SADAKADAN ZEKATA İSLAMİ EKONOMİK DAYANIŞMA ÖRNEĞİNDE FORM DÖNÜŞÜMÜ

Dayanışma, İslamın ortaya çıkışından önce etik beklentiler çerçevesinde topluma sunulmuştu. İslam'ın başlarında da, bu etik algıyla insanlardan sadaka sistemi aracılığıyla ekonomik katkıyla dayanışmaya katılmaları bekleniyordu. Bu beklenti ve normlar dönemim doğal adalet görüşüne uygundu. Umma'nın kuruluşuyla, mevcut etik istemler artık İslam'ın evrenselci normlarını tatmin etmiyordu. Doğal adalet fikrine odaklanan mevcut alışkanlıklar, ne bireyler arasındaki anlaşmazlıkları ve ne de toplumsal çatışmaları var olan analojilerin doğru uygulanmasına rağmen çözmeye yetiyordu. Yaşam alanının bu aşamalı rasyonalizasyonu karşısında, önce sadece teolojik gönüllülüğe dayanan beklentiler, meşru ve uygulanabilir yasal normlara dönüştürüldü. Bu süreyle, İslami adalet kavramları artık mantıksal ilkelerden türetilmeye ve yasal normlar biçiminde uygulanmaya başlandı. Bu adım sadaka sistemini zekât sisteminin lehine ortadan kaldırdı. Bektaşi ocakları, sadaka ve zekât sistemlerini bu evrensel norm üzerinden devraldılar. Bektaşi ocakları, bu normları vakıflar aracılığıyla, ki vakıflar Osmanlı İmparatorluğunun minyatür biçimde kurulmasını temsil ederler, bir sonraki yüksek kuruma, yani devlete dönüştürdüler

FORM CHANGES ON THE EXAMPLE OF ISLAMIC ECONOMIC SOLIDARITY, FROM SADAQA TO ZAKÂT

Solidarity was offered by ethical expectations before the phase of Islamic development. People were also expected in the early period of Islam to participate their economic solidarity through the Sadaqa system. These norms were embedded in the framework of natural justice of that time. With the foundation of the Umma, the existing habits no longer satisfied the universal norms of Islam. Within the framework of the existing habits, which focused on the idea of justice, disputes between individuals as well as social conflicts could not be handled despite the correct application of analogies. In the face of the progressive rationalization of the lifeworld, the expectations which were initially based on theologically legitimate voluntariness were transformed into enforceable legal norms. Consequently, the Islamic conceptions of justice were derived from logical principles and implemented in the form of legal norms. This step made the Sadaqa system obsolete in favor of the Zakât system. The Bektaşi Order took over the Sadaqa and Zakât systems in this universalized norm. The Order, which represents the founding of the Ottoman Empire in microcosm, transforms these norms in the form of Waqfs into a next higher institution, namely the state

___

Attar, Farid ud-Din. (2008). Die Konferenz der Vögel. Aus dem Persischen übersetzt von Katja Föllme. Wiesbaden: Marixverlag.

Budak, Ayşe. (2016). “Siyasete Riayet Etmek, Banilikten Vazgeçmek: Dulkadirli Beyi Şehsuvaroglu Ali Bey’in Hacı Bektaş Cuma Camisi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Vol. 79, 61-78.

Busse, Heribert. (2005). “Grundzüge der islamischen Theologie und der Geschichte des Islamischen Raumes”. Ende, Werner und Udo Steinbach. (Hrsg.). Der Islam in der Gegenwart. München: Beck.

Çağatay, Neşet. (1947). “Osmanlı İmparatorlugunda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 5 (5): 483-511. URL: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1024/12400.pdf

Demir, Ali. (2007). “Eine rechtssoziologische Analyse des islamischen waqf-Systems”. The Electronic Journal of Islamic and Middle Eastern Law (EJIMEL), Vol 5, 55- 79. URL: http://www.zora.uzh.ch/138126/1/A.Demir_Eine_rechtssoziologische_ Analyse_des_islamischen_waqf-Systems.pdf

Dioszegi, Vilmos. (2005). “Baraba Türkleri’nin İslâm Öncesi Şamanizm İnancı ve Bazı Etno-Genetik Sonuçlar”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. Çev. Ebru Özdağ. Vol. 55, 169-200.

Durkheim, Emile. (1967). Soziologie und Philosophie. Frankfurt am Main: Suhrkamp. —. (1981). Die elementaren Formen des religiösen Lebens. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

—. (1991). Physik der Sittten und des Rechts: Vorlesungen zur Soziologie der Moral. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

—. (1983). Der Selbstmord. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

—. (1988). Über soziale Arbeitsteilung: Studie über die Organisation höherer Gesellschaften. Mit einer Einleitung von Niklaus Luhmann, Arbeitsteilung und Moral, Durkheims Theorie. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

Ebert, Hans-Georg. (1991). Die Interdependenz von Staat, Verfassung und Islam im Nahen und Mittleren Osten in der Gegenwart. Frankfurt am Main: Lang.

Ergenç, Özer. (2012): “Osmanlı Devleti`ne Ruh Üfleyen Nefesler. Osman Gazi`nin Liderliğinin ve Karizmasının Ortaya Çıkısı”. İnalcık, Halil (Hrsg.) Kuruluş. Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak. S. 67-80. Istanbul: Hayykitap.

Faroqhi, Suraiya. (1976). “The Tekke of Haci Bektas: Social Position and Economic Activities”, in International Journal of Middle East Studies, Vol. 7(2): 183-208. URL: http://www.jstor.org/stable/162600

—. (1981). Der Bektaschi-Orden in Anatolien: vom späten fünfzehnten Jahrhundert bis 1826. III: Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes. Sonderband 2. Wien: Verlag des Institutes für Orientalistik der Universität Wien.

Farschid, Olaf. (2012). Zakât in der Islamischen Ökonomik: Zur Normenbildung im Islam. Würzburg: Ergon-Verlag.

Gerber, Haim. (1999). Islamic law and culture 1600–1840. Leiden: Brill.

Ghaussy, A. Ghanie. (1983). “Die islamische Wirtschaftsethik und Wirtschaftslehre”. Jahrbuch für Sozialwissenschaft, Band 34, H. Vol. 3, 349–382.

Ghaussy, A. Ghanie. (1986). “Zur Wirtschaftsphilosophie im Islam”. Hamburger Jahrbuch für Wirtschafts- und Gesellschaftspolitik, Vol. 31, 92–103.

Gross, Erich. (1927). Das Vilâjet-nâme des Hağği Bektasch. Ein türkisches Derwischevangelium. Leipzig: Meyer.

Habermas, Jürgen. (1987). Theorie des kommunikativen Handelns, Band 2, Zur Kritik der funktionalistischen Vernunft. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

—. (1998). Faktizität und Geltung: Beiträge zur Diskurstheorie des Rechts und des demokratischen Rechtsstaates. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

—. (2003). Zeitdiagnosen: Zwölf Essays. Frankfurt am Main: Suhrkamp. Hourani, Albert. (1992). Die Geschichte der arabischen Völker. Frankfurt am Main: Fischer.

İnalcık, Halil. (2009). Devlet-i `Aliyye. Osmanlı Imparatorluğu Üzerine Araştırmalar. Klasik Dönem (1302 -1606). Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim. Band I. Istanbul: Türkiye Iş Bankası Kültür Yayınları.

Kafadar, Cemal. (1995). Between the Worlds: The construction of the Ottoman state. Berkeley: University of California Press.

Kafadar, Cemal. (2007). “Introduction: A Rome of one’ s own: Reflections on cultural geography and identity in the lands of Rum”. Muqarnas 24:7-25, URL: http:// www.jstor.org/stable/25482452.

Kasi, Mirza Djevad Khan. (1918). “Das Kalifat nach islamischem Staatsrecht: Eine historisch-dogmatische Studie”. Die Welt des Islams, Vol. 5, No 4, 189–263.

Kermani, Navid. (2005). Der Schrecken Gottes: Attar, Hiob und die metaphysische Revolte. Mit sechs Kalligraphien von Karl Schlamminger. München: Beck.

Khoury, Adel Theodor. (1980). Das islamische Rechtssystem: Grundlagen und Rechtsschulen, Köln: CIBEDO.

Köprülü, Fuad. (1966). Türk Edebiyatı`nda İlk Mutassavıflar. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Kuran, Timur. (2000). “Islamic Influences on the Ottoman Guilds, in The Great Ottoman-Turkish Civilisation“. Çiçek, Kemal. et al. Economy and Society (ed.). S. 43–59. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

—. (2001). “The Provision of Public Goods under Islamic Law: Origins, Impact, and Limitations of the Waqf System“. Law & Society Review 35, Vol 4, No. 4, 841– 897.

Kürşat, Elçin. (2003). Der Verwestlichungsprozess des Osmanischen Reiches im 18. und 19. Jahrhundert: Zur Komplementarität von Staatenbildungs- und Intellektualisierungsprozessen. Band 1. Hannover: IKO - Verlag für Interkulturelle Kommunikation.

Luhmann, Niklas. (1993). Das Recht der Gesellschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp. —. (1997). Die Gesellschaft der Gesellschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

—. (1999). Grundrechte als Institution. Ein Beitrag zur politischen Soziologie. Berlin: Duncker.

Massignon, Louis. (1922). La passion d‘al-Hosayn-Ibn-Mansour al-Hallaj martyr mystique de l’islam: exécuté à Bagdad le 26 mars 922, étude d’histoire religieuse. Paris: Paul Geuthner.

Ökten, Niyazi. (2006). Hallac-ı Mansur, Yaşami, Felsefesi, Etkileri [Hallac-ı Mansur: Sein Leben, seine Philosophie und sein Einfluss]. Istanbul: Horasan.

Nizâmulmulk. (1987). Das Buch der Staatskunst. Siyāsatnāma. Gedanken und Geschichten. Zürich: Manesse Verlag.

Özlü, Zeynel. (2014). “Bektaşi Tekkelerinin Gelirlerine Dair Gözlemler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Vol. 69, 16-40.

Ritter, Hellmut. (1955): Das Meer der Seele: Mensch, Welt und Gott in den Geschichten des Farîduddîn `Attâr. Leiden: Brill.

Rohe, Mathias. (2011). Das islamische Recht: Geschichte und Gegenwart. München: Beck.

Schimmel, Annemarie. (1984). “Das Hallâj-Motiv in der modernen islamischen Literatur”. Die Welt des Islams, Vol. 23/24, 165–181.

Schweizer, Gerhard. (1980). Die Derwische: Heilige und Ketzer des Islams. Salzburg: Das Bergland-Buch.

Singer, Amy. (2008). Charity in Islamic Societies. Cambridge: Cambridge University Press.

Tatar Canbay, Hüsniye ve Taner Tatar. (2014). “Toplumsal Bir Kurum Olarak Ocaklar ve İşlevleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Vol. 69, 61-80.

Smith, Grace Martin. (1993). The Poetry of Yūnus Emre, A Turkish Sufi Poet. Berkeley: University of California Press.

Uçar, Bülent. (2005). Recht als Mittel zur Reform von Religion und Gesellschaft: Die türkische Debatte um die Scharia und die Rechtsschulen. Würzburg: Ergon.

Watt, William Montgomery. (1980). Der Islam. Stuttgart: Kohlhammer.

Weber, Max. (1920). Gesammelte Aufsätze zur Religionssoziologie. Band I. Mohr: Tübingen.

—. (1980). Wirtschaft und Gesellschaft: Grundriss der verstehenden Soziologie. Herausgegeben von Johannes Winckelmann. Studienausgabe. Tübingen: Mohr Siebeck.

Wehr, Hans. (1997). Arabisches Wörterbuch für die Schriftsprache der Gegenwart. Beirut.

Yılmaz, Hacı. (2007). “Hacı Bektaş Velî Belgeleri-1”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Vol. 42, 1-72.