Haci Bektash Veli's son: Pir Saltuk Zaviye foundation in Iran

İran’da Tabriz Eyaleti’nin Hoy Sancağı’nda Hacı BektaŞ Velî evladından Pir Saltuk’a ait bir zaviye bulunmaktadır. Bu zaviyeye ait bilgiler, Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyılda Tebriz eyaleti tahriri sırasında tutmuŞ olduğu tapu-tahrir defterlerinde kayıtlıdır. Defter kayıtlarından Pir Saltuk zaviyesinin 15. yüzyılda (Karakoyunlu-Akkoyunlu) bölgeden gelip-geçen yolcuları misafir etmek için kurulduğu anlaŞılmaktadır. Daha sonra İran’a hâkim olan Safevîler ve Osmanlılar zaviyeyi ve vakfını muhafaza etmişlerdir. Bu kayıtları değerlendirilerek, bir Bektaşî zaviyesi ve zaviye vakfı hakkında, menkıbeler dışında, gerçekçi bilgilere ulaŞmak araştırmanın amacıdır. Böylece zaviye vakfının Şartları, gelirleri, ekonomik değeri gibi hususlar ortaya konulmaya çalıŞılmıştır. Bunun için “siyakat” yazısıyla kaleme alınan tahrir defterleri okunarak değerlendirilmiŞtir. Ortaya çıkan bilgiler, zaviyenin önemli bir iŞlevinin olduğunu göstermektedir.

İran'da Hacı Bektaş Velî Evladından Pir Saltuk Zaviyesi Vakfı

There is a zaviye (a small Islamic monastery) belonging to Pir Saltuk, who is son of Hac› Bektash Veli in Khoy “Sancak” of Tabriz State (Iran). The information related to this “zaviye” was recorded in property registration notebook prepared during Tabriz State “tahrir” in 18th century by Ottoman State. The notebook indicates that Pir Saltuk Zaviye was founded in the 15th century (Qara qoyunlu- Aqqoyunlu) to host the passing travelers. Later, Safavids and Ottomans who reined Iran kept the “zaviye” and foundation. The aim of this study is to get reliable information other than “menk›bes” (stories) about this Bektashi “zaviye” and foundation. In this regard, the conditions, income, economic value, etc. about the zaviye foundation has been focused on. For this purpose, “tahrir” notebooks inscribed with “siyakat” writing were read and inspected. The obtained data shows that the zaviye has an important function.

___

BA, MD 133, hnr.1, p.76, date: Evahir-i Cemaziyelevvel 1138 (February, 1726).

BA, TD 896. date: 1140 (1728) Tabriz Eyaleti vakıf tahrir defteri.

BA, TD 911. date: 1140 (1728) Hoy, Kapan ve Karadağ livaları mufassal tahrir defteri.

BİLGİLİ, Ali Sinan (2002): “Azerbaycan Türkmenleri Tarihi”, Türkler, Ankara, c.7, Yeni Türkiye Yay.

BİLGİLİ, Ali Sinan (2004): Osmanlı İran ve Azerbaycanı-I, 16. ve 18. Yüzyıllar Sosyal ve Ekonomik Tarih, Erzurum. Bozkır Yay.

ERŞAHİN, Seyfettin (2002): Akkoyunlular, Siyasal, Kültürel, Ekonomik ve Sosyal Tarih, Ankara, Bizim Büro Basımevi

GÜNDOĞDU, Cengiz (2007): Hacı Bektâş-ı Velî, Ankara, Aktif Yay.

İDRİS-İ BİDLÎSÎ (2001): Selim fiah-nâme, (Haz.Hicabi Kırlangıç), Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yay.

İskender Beg Türkmân, 1334-1335, Târih-i Â’lam-ı Ârâ-yı Abbâsî, Tahran, c.I-II.

KIEL, Machiel (2000) : “Sarı Saltuk: Pionier des Islam auf dem Balkan im 13. Jahrhundert.”, Aleviler= Alewiten. Vol. 1: Kimlik ve Tarih/Identitet und Geschichte. I. Engin, and E. Franz, eds. Hamburg: Deutsches Orient-Institut Hamburg,253-86.

KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1993): “Bektaş”, İA, c.2, s.461-464. İstanbul, MEB Yay. OCAK, Ahmet Yaşar (1992): “Bektaşilik”, TDVİA, c.5, s.373-379. İstanbul, TDV Yay.

OCAK, Ahmet Yaşar (1996): “Hacı Bektâş-ı Velî”, TDVİA, c.14, s.455-458. İstanbul,TDV Yay.

OCAK, Ahmet Yaşar (2002): Sarı Saltık Popüler İslâm’ın Balkanlardaki Destanî Öncüsü, Ankara, TTK Yay.

ÖZTÜRK, Mürsel (1986): “Hacı Bektaş Veli”, Belleten, L/198, s.885-894. Ankara, TTK Yay.

TANMAN, M. Baha (1996): “Hacı Bektâş-ı Velî Külliyesi”, TDVİA, c. 14, s. 459-471. İstanbul, TDV Yay.

WOODS, John E. (1993): Akkoyunlular, Aşiret, Konfederasyon, İmparatorluk, 15. Yüzyıl Türk-İran Siyaseti Üzerine Bir İnceleme, (Trans.S.Özbudun-Ek; N. Sakaoğlu), İstanbul, Milliyet Yay.

YAZICI, Tahsin (1998): “Hoy”, TDVİA, c.18, s.258. İstanbul TDV Türk