Safevî-Osmanlı savaşı'ndan itibaren dinî söylemin siyasal propaganda aracı olarak kullanılması: Dede Kargın örneği

Bu makalede, Osmanlı Devleti ile Safevî Devleti arasındaki siyasi, kültürel, dinî ve sosyal yapı ele alınmıştır. Farklı bu iki yapı her iki devletin komutanları arasında Dede Kargın Mevkiî'nde yaptıkları savaş etrafında anlatılmıştır. Bu savaş, iki ülke arasındaki kültürel, siyasi ve dinî çizgiyi ve kırılmayı oluşturmaktadır. Savaşın görünen yönü, savaş sonrasında ziyaret bölgesinde bulunan toplulukların göçlerle Safevîlere katılmaları ve Osmanlı sınırlarının çok genişlemesidir. Oysa Dede Kargın Mevkiî, yerleşik siyasi, dinî ve kültürel yapıyı ima eder. Bu ima, her iki ülke tarafından birbirini tanımlayan ya da kendisini tanımlayan söylemi görünür kılmaktadır. Böylece makale bu eksende her iki devletin geliştirdiği ideolojinin din merkezinde oluşunu ve dinin söylem ve siyasal propagandanın bir parçasına dönüşmesini ele alır.

Use of the religious thoughts to serve the political propaganda after the Safawid - Ottoman war: An outline on Dede Qargın case

The article, evaluates the political, cultural, religious and social structure between the Ottoman and Safawid states. And the two structures are explained with a focusing on the war between the commanders of the both states in Dede Qargin Area. This war was a cultural, political and religious line and a breaking point between them. As a result, after the war many communities in Dede Qargin shrine area migrated to the Safawid region, and Ottoman borders were more widened. Actually, Dede Qargin area stands for a settled political, religious and cultural structure. And the case shows the claims of both states about each other or about their-selves. That is to say, the paper assesses that the ideology of the both states was of a religious character, and religion was tranformed to a political propaganda item.

PDF

___

AKSÜT, Hamza (2004): "Anadolu Alevîliğinin Oluşum Yerlerinden Biri Olarak Diyarbakır Yöresi", /. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu 20-22 Mayıs Diyarbakır.

AKSÜT, Hamza (2006): Alevî Erenlerin İlk Savaşı, Ankara, Yurt Kitap Yayın.

ALLOUCHE, Adel (2001): Osmanlı-Safevî ilişkileri, Çeviren Ahmet Emin Dağ, istanbul, Anka Yayınları.

ÂŞIKPAŞAOĞLU Ahmed Âşıkî (1947): Tevârîh-i Âl-i Osman, Düzenleyen Çiftçioğlu N. Atsız, İstanbul, Türkiye Yayınevi.

DEDE KARGIN ÖZEL SAYISI (2002): Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 21, Ankara.

DEDEKARGINOĞLU, Hüseyin (2006): "Dedekargın Süreğinde Cem Töreni", Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 46, Ankara, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, s. 11-75.

ERPOLAT, Mehmet Salih (2004): "XVI. Yüzyılın Başlarında Diyarbekir Eyaletinde Viran Köyler Meselesi", /. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu 20-22 Mayıs Diyarbakır.

GÖLPINARLI, Abdulbaki (1967): "Kızılbaş", İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, ss. 789-795.

GÖYÜNÇ, Nejat (1991): XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, 2. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

GÜLTEN, Sadullah (2004): XVI. Yüzyıl Anadolusu'nda Oğuzların Kargın Boyu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Bilim Dalı.

HAMMER (2002): Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt 2, İstanbul, Medya Ofset Baskı.

KILIÇ, Remzi (2004): Diyarbakır ve Güneydoğu Anadolu'nun Osmanlı Devleti'ne Katılma (1515-1517),I. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu 20-22 Mayıs Diyarbakır.

KÜÇÜKDAĞ, Yusuf (1999): "Osmanlı Devletinin Şah İsmail'in Anadolu'yu Şiîleştirme Çalışmalarını Engellemeye Yönelik Önlemleri", Osmanlı I, Editör Güler Eren, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, ss. 269-281.

LINDNER, Rudi Paul (2000): Orta çağ Anadolu'sunda Göçebeler ve Osmanlılar, Çeviren Müfit Güney, Ankara, İmge Kitabevi.

MECDÎ Mehmet Efendi (1989): Şakaik-ı Nu'maniye ve Zeyilleri, Cilt 1, Neşre Hazırlayan: Abdülkadir Özcan, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1989.

MİRCAFERİ, Hüseyin (1972): Safevîler Devrinde Iran Kültür ve Medeniyeti, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İstanbul.

MİRZA, Abbaslı (1976) "Safevîlerin Kökenine Dair", Belleten, Sayı 158, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss. 287-329.

SÜMER, Faruk (1992): Safevî Devletinin Kuruluşunda ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

TAŞĞIN, Ahmet (2004): "Hataî'den Günümüze Anadolu Alevîlerinde Farklılaşma", I. Uluslararası Şah Hataî Sempozyumu (9-11 Ekim 2003 Ankara), Hazırlayan Gülağ Öz, Ankara, Hüseyin Gazi Kültür ve Sanat Vakfı/Hüseyin Gazi Derneği Yol Bilim Kültür Araştırma Yayınları, ss. 297-306.

TAŞĞIN, Ahmet (2004): "Yeni Ocağın Piri Kim? Diyarbakır Türkmen-Alevîlerinde Alevî Kurumlarının İşlevi", Alevîlik, Hazırlayanlar İsmail Engin / Havva Engin, İstanbul, Kitap Yayınevi, ss. 339-356;

TAŞĞIN, Ahmet (2006): "Diyarbakır ve Çevresindeki Türkmen Alevîlerinde İrşat ve Kuşanma Töreni", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 39, ss. 51-61.

TAŞĞIN, Ahmet (2007): "Güneydoğu Anadolu Alevîleri", I. Uluslararası Bilgi ve Kültür Evreninde Alevîlik Bektaşilik Bilgi Şöleni Sempozyumu 17-19 Ekim 2007, ss.

TEKİNDAĞ, Şehabeddin (1968): "Yeni Kaynak ve Vesikaların Işığı Altında Yavuz Sultan Selim'in İran Seferi", Tarih Dergisi, Cilt 17, Sayı 22, Mart 1967, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, ss. 52-56.

ULUÇAY, Çağatay (1954-55): "Yavuz Sultan Selim Nasıl Padişah Oldu?", Tarih Dergisi, Sayı 9/10/11-12, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, ss. 53-90/117-142/185-200.

ÜNAL, Mehmet Ali (2004): "Diyârbekir'de Osmanlı Hâkimiyetinin ve Diyârbekir Beylerbeyliğinin Kurulması", I. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu 20-22 Mayıs Diyarbakır.

VERGİN, Nur (1991): "Din ve Muhalif Olmak: Bir Halk Dini Olarak Alevîlik", Türkiye Günlüğü, S. 17, ss. 11-21.

YAZICI, Tahsin (1979): "Şah İsmail", islam Ansiklopedisi, Cilt 11, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1979, s. 277.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi