Sema'dan Semah'a bir sonsuz devir

Müzik binlerce yıldır, insanın doğayı ve doğaüstünü algılama ve tanıma mücadelesinin en önemli kılavuzlarından biri olmuştur. Müziği ifade gücü bazen insana doğa ile doğrudan iletişim kurma imkânını verirken bazen de ona açıklayamadığı hadiseleri kontrol edebilme umudunu aşılamıştır. İşte “inanç ve müzik” kavramları, doğa ve insan arasındaki böylesi kadim bir ilişkiyi günümüze taşımaktadır. Bu ilişki kapsamında, bir toplumun sesli hafızasının belki de en güçlü kısmını oluşturan müzik örnekleri ile sözlü hafızanın en belirleyici kısımlarını oluş- turan inanç sistemleri kesişmektedirler. Öyle ki, inanç sistemlerine ait pek çok simge müziğin gücü ile kuşaklar boyu aktarılabilmekteyken; müzik de ifade gücüne eklenen kutsallık algısı aracılığıyla sosyal değişimlerin etkilerini daha az hissedebilmektedir. Bu çalışma söz konusu ilişkiyi Anadolu coğrafyasının inanç ve müzik gelenekleri kapsamında; semah ve sema kavramlarına odaklanarak gerçekleştirmeyi hedeflemektedir.

An eternal cycle from sema to semah

For thousands years, music has always acted as a critical guide for human beings in their journey for perceiving and identifying the nature and the super-nature. The expressive power of music had presented man both the chance of making direct relations with the nature and the hope of controlling the unseen. Therefore, the concepts of “belief and music” have been carrying this ancient relation to the present time. Within this relation it is possible to detect an intersection of musical examples with the religious symbols, forming the most decisive parts of the human memory. Based on this intersection, many religious symbols had been transmitted more effectively by the use of music and the music has been kept unaffected through the social changes over time. This study aims to trace the relation between belief and music in Anatolia, taking the concepts of semah and sema in its scope.

PDF

___

AKDOĞAN, Bayram (1996). “Hüccetü’s-semâ Adlı Mûsikî Risalesi ve Ankaravi İsmail B. Ahmed’in Mûsikî Anlayışı”, A,Ü, İlahiyat Fakültesi Dergisi Cilt XXXV. S.477-505.

AKDOĞAN, Bayram (2009). Mevlevîlik ve Mûsiki (Er-Risâletü’t-Tenzîhiyye Fî Şe’ni’l- Mevleviyye). İstanbul: Rağbet Yayınları.

AKDOĞAN, Bayram (2010).Türk Din Mûsikîsi Dersleri. Ankara: Bilge Ajans ve Matbaası.

AKDOĞAN, Bayram (2010) Kişisel Görüşmeler, Ankara.

AKYÜZ, Gabriel (2008) Süryanilerde Dini Mûsikî, Atölye Çalışması, ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu Anadolu Müziği Günleri, Ankara.

AND, Metin (2008).Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları

ALP, Sedat (1999) Hititlerde Şarkı, Müzik ve Dans. Ankara: Kavaklıdere Kültür Yayınları.

ALTINTAŞ, Hayrani (2009) .Tasavvuf Tarihi. Ankara:Akçağ Yayınları.

ATABEYLİ, Naci Kum (1940) “Antalya Tahtacılarına Dair Notlar”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, İstanbul, 1940, Sayı IV, s.203-212.

AYVERDİ, İlhan (2005) Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.

AYGÜN, Emre (2010) “İslam Dünyasında ve Türklerde Menkıbename Geleneği”, Ege Ünv. TDAE Yüksek Lisans Öğrencisi. http://www.scribd.com/doc/29218297/%C4%B0slam-Dunyas%C4%B1nda-ve-Turklerde-Menak%C4%B1bname-Gelene%C4%9Fi, Eylül, 2010.

BAHA SAİD BEY (2005). Türkiye’de Alevî-Bektaşi, Ahi ve Nusayri Zümreleri İstanbul: Kitabevi Yayınları.

BAŞGÖZ, İlhan (2003) Yunus Emre İstanbul:Pan Yayıncılık.

BARKÇIN, Savaş Ş. (2009) Ahmed Avni Konuk-Görünmeyen Umman. İstanbul: Klasik Ya- yınları.

CEBECİOĞLU, Ethem (2004) Hacı Bayram Veli ve Tasavvuf Felsefesi. Ankara: Altındağ Belediyesi Kültür Yayınları.

CORBIN, Henry (2009): İslam Felsefesi Tarihi. Çev. Prof. Dr. Ahmet Arslan. İstanbul: İletişim Yayınları.

ÇETİNKAYA, Yalçın (2001). İhvân-ı Safâ’da Müzik Düşüncesi. İstanbul: İnsan Yayınları.

ÇELİK, Mehmet (1995) Süryani Tarihi-I. Ankara: Ayraç Yayınları.

ÇİFTÇİ, Cemil (Haz.) (2008) Tasavvuf Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.

DE MARTINO, Stefano (2005).“Hitit Anadolusu’nda Müzik, Dans ve Alaylar”, Çev. Serkan Erdoğan, Kırkbudak, Bahar 2005: 80-90.

DEMİRLİ, Ekrem (2009) İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan. İstanbul: Kabalcı Yayınları.

DEVELLİOĞLU, Ferit (2007)Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Ki- tabevi.

DICTIONARY OF WORLD PHILOSHOPY (2001) Iannone A. Pablo (Yazar). UK: Ro- utledge Publishing.

EFLAKİ, Ahmed (1964). Ariflerin Menkıbeleri: Menakibü’l Arifin. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

ELIADE, Mircea (1994): Ebedi Dönüş Mitosu. Çev. Ümit Altuğ. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.

ELIADE, Mircea (2003): Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. Çev. Ali Berktay. İstanbul: Kabalcı Yayınları.

ELIADE, Mircea (2006).Şamanizm .Çev.İsmet Birkan.Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.

ELVAN ÇELEBİ (1995) .Menâkıbu’l-Kudsiyye Fî Menâsıbi’l-Ünsiyye, Haz: İsmail E.Erünsal, Ahmet Yaşar Ocak Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

GALPIN Francis W.(1955): The Music of the Sumerians and Their İmmediate Successors The Babylonians and Assyrians. France: Strasbourg University Press.

GÖLPINARLI, Abdülbaki (1992).Alevî-Bektaşi Nefesleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.

GÜRAY, Cenk ve AYDIN, Ali Fuat (2007). “Byzantine Music as an Expression of Eastern Liturgy”, American Society of Byzantine Music and Hymnology-First International Conference: Byzantine Musical Culture, Atina, Yunanistan.

GÜRAY, Cenk (2009) “Anadolu’da İnanç ve Müzik İlişkisi”, Folklor-Edebiyat Dergisi, Mart 2009.

GÜRAY, Cenk (2010). Anadolu’da İnanç ve Müzik İlişkisi-Bir Sonsuz Devir, İstanbul: T.C.Merkez Bankası-T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.(Dr. Murat Salim Tokaç, Yüce Gümüş ve Osman Oksüzoğlu ile birlikte).

GÜRAY, Cenk (2011)Tarihsel Süreç İçinde Makam Kavramı. İstanbul: Pan Yayıncılık.82

GÜRAY, Cenk(2011b)Yezidiler’de Dini Mûsikî, Yezidiler kitabı içinde, İstanbul, 2010.

HEREDETOS-HEREDOT TARİHİ (1983) Çeviren, Hazırlayan: Müntekim Ökmen, Azra Erhat. İstanbul: Remzi Kitabevi.

JADAANE, Fehmi (2008) “Vahyedilen Metnin ve Aklın Tezahürleri: İslam Felsefesine Giriş”, İslam Kültürü(Çeşitli Konuları İle) adlı eserin içinde. Der. Prof.Dr.Ekmeleddin İhsanoğlu.Ankara: T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

KANAR OSMANLI TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜ (2008) (Haz.) Prof.Dr. Mustafa Kanar İstan- bul: Say Yayınları.

KARAMUSTAFA Ahmet T. (2007) Tanrının Kuraltanımaz Kulları-İslam Dünyasında Der- viş Toplulukları İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

KILIÇ, Mahmud Erol (2010) Hermesler Hermesi-İslam Kaynakları Işığında Hermes ve Hermetik Düşünce. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

KINGSLEY, Peter (2002). Antik Felsefe Gizem ve Büyü. Çev. Kenan Kalyon. İstanbul: Kabalcı Yayınları.

KÖPRÜLÜ M. Fuad (2009).Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar.Ankara: Akçağ Yayınları.

LIPPMAN, Edward A. (1964). Musical Thought in Ancient Greece, New York.

MANGO, Cyrill (2008): Bizans: Yeni Roma İmparatorluğu. Çev. Gül Ç. Güven. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

MELİKOFF, Irene (2005) “Bektaşi-Alevîler’de Hz. Ali’nin Tanrılaştırılması”, Tarihten Teolojiye İslam İnançlarında Hz. Ali, haz. Prof.Dr. Ahmet Yaşar Ocak. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

MELİKOFF, Irene. (2006). Hacı Bektaş: Efsaneden Gerçeğe. İstanbul, Cumhuriyet Kitapları.

MELİKOFF, Irene (2007) Kırk’ların Cemi’nde. İstanbul: Demos Yayınları.

MELCHERT H. Craig-der. (2010). Anadolu’nun Gizemli Halkı Luviler. Çev. Barış Baysal Çiğdem Çıdamlı. İstanbul: Kalkedon Yayınları.

MENAKIBÜ’L KUDSİYYE-Elvan Çelebi (Haz. İsmail E. Erünsal-Ahmet Yaşar Ocak) (1995) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

MENAKIB-I HACI BEKTAŞ VELİ (Haz. Abdülbaki Gölpınarlı) (1968). İstanbul: İnkılap Yayınları.

MUSLU, Ramazan (2003).Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (18. Yüzyıl). İstanbul: İnsan Yayınları.

NESİMİ-Evrene Sığmayan Ozan (2006)Haz. Gülağ Öz, 1. Uluslar arası Seyit Nesimi Sempozyumu Bildirileri, Ankara.

OCAK, Ahmet Yaşar (1999) Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderiler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

OCAK, Ahmet Yaşar (2003) Alevî ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temellleri, İstanbul: İletişim Yayınları.

OCAK, Ahmet Yaşar (2003b) Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (XV.-XVII: Yüzyıllar) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

OCAK, Ahmet Yaşar (2003c) Türkler, Türkiye ve İslâm. İstanbul: İletişim Yayınları.

OCAK, Ahmet Yaşar (2004) Türk Sufiliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları.

ONAT, Hasan (2009)”Kimlik-Teoloji İlişkisi Bağlamında Alevîlik-Bektaşilikle İlgili Kimlik Tartışmaları Üzerine”, www.hasanonat.net, Eylül 2010.

ÖZBUDUN, Sibel (2004). Hermes’ten İdris’e Bir Dinsel Geleneğin Dönüşüm Dinamikleri.

ÖZTÜRK, Okan Murat (2005) “Anadolu Semâh Müziklerinin Başlıca Özellikleri Üzerine Gözlemler”, Alevî-Bektaşi Müzik Kültürü Sempozyum Kitabı, Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı Genel Merkezi, Ankara.

ÖZTÜRK, Okan Murat (2008). “Long, willowy and elegant-DEM Trio-The Fountain CD Kitapçığı”. Torino, İtalya: Felmay Müzik.

PEKER, Nilüfer (2010). Kişisel Görüşmeler, Ankara.

PURNAZİRİ, Keyhüsrev. Kişisel Görüşmeler. Ankara, 2010.

SAY, Yağmur (2006). Seyyid Battal Gazi ve Külliyesi. İstanbul: Su Yayınları.

SEVER, Erol (2006) Yezidilik ve Yezidiliğin Kökenleri. İstanbul: Berfin Yayınları.

SHILOAH, Ammon (1995) Music in the World of İslâm: A Socio-Cultural Study, Detroit, USA: Wayne State University Press, Detorit.

SU, Süreyya (2005) Hurafeler ve Mitler-Halk İslâmında Senkretizm. İstanbul: İletişim Yayınları.

SUHREVERDİ, Şihabuddin (2003) .Gerçek Tasavvuf(Avarifu’l Mearif), çev.Dr. Dilaver Selvi İstanbul: Semerkand Yayınları.

SOLTANI, Muhammed Ali (2010). Kişisel Görüşmeler, Ankara.

ŞAPOLYO, Enver Behnan (2006). Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Elif Kitabevi.

TANRIBAĞI, Malik İlyas (2010). Hermetik Bilge Pitagoras. İstanbul: Hermes Yayınları.

TAŞĞIN, Ahmet (2008)Panel: Anadolu’da İnanç ve Müzik İlişkisi, ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu Anadolu Müziği Günleri, Ankara.

TAYYAR EFENDİ, Rifâî Şeyhi (2010)Kişisel Görüşmeler, İstanbul.

TDK Sözlüğü ve Yazım Kılavuzu, www.tdk.gov.tr, Aralık 2010.

TOKU, Neşet (2007). İslam Felsefesine Giriş.Ankara: Savaş Yayınevi.

TURCAN, Robert (2000). The Cults of the Roman Empire. USA: Blackwell Publishers.

UÇMAN, Abdullah (2004) “The Theory of the Dawr and the Dawriyas in the Otoman Sufi Literature”, Sufism and Sufis in Ottoman Society adlı eser içinde. Der. Prof.Dr.Ahmet Yaşar Ocak. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

ULUDAĞ, Süleyman (1988) Devir, “İslam Ansiklopedisi”. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.

ULUDAĞ, Süleyman (2004).İslam Açısından Müzik ve Semâ. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

ÜLKÜTAŞIR, M.Şakir, (1940) İslam-Türk Ansiklopedisi Abdallar maddesi, İstanbul Asar-ı İlmiye Kütüphanesi, 1940, Cilt I, s. 183-185.

USLUER, Fatih (2007). Hurufilik-İlk Elden Kaynaklarla Doğuşundan İtibaren İstanbul: Kabalcı Yayınları.

WELLESZ, Egon (1961) A History of Byzantine Music and Hymnography, Oxford: Oxford University Pres. YALTIRIK, Hüseyin (2002) Trakya Bölgesinin Tasavvufi Halk Müziği. Ankara: T.C.Kültür Bakanlığı Yayınları. YAMAN, Ali (2007) Alevîlik ve Kızılbaşlık Tarihi. İstanbul: Nokta Yayınları. YÖNDEMLİ Fuat. (1997) Mevlevilikte Semâ Eğitimi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Baş- kanlığı Yayınları. YÖRÜKAN, Yusuf Ziya (2005). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri: Şamanizm. Ankara: Yol Yayınları. YÖRÜKAN, Yusuf Ziya (2006) Anadolu’da Alevîler ve Tahtacılar. İstanbul: Ötüken Yayın- ları.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Arşiv