Başlangıcından Harf Devrimi’ne Kadar Türkiye’de Basım ve Yayının Kısa Bir Tarihçesi

Matbaanın kullanımı, bilgi birikiminin artmasına ve uygarlıkların gelişmesine önemli katkılarsağlamıştır. 18. yüzyıldaki aydınlanma, 19. yüzyıldaki Sanayi Devrimi, 20. yüzyıldaki köklübilimsel gelişmeler gibi insanlık tarihinin birçok önemli dönemecinde matbaanın oynadığı rolyadsınamaz. Son yüzyılda elektronik yayıncılıkla birlikte yazılı basım hayatında yeni bir dönembaşlamıştır. Türkiye’de matbaacılığın gelişmesini konu alan temel kaynak niteliğindeki eserlerinbir kısmı batı kökenlidir. Türkiye’de ise özellikle arşiv belgelerinin transkripsiyonundaki artışlabirlikte ulaşılabilir belge sayısı artmıştır. Bu çalışmada basın ve yayının Osmanlı’dakibaşlangıcından Türkiye’deki Harf Devrimi’ne kadar olan gelişimi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı’da Basım Tarihi, İbrahim Müteferrika, sansür, milli mücadele basını, harf devrimi, Türkiye.

A Short History of Press and Publishing in Turkey from the Beginning till Alphabet Reform

The advent ofprintingpress brought aboutasignificantimprovementin the progressiveaccumulation of knowledge and advancement of civilization.The Ageof Enlightenment ofthe18thcentury, the IndustrialRevolution inthe 19th century, and 20thcenturyscientificprogressheavily depended onthis new, effectiveformofwriting.Duringthe lastcentury,withthe newadvanced computer technologies, printing presshadanewturning point. Someof the .first hand literature abouttheearly developmentofTurkish printingpress isoriginatedfromthe West. The numberofaccessible documentsinTurkeyincreasedwith theincrease in the transcriptionof archiveddocuments. The developmentof pressand publicationfromthebeginningof Ottoman EmpiretoAlphabet ReforminTurkey is addressedinthisstudy

Keywords:

OttomanPressHistory, IbrahimMuteferrika, censorship, press duringTurkishwarof independence, alphabetreform, Turkey,

PDF

___

Akbulut, M (2002).İbrahim Müteferrika ve ilk Türk matbaası. Türkler içinde (C.14. ss. 919-926). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Ata, B. (Ed.). (2015). Bilim teknoloji ve sosyal değişme (6. bs.). Ankara: Pegem.
Altuntek, S. (1993). İlk Türk matbaasının kuruluşu ve İbrahim Müteferrika. Hacettepe Üniversitesi EdebiyatFakültesi Dergisi, 10 (1), 191-204.
Aqueel,M. (2009). Commencement of printing in the muslim world: A view of impact on Ulamaat earlyphase of islamic moderate trends. Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies, 2 (2), 10-21.
Ayaydın, G.Ö. (2009). 19. Yüzyılda Osmanlı toplumu ve basılı Türkçe edebiyatı: Etkileşimler, değişimler, çeşitlilik. (Yayınlanmamış doktora tezi). Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü, Ankara.
Aysoy, M. Batılı bilgi ve teknik transferi açısından Osmanlı modernleşmesi. Erişim adresi: http://www.bilecik.edu.tr/fenedebiyat- ftp/COGRAFYA%20BOLUMU/LISANS%20PROGRAMI/wep%20turk%C3%BDye%20ekono m%C3%BDk%20co%C3%B0rafyas%C3%BD/bat%C3%BDl%C3%BD%20bilgi%20ve%20tekn ik%20transfer%20a%C3%A7%C3%BDs%C3%BDndan%20osmanl%C3%BD%20modernle%C 3%BEmesi.pdf
Baysal, J. (2010). Müteferrika'dan I. Meşrutiyete kadar Osmanlı Türklerinin bastıkları kitaplar. İstanbul: Hiper Link.
Babinger, F. (2004). Müteferrika ve Osmanlı matbaası. (N. Kuran Burçoğlu ve M. Kiel, Çev. ve Yay. Haz.).İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Berkes, N. (2002). Türkiye'de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Binark, İ. (1968). Türk kültür ve medeniyetinin bir buluşu olan matbaacılığın tarihçesi. Türk Kütüphaneciliği, 17(2), 83-90.
Birinci,A. (2006). Osmanlı devletinde matbuat ve neşriyat yasakları tarihine medhal. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(7), 291-349.
Çakır, İ. (2004). Müteferrika Matbaası'nın düşündürdükleri ve Avrupa'da basımcılığın etkileri: Gelecekiçin geçmişi anlamak. Bilgi Dünyası, 5 (2), 153-167.
Çakmak, D. (2007). Osmanlı telif hukuku ile ilgili mevzuat. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21 Bahar, 191-234.
Değirmencioğlu,G. (2015). Milli mücadeledönemi'nde mizah basını: “Güleryüz” mizah gazetesinde yayımlanan karikatürlerin içerikleri üzerine bir inceleme. Global Media Journal TR Edition, 6 (11), 202-219.
Demirel, F. (2004). Osmanlı'da kitap basımının denetimi. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 11(22). 89-104.
Ersoy, O. (1959).Türkiye'ye matbaanın girişi ve ilk basılan eserler. Ankara: Güven Basımevi.
Ervancı, H. M. ve Kiremit, İ. (2010). Lale dönemi ve Patrona Halil isyanı üzerine yeni değerlendirmeler. Tarih Okulu, 8, 79-93.
Galanti,A. (1995). Türkler ve Yahudiler. İstanbul: Gözlem.
Gerçek. S. N. (1939). Türk matbaacılığı. İstanbul: Devlet Basımevi.
İhsanoğlu, E., ve Aynur, H. (2003). Yazmadan basmaya geçiş: Osmanlı basma kitap geleneğinin doğuşu(1729-1848). Osmanlı Araştırmaları içinde (C. 22. ss. 220-255). İstanbul: İSAM.
İnel,B. (2002). Fatih, Bellini ve portre sanatı üzerine. Türkler içinde (Cilt 15. ss. 684-696). Ankara. YeniTürkiye Yayınları.
İskit, S. (1943). Türkiye'de matbuat idareleri ve politikaları. Ankara: Başvekalet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü.
İskit, S. (1939). Türkiye'de neşriyat harekâtlarına bir bakış. İstanbul: Devlet Basımevi.
İskender, H. (2014). Matbaanın icadından sonra Avrupa'da okuma kültürünün değişimi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (8), 552-553.
Kabacalı, A. (2000). Başlangıcından günümüze Türkiye'de matbaa basın ve yayın. İstanbul: Literatür.
Kabacalı, A. (1990). Türkiye'de basın sansürü. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları. Küçükcan, B. (n.d.) Matbaanın serüveni. Erişim adresi: http://eprints.rclis.org/8770/1/BerrinKucukcan.pdf
Mazıcı, N. (1996). 1930'a kadar basının durumu ve 1931 matbuat kanunu. Atatürk Yolu Dergisi, 5 (18), 131-154.
Nalcığolu, B. U. (2005). Tanzimat dönemi Türk gazeteciliği ve Türk basınının ilkleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (4), 253-267.
Nuhoğlu, H. (2002). Osmanlı matbaacılığı. Türkler içinde (Cilt 14, s. 927-932). Ankara. Yeni Türkiye Yayınları.
Önal, H. İ. (2006). Türkiye'de basımcılık ve yayıncılığın bilgi hizmetlerine etkisi: Tarihsel araştırma. BilgiDünyası,7 (1), 1-22.
Özkorkut,N. Ü. (2002). Basın özgürlüğü ve Osmanlı Devleti'ndeki görünümü. Ankara Üniversitesi HukukFakültesi Dergisi, 51 (3), 27-49.
Sabev, O. (2006). İbrahim Müteferrika ya da ilk Osmanlı matbaa serüveni. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Sakal, F. (1999) Osmanlı ailesinde kitap. Osmanlı içinde (Cilt 11. ss. 732-738). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Şeşen, R. (2002). Osmanlı ilmi, Osmanlıların ilimlere yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi Prof. Dr. İsmet Miroğlu Hatıra Sayısı, (37), 332-347.
Tuğlacı. P. (1991). Ermenilerin Türk matbaacılığına katkısı. Tarih ve Toplum, 15(2), 48-56.
Türk Kütüphaneciler Derneği. (1979). Basım ve yayıncılığımızın 250. yılı bilimsel toplantısı. 10-11 Aralık 1979, Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Yılmaz, M. (2001). Osmanlı hükümeti tarafından ilk kurulan matbaa ve bunun neşriyatı. Türk Kütüphaneciliği, 15 (4), 436-442.