanımlanarak, bunlara yönelik çözüm önerileri dile getirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

ortak koleksiyon geliştirme, kütüphane konsorsiyumları, kaynak paylaşımı, elektronik yayıncılık, koleksiyon yönetimi

The Effects of Electronic Publishing on Co-operative Collection Development and Library Consortia and the Applications in Turkey

Consortiums have been one of the basic concepts in the field of libraries since the second half of 20th century. Information centers have failed to meet the user demands as the number of international publications increased, and this in turn, has forced them to share documents and develop common collections, while it also paved the way for consortiums. Interlibrary loans, document delivery, establishment of union catalogs were also among the main activities of consortiums in the same time period in which printed publications were dominating. Electronic publications have dominated the information services since the second half of 1990's. As a result, consortiums have quickly become widespread internationally, and concentrated their activities mainly on buying the same databases together with the others. In this paper, how the consortiums have developed internationally, and how electronic publishing affected this process are investigated first. Then, the effects of the agreements of ANKOS, UNAK-OCLC consortiums and TÜBİTAK EKUAL National Academic License for Electronic Resources on the collection development and information services are evaluated in Turkey. Finally, problematic areas are determined, and solutions are proposed.

Keywords:

co-operative collection development, library consortium, resource sharing, electronic publishing, collection management,

PDF

___

2008-2009 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri Kitabı. 28.07.2009 tarihinde: http://www.osym.gov.tr/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFD4AF1EF75F7A79 68B40CE59E171C629F adresinden erişilmiştir.
Alberico, R. (2002). Academic library consortia in transition. New Directions for Higher Education. No. 120, 63-72.
Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu. 15.07.2007 tarihinde http://www.ankos.gen.tr/ adresinden erişilmiştir.
Akbaytürk, T. (2003). Türkiye'deki korsorsiyumların kütüphanelerde satın alma üzerine Etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 17 (33), 247-262.
Aslan, S. (A.). (2006). Elektronik kaynaklara erişim modelleri. 28.07. 2007 tarihinde: http://ab.org.tr/ab07/sunum/73.ppt#256,1, erişilmiştir
Balas, J. (1998). Library consortia in the brave new online world. Computers in Libraries, April, 42-44, http://www.infotoday.com
Bashirullah, A., Jayaro, X. (2006). Consortium: a solution to academic library in Venezuela. Library Collections, Acquisitions & Technical Services, 30 (2006), 102-107.
Bhattacharya, P. (2004). Advances in digital library initiatives: a developing country perspective. The International Information & Library Review, 36, 165-175.
Bostick, S. L. (2001). The History and development of academic library consortia in the United States: an overview. The Journal of Academic Librarianship, 27 (1), 128 130.
Branin, J. J. (1998). Shifting boundaries: managing research library collections at the beginning of the twenty-first century. D. B. Simpson (Editor) Cooperative Collection Development: Significant Trends and Issues,içinde (1-18). Newyork: The Haworth Press.
Butler, B. (1986). Scholarly journals, electronic publishing, and library networks: from to 2000. Serials Review, Summer and Fall, 47-52.
Chan, G. Ferguson, A. W. (2002). Digital library consortia in the 21st century: the Hong Kong JULAC case. Collection Management, 27 (3/4), 13-27.
Ching, S. H., Poon, P. W. T. and Huang, K. L. (2003). Managing the effectiveness of the library consortium: a core values perspective on Taiwan e-book net. The Journal of Academic Librarianship, 29 (5), 304-315.
Cotter, G., Carroll, B., Hodge G. and Japzon, A. (2005). Electronic collection management and electronic information services. Information Services & Use, 25 (1), 23-34.
Çukadar, S. (2009). Sayılarla Üniversiteler Veritabanları ve ANKOS. IX. ANKOS yıllık toplantısı, 24 - 26 Nisan 2009, İnönü Üniversitesi. 24.07.2009 tarihinde http://www.ankos.gen.tr/2009/TR/Program.html adresinden erişilmiştir.
Dannelly, G. N. (1998). The Center for research libraries and cooperative collection development: partnership in progress. D. B. Simpson (Editor). Cooperative Collection Development: Significant Trends and Issues içinde (37-45). Newyork: The Haworth Press.
Doughherty, R. M. (1988). A Conceptual framework for organizing resource sharing and shared collection development programs. The Journal of Academic Librarianship, 14 (5), 287-291.
Dünden Bugüne ULAKNET. 13.06.2009 tarihinde: http://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/tarihce/ulaknet/dunbugun.uhtml adresinden erişilmiştir.
Erdoğan, P. and Karasözen, B. (2009). Portrait of a Consortium: ANKOS (Anatolian University Libraries Consortium). The Journal of Academic Librarianship, 35 (4), 377-385.
Gerenimo, V. A., Aragon, C. (2005). Resource sharing in university libraries: a tool for information interchange. Library Collections, Acquisitions, & Technical Services, 29, 425-432.
Giardano, T. (2003). Library consortia in Western Europe. Encyclopedia of Library and Information Science içinde (ss. 1613-1619). New York: Marcel Dekker.
Greenstein, D. (2000). Digital libraries and their challenges. Library Trends. 49 (2). 290-303.
Günden, A. (2001). ÜNAK/OCLC konsorsiyum çalışmları. Bilgi Dünyası, 2 (1), 106 119.
Hirshon, A. (2001). International library consortia: positive starts, promising futures. Journal of Library Administration. 35 (1/2), 147-166.
Hirshon, A. (1999). Libraries, consortia, and change management. The Journal of Academic Librarianship, 25 (2), 124-126.
Holley, E. G. (1975). The Role of Professional associations in a network of library activity. Library Trends, 24 (2), 293-306.
Holley, R. P. (2003). Cooperative collection development. Encyclopedia of Library and Information Science içinde (ss. 698-708). New York: Marcel Dekker.
Holley, R. (1998). Cooperative collection development: yesterday, today, and tomorrow. Cooperative Collection Development: Significant Trends and Issues içinde (ss. 19-36) D. B. Simpson (Editor) Newyork: The Haworth Press.
International Coalition of Library Consortia-ICOLC . 15.07.2009 tarihinde: http://www.library.yale.edu/consortia/ adresinden erişilmiştir.
Karasozen, B. and Lindley, J. A. (2004). The Impact of ANKOS: consortium development in Turkey. The Journal of Academic Librarianship, 30 (5), 402-409.
Karasözen, B. (2002). Kütüphane Hizmetlerinde İşbirliği ve Ortaklıklar: ANKOS. Elektronik Gelişmeler Işığında Araştırma Kütüphaneleri Sempozyumu, 24-26 Ekim 2002, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. 24.2 2009 tarihinde: http://www.ankos.gen.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=69 &Itemid=1 adresinden erişilmiştir.
Karasözen, B. ve Lindley, J. A. ANKOS: Türkiye'de konsorsiyum gelişimi. 24. 02. 2009 Tarihinde: http://www.ankos.gen.tr/index.php?option=com_content&task=view &id=67&Itemid=1 adresinden erişilmiştir.
Kenan, B. R. (1975). The Politics of technological forces in library cooperation. Library Trends, 24 (2), 183-190.
Kittel, D. A. (1975). Trends in state library cooperation. Library Trends, 24 (2), 245 255.
Lancaster, F. W.(1982). Libraries and Librarians in an Age of Electronics. Arlington, Va.: Information Resources Press.
Moothart, T. (1995). Migration to electronic distribution through OCLC'S electronic journals online. Serial Review, Winter, 61-65
Oğuz, E. S. (2006). Web arşivleme yaklaşımları ve örneklerle web arşivleri. 14.01.09 tarihinde http://kaynak.unag.org.tr/bildiri/unak06/u06.8.pdf. adresinden erişildi.
Pathak, S. K and Deshpande, N. (2004). Importance of consortia in developing countries-an Indian scenario. The International Information & Library Review, 36, 227- 231.
Reinhardt, Werner & P. T. Boekhorst (2001). Library consortia in Germany. Liber Quarterly, 11, 67-79.
Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri. 28.07.2009 tarihinde http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/ekual/veritabani/hast_vt.uhtml adresinden erişilmiştir.
Scigliano, M. (2002). Consortium purchase: case study for a costbenefit analysis. The Journal of Academic Librarianship, 28 (6), 393-399.
Shachaf, P. (2003). Nationwide library consortia life cycle. Libri, 53, 94-102
Stern, D. (2003). New knowledge management systems: the implications for data discovery, collection development, and the changing role of the librarian. Journal bof the American Society for Information Science and Technology, 54 (12), 1138 1140.
Tenopir, C. (2003). Electronic publishing: research issues for academic librarians and users. Library Trends, 51 (4). 614-635
Thornton, G. A. (2009). Impact of electronic resources on collection development, the roles of librarians, and library consortia. Library Trends, 48 (4), 842-856
Tonta, Y. (2007). Elektronik yayıncılık, bilimsel iletişim ve kütüphaneler. Türk Kütüphaneciliği, 11 (4), 305-314.
Tonta, Y. (2001). Collection development of electronic information resources in Turkish university libraries. Library Collections, Acquisitions, & Technical Services 25, 291-298
Tonta, Y. (1999). Kütüphanelerarası İşbirliğinin Neresindeyiz? Bilginin Serüveni: Dünü, Bugünü, Yarını... Türk Kütüphaneciler Derneği'nin Kuruluşunun 50. Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri 17-21 Kasım 1999 içinde (493-514) 17-21 Kasım 1999, Ankara: TKD.
Toplu, M. (2009). Belge sağlama hizmetlerinin gelişimi ve Türkiye perspektifi. Türk Kütüphaneciliği. 23 (1), 83-118.
Toplu, M. (1992). Üniversite kütüphanelerinin bilimsel araştırmadaki işlevi ve Türkiye gerçeği. Türk Kütüphaneciliği, 6 (2), 89-107.
Toplu, M. (1991). Ulusal Bilgi Ağları ve Türkiye. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Tuncer, N. (1988). Belge sağlayan kuruluşlar: YÖK Dokümantasyon Merkezi ve BLDSC. Türk Kütüphaneciliği, II (2), 51-60.
Tuncer, N. (1986). Yükseköğretim Kurulu Dokümantasyon ve Uluslararası Bilgi Tarama Merkezi. Yükseköğretim Bülteni, l, 33-35.
TÜBİTAK EKUAL. 29.07.2009 tarihinde http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/ekual/ adresinden erişilmiştir.
Ulusal Toplu Katalog. 28.07.2009 tarihinde http://www.toplukatalog.gov.tr/index.php? cwid=8 adresinden erişilmiştir.
ÜNAK-OCLC Konsorsiyumu. 28.07.2009 tarihinde http://www.unak.org.tr/unakoclc/ adresinden erişilmiştir
Veri Tabanları. 28.07.2009 tarihinde http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/vt/?filter%5Bkeyword%5D=&filter%5Baccessibili ty%5D=2&filter%5Btype%5D=&Submit=Ara adresinden erişilmiştir.
Walters, W. H. (2006). Should libraries acquire boks that are widely held elsewhere? A brief investigation with implications for consortial book selection. Bulletin of the American Society for Information Science and Technology, February/March, 25 27.
Wylie, N. R., T. L. Yeager (1999). Library cooperation. New Direction for Higher Education, 106, 27-35.