Dijital Kültürel Kaydın Korunması

İnsanın yarattığı ve günümüze kadar ulaşmış her şey kültürel kayıt olarak tanımlanabilir. Açık ya da örtük bilgiler içeren bilimsel, sanatsal, arkeolojik ve teknolojik eserler insanlığın kültürel kaydını oluşturur. Kültürel kayıt kütüphaneler, arşivler ve müzeler gibi bellek kurumları tarafından korunur ve kuşaktan kuşağa aktarılır. Bu çalışmada dijital kültürel kaydın korunması, düzenlenmesi, erişime açılması ve geleceğe aktarılmasıyla ilgili belli başlı sorunlar ortaya konmakta ve dijital bellek kurumlarının gizli, geçici olarak erişilemeyen, yanlış ya da sahte bilgiler içeren belgeleri koruma sorumluluklarına değinilmektedir. Geçmişin geleceğinin de dijital ortamda korunacağı vurgulanarak dijital kültürel kaydın uzun dönemli ve kalıcı olarak arşivlenmesiyle ilgili belli başlı meydan okumalar tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

kültürel kayıt, geçici olarak erişilemeyen belgeler, sahte içerik, uzun dönemli koruma, bellek kurumları

Preservation of the Digital Cultural Record

Everything created by human beings and has hitherto survived can be defined as the cultural record. It consists of scientific, artistic, archeological, and technological works that contain explicit and implicit information. Memory institutions such as libraries, archives, and museums preserve the cultural record and transfer it from generation to generation. This paper presents the major problems faced by the memory institutions in preserving the digital cultural record along with their responsibilities concerning the classified, temporarily inaccessible records as well as records that contain false or fake content. Emphasizing the fact that the future of the past will also be preserved in digital format, it discusses major challenges of long-term and persistent preservation of the digital cultural record.

Keywords:

Cultural record, temporarily inaccessible records, fake content, long-term preservation, memory institutions,

PDF

___

Anadol, R. (2017a). Çatalhöyük Araştırma Projesi Arşivi (video). Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=7FxqjqCo5rM.
Anadol, R. (2017b). Arşiv rüyası. (video). Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=tW7Mq3-ME3U&t=38s.
Andaç, F. (1997). Sözün aydınlığında Salâh Birsel. F. Andaç (yay. haz.), Aydınlanmanın Işığında Sanat İnsanlarımız II Salâh Birsel: Hayatı, Eserleri, Sanat Yaşamı. İstanbul: İde Yayınları.
Anderson, D. (2015, December). The digital dark age. Communications of the ACM, 58(12), 19-23. Erişim adresi: https://dl.acm.org/doi/pdf/10.1145/2835856.
Annoni, M. (2014, February). Culture, power and dictionaries: How to use lexicography to study cultural objects. Semiotica: Journal of the International Association for Semiotic Studies, 198, 261-269. doi: 10.1515/sem-2013-0111.
Ayverdi, İ. ve Topaloğlu, A. (2011). Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük. 4. bs. İstanbul: Kubbealtı.
Beis, C.A:, Harris, K.N. ve Shreffler, S.L. (2019). Accessing web archives: Integrating an Archive-It collection into EBSCO Discovery Service. Journal of Web Librarianship, 13(3), 246-259. doi: 10.1080/19322909.2019.1625844.
Birsel, S. (1994). Gece Mavisi: Denemeler-Anılar. İstanbul: Varlık Yayınları.
Bollacker, K.D. (2010, March April). Avoiding the dark age. American Scientist, 98(2), 106. Erişim adresi: https://www.americanscientist.org/article/avoiding-a-digital-dark-age.
Buckland, M.K. (1997). What is a ‘Document’? Journal of the American Society for Information Science, 48, 804-809.
Buckland, M.K. (1998). What is a ‘Digital Document’? Document Numérique, 2(2), 221-230.
Buckland, M.K. (2017). Information and Scociety, Cambridge, MA: MIT Press.
Chodorow, S. (2006). To represent us truly: The job and context of preserving the cultural record. Libraries & the Cultural Record, 41(3), 372-380.
Church, G.M., Gao, Y. ve Kosuri, S. (2012, 28 September). Next-generation digital information storage in DNA. Science, 337(6102), 1628. doi: 10.1126/science.1226355.
Çiçek, N. ve Sağlık, Ö. (2019). Blokzincir teknolojisinin elektronik belgelerin güvenilirliğinin korunmasında başarıya katkısı. B. Yalçınkaya vd. (yay. haz.). Bilgi Yönetimi ve Bilgi Güvenliği: eBelge-eArşiv-eDevlet-Bulut Bilişim-Büyük Veri-Yapay Zekâ içinde (s. 141-170). Ankara Üniversitesi Bilgi Yönetim Sistemleri Belgelendirme ve Bilgi Güvenliği Merkezi. https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/4427/1/Cicek_Saglik.pdf.
Dellavalle, R.P. ve diğerleri. (2003, October). Going, going, gone: Lost Internet references. Science, 302(5646), 787-788. DOI: 10.1126/science.1088234.
Devlet Arşivleri Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. (2018, 16 Temmuz). Resmî Gazete, No. 30480. Erişim adresi: https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/mevzuat/19.5.11.pdf. Diri, M. ve Gülçiçek, M. (2012, Ocak-Haziran). Türkiye’de kamu hizmetinin görülmesinde kullanılmakta olan gizlilik derecesi tanımları: Uygulamadaki sorunlar ve çözüm önerileri. Maliye Dergisi, No. 162, 497-537. Erişim adresi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/26.pdf.
Dyson, G. (1997). Darwin Among the Machines. London: Penguin Books.
Hançerlioğlu, O. (1992). Türk Dili Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Helm, J. (2020, 18 January). National Archives exhibit blurs images critical of President Trump. The Washington Post. Erişim adresi: https://www.washingtonpost.com/local/national-archives-exhibit-blurs-images-critical-of-president-trump/2020/01/17/71d8e80c-37e3-11ea-9541-9107303481a4_story.html.
Hoorens, S., Rothenberg, J., Van Oranje-Nassau, C., Van der Mandele, M. ve Levitt, R. (2007). Addressing the uncertain future of preserving the past: Towards a robust strategy for digital archiving and preservation. RAND. Erişim adresi https://www.rand.org/pubs/technical_reports/TR510.html.
Isfandyari-Moghaddam, A. ve Saberi, M-K. (2011). The life and death of URLs: The case of Journal of the Medical Library Association. Library Philosophy and Practice (e-journal), 592. Erişim adresi: https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1623&context=libphilprac.
IFLA Statement on the Right to be Forgotten. (2016, 25 February). Erişim adresi: https://www.ifla.org/node/10272.
Kahle, B. (2019a, 4 August). World Night Market –Live from Internet Archive. (YouTube video). Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=Az4BpuVrOhI&pbjreload=10.
Kahle, B. (2019b, 29 October). Weaving books into the Web –Starting with Wikipedia. Internet Archive Blogs, Erişim adresi: https://blog.archive.org/2019/10/29/weaving-books-into-the-web-starting-with-wikipedia/.
Koch, J., Gantenbein, K.M., Stark, W.J., Erlich, Y. ve Grass, R.N. (2019, 9 December). A DNA-of-things storage architecture to create materials with embedded memory. Nature Biotechnology, 38(1), 39–43. doi:10.1038/s41587-019-0356-z.
Koehler, W. (2004). A longitudinal study of web pages continued: a report after six years. Information Research, 9(2) paper 174. Erişim adresi: http://InformationR.net/ir/9-2/paper174.html.
Kuny, T. (1997, September). A digital dark ages? Challenges in the preservation of electronic information (bildiri). 63rd IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions) Council and General Conference. Erişim adresi: http://archive.ifla.org/IV/ifla63/63kuny1.pdf.
LeBlanc, S. (2010, February-March). Digital preservation and technological obsolescence: A risk assessment strategy. Faculty of Information Quarterly, 2(2), 1-11. Erişim adresi: https://tspace.library.utoronto.ca/bitstream/1807/80166/1/15411-37423-1-PB.pdf.
Letter of Apology from David S. Ferriero. (2020, 27 January). Erişim adresi: https://www2.archivists.org/news/2020/letter-of-apology-from-david-s-ferriero.
Lynch, C. (2018, November/December). Managing the cultural record in the information warfare era. EDUCAUSE Review, 53(6), 94-95. Erişim adresi https://er.educause.edu/-/media/files/articles/2018/10/er186108.pdf.
Mac an Airchinnigh, M. (2008). The Digital culture, E. Bilar ve Y. Ekinci (yay. haz.), Information/Documentation Management and Cooperation among the Libraries in the Balkan Countries Symposium Papers, 5-7 June 2008, Edirne/Turkey içinde (s. 75-83). (Publications of the Rectorate of Trakya University No. 87), Edirne: Trakya University.
McDonough, J. ve diğerleri. (2010, 31 August). Preserving virtual worlds. (Final report). Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/46301847_Preserving_Virtual_Worlds_Final_Report.
Memorial and remonstrance against religious Assessments. [1785, ca. 20 June]. Erişim adresi: https://founders.archives.gov/documents/Madison/01-08-02-0163.
National Archives apologizes for alteration of Women's March image (basın bildirisi). (2020, 18 January). Erişim adresi: https://www.archives.gov/press/press-releases/2020.
New Webster’s Dictionary and Thesaurus of the English Language. (1995). Danbury, CT: Lexicon Publications, Inc.
Norris, M. (26 Nisan 2012). The Curse of the Diaresis. The New Yorker, Erişim adresi: https://www.newyorker.com/culture/culture-desk/the-curse-of-the-diaeresis.
The Oxford English Dictionary. (1989) (1998). 2. bs. Oxford: Clarendon Press.
Öksüz, A. (2003). Ceza Hükümleri Açısından Tevrat ve Kur’ân (Mukayeseli Bir Çalışma). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Öksüz, A. (2006). Ceza Hükümleri Açısından Tevrat ve Kur’ân. Ed. Şahika Akyüz. İstanbul: Yeni Akademi Yayınları.
Peguera, M. (2015, 3 October). No more right-to-be-forgotten for Mr. Costeja, says Spanish Data Protection Authority (blog yazısı). Erişim adresi: http://cyberlaw.stanford.edu/blog/2015/10/no-more-right-be-forgotten-mr-costeja-says-spanish-data-protection-authority.
Preservation Through Neglect Takes Too Long (blog mesajı). (28 Ekim 2018). Erişim adresi: https://esosa.umasscreate.net/uncategorized/preservation-through-neglect-takes-too-long/.
Preserving Our Digital Heritage: The National Digital Infromation Infrastructure and Preservation Program 2010 Report. A Collaborative Initiative of The Library of Congress. (2011, January). Erişim adresi: http://digitalpreservation.gov/multimedia/documents/NDIIPP2010Report_Post.pdf.
Ramos, T.A., da Silva, N., Lung, L.C., Kohler, J.G. ve Custódio, R.F. (2011). An infrastructure for long-term archiving of authenticated and sensitive electronic documents. J. Camenisch ve C. Lambrinoudakis (Ed.). EuroPKI 2010, LNCS 6711, s. 193–207. Riedlmayer, A. (1995a, July). Erasing the past: The destruction of libraries and archives in Bosnia-Herzegovina. Middle East Studies Association Bulletin, 29(1), 7–11.
Riedlmayer, A. (1995b). Maziyi silmek: Bosna-Hersek’teki kütüphanelerin ve arşivlerin tahribi. Türk Kütüphaneciliği, 9(3), 337-341.
Robinson, H. (2012). Remembering things differently: museums, libraries and archives as memory institutions and the implications for convergence. Museum Management and Curatorship, 27(4), 413-429. doi: 10.1080/09647775.2012.720188.
Rosenzweig, R. (2003). Scarcity or abundance? Preserving the past in a digital era. American Historical Review, 18(3), 735-762.
Rothenberg, J. (1995 July). Ensuring the longevity of digital documents. Scientific American, 272(1), 42-47.
Smit, E., Van der Hoeven, J. ve Giaretta, D. (2010). Avoiding a digital dark age for data: why publishers should care about digital preservation. Learned Publishing, 24(1), 35-49. Erişim adresi: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1087/20110107.
Şerefoğlu Henkoğlu, H. (2017). Unutulma hakkı: Dijitalleşme sürecinde bilgiye erişim özgürlüğünü tehdit eder mi?” F. Özdemirci ve Z. Akdoğan (yay. haz.). Bilgi Sistemleri ve Bilişim Yönetimi: Beklentiler ve Yeni Yaklaşımlar içinde (s. 191-212). Ankara: Ankara Üniversitesi Bilgi Yönetim Sistemleri Belgelendirme Merkezi (Bil-Bem), 2017. Erişim adresi: https://www.academia.edu/36081581/Unutulma_Hakk%C4%B1_Dijitalle%C5%9Fme_S%C3%BCrecinde_Bilgiye_Eri%C5%9Fim_%C3%96zg%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BCn%C3%BC_Tehdit_Eder_mi.
Taner, H. (1969). Sancho’nun Sabah Yürüyüşü. 1. bs. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Tonta, Y. (2003). Elektronik kaynaklarda yasal sorunlar. B. Yılmaz (yay. haz.) Bilgi Toplumuna Doğru Halk Kütüphaneleri: PULMAN-XT Türkiye Ulusal Toplantıs Sonuç Raporu, 16-19 Kasım 2002, Milli Kütüphane, Ankara içinde (s. 81-88). Ankara: ANKOS ve TKD. Erişim adresi: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/pulman-telif-haklari.pdf.
Tonta, Y. (2009). Preservation of scientific and cultural heritage in Balkan Countries. Program: Electronic Library and Information Systems, 43(4): 419-429. doi: 10.1108/00330330910998066.
Tonta, Y. (2015, 13 Mayıs). Geçmişin dijital geleceği (sunuş slaytları). Kültürel Miras Alanında Analogdan Dijitale Geçiş ve Değişim Çalıştayı, Millî Kütüphane, Ankara. Erişim adresi: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-digital-future-of-the-past-2015-v2.pdf.
Tonta, Y. (2016). Future of cultural heritage. New Review of Information Networking, 21(1), 63-78.
Tonta, Y. (2019, 8 Mart). Kültürel miras yönetiminde bellek kurumlarının rolü (sunuş slaytları). Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul. Erişim adresi: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/Yayinlar/tonta-kulturel-miras-yonetimi-2019-digitalSSM-v3.pdf.
Tourney, M.M. (2003). Caging virtual antelopes: Suzanne Briet’s definition of documents in the context of the Digital Age. Archival Science, 3, 291–311. doi: 10.1007/s10502-004-4038-2.
Türkçe Sözlük. (1983). Genişletilmiş 7. bs. Ankara: TDK.
Türkçe Sözlük. (1988). Yeni bs. Ankara: TDK.
Türkçe Sözlük. (2005). 10. bs. Ankara: TDK.
Türkçe Sözlük. (2005). 2. bs. Ankara: Dil Derneği.
Türkçe Sözlük I (A-J): Cumhuriyetin 75. Yılı Armağanı. (1998). Ankara: Dil Derneği.
Wythe, D. (2007). New technologies and the convergence of libraries, archives, and museums. RBM: A Journal of Rare Books, Manuscripts, and Cultural Heritage, 8(1): 51-55. Erişim adresi: https://rbm.acrl.org/index.php/rbm/article/view/276/276.
Yazım Kılavuzu. (2012). 27. bs. Ankara: TDK.
Yeni Yazım Kılavuzu. (1975). 8. bs.). Ankara: TDK.
Zannettou, S., Sirivianos, M., Blackburn, J. ve Kourtellis, N. (2019). The web of false Information: Rumors, fake news, hoaxes, clickbait, and various other shenanigans. Journal of Data and Information Quality, 11, 3, Article 10 (May 2019), 37 s. Erişim adresi: https://doi.org/10.1145/3309699.
Zombie papers: Why do papers by the most prolific fraudster in history keep getting cited? (2020, April 1). Retraction Watch. Erişim adresi: https://retractionwatch.com/2020/04/01/zombie-papers-why-do-papers-by-the-most-prolific-fraudster-in-history-keep-getting-cited/.