1940 Sonrası toplumcu Türk Şiirinde Hacı Bektaş Velî ve Pir Sultan Abdal imgesi

Türk halk kültürünün önemli figürlerinden olan Hacı Bektaş Velî ve Pir Sultan Abdal, modern Türk şiirinde zaman zaman karşılaşılan imgelerdir. Bu çalışmada 1940-2010 yılları arasında modern Türk şiirinde geniş bir tarama alanı oluşturulmuş, Hacı Bektaş Velî ve Pir Sultan Abdal’ı imgeleştiren, onların yaşamları ve eserleriyle alıntı, anıştırma, gönderme, imge, söyleyiş yoluyla metinler arası ilişki kuran şiirler tespit edilerek yorumlanmıştır. Modern şairlerin Hacı Bektaş Velî’nin sakin ve barışçı tavrını, Pir Sultan’ınsa muhalif kimliğini, idamını, halkın belleğinde hâlâ canlı kalmış dize ve imgelerini şiirlerine taşıdıkları görülmüştür. Şiirlerde Hacı Bektaş Velî ve Pir Sultan’ın tarihsel gerçekliklerinden biraz farklılaştırılarak ve bağlı oldukları tasavvufi dünya görüşünden bağımsızlaştırılarak ya barış için ya da mücadele için birer halk önderi olarak algılandıkları dikkati çeker. Modern Türk şiirinde Hacı Bektaş Velî ve Pir Sultan Abdal’a yapılan göndermeler beklenenden az olsa da özellikle toplumcu şairlerin, kendi düşüncelerine daha uygun bulmaları nedeniyle Hacı Bektaş Velî’ye oranla Pir Sultan Abdal’a daha fazla yer verdiklerini söylemek mümkündür.

Images of Hacı Bektas Veli and Pir Sultan Abdal in socialist Turkish Poetry After 1940

Hacı Bektaş Veli and Pir Sultan Abdal who are well-known figures of Turkish folk culture are images that one can sometimes come across in modern Turkish Poetry. In this article, the poems from 1940 to 2010 have been examined in order to find out the intertextual relations that occur as a result of quotations, reminders, images and styles. It has been found out that modern poets mostly refer to the tranquillity and peace-loving manners of Hacı Bektaş Veli, and the opposition-loving identity and the hanging event of Pir Sultan in their poems. In the poems it is noticeable that Hacı Bektaş Veli’s and Pir Sultan’s historical reality have been slightly changed, and it is also observable that they have been, mentally, separated from their mystic world views and, as a result, they have begun to be recognized as national heroes for peace or fighters for political ideas. It is also possible to claim that especially socialist poets have preferred to refer to Hacı Bektas Veli more than Pir Sultan Abdal because of finding his political views more similar to their own although the references have been less than expected in number.

PDF

___

AHMED ARİF.(1988). Hasretinden Prangalar Eskittim. İstanbul: Cem Yayınevi.

AKARPINAR, Bahar. (2007). “Tasavvufî Halk Şiiri”, Türk Edebiyatı Tarihi I. Ed. Talat Sait Halman vd. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 644-674.

AKARPINAR, Bahar ve Mustafa ARSLAN (2004) “Tekke-Tasavvuf Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ed. Öcal Oğuz, Ankara: Grafiker Yayınları, 213-262.

AKIN, Gülten. (2010). Ağıtlar ve Türküler: Toplu Şiirler II (1972-1983). Yapı Kredi Yayınları, İstanbul (2. Baskı).

ANDAY, Melih Cevdet. (2003). Rahatı Kaçan Ağaç: Toplu Şiirleri I. İstanbul: Adam Yayınları (6. Baskı).

ASİLTÜRK, Baki. (2006). 1980 Kuşağı Türk Şiirinin Poetikası. İstanbul: Toroslu Kitaplığı.

ASLAN, Mustafa. (2009). “Yeniçeriler ve Bektaşîlik”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırmaları Dergisi, 50: 243-260.

AYDIN, Mehmet. (1987). Hasan Hüseyin Korkmazgil: Sanatı, Yaşamı. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.

BAŞGÖZ, İlhan. (1983). “Pir Sultan Abdal ve Pir Sultan Abdal Geleneği”, Pir Sultan Abdal. Sabahattin Eyuboğlu, İstanbul: Cem Yayınevi, 11-56.

BERK, İlhan. (2007a). Eşik: Toplu Şiirler I (1947-1975). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (3. Baskı).

BERK, İlhan. (2007b). Aşk Tahtı: Toplu Şiirler II (1976-1982). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (3. Baskı).

BEZİRCİ, Asım. (1986). Pir Sultan: Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Bütün Şiirleri. İstanbul: Say Yayınları.

BUDAK, Abdülkadir. (2007). Dalgın Rüzgâr: Toplu Şiirler 1978-2006. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

CEMAL SÜREYA. (2000a). Sevda Sözleri: Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (13. Baskı).

CEMAL SÜREYA. (2000b). Toplu Yazılar I: Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üstüne Yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (1. Baskı).

ÇELİK, Yakup. (2010). “1940 Kuşağı Toplumcu Şairleri ve Halk Şiiri”, Milli Folklor, 87: 78-83.

ELOĞLU, Metin. (2010). Bu Yalnızlık Benim: Toplu Şiirler 1951-1984. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (3. Baskı).

FERHAD, Hüseyin. (2000). Kılıç İpekte Sınanır: Toplu Şiirler 1982-2000. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (1. Baskı).

GÖKALP ALPASLAN, G.Gonca. (2002). XIX. Yüzyıl Yazılı Anlatılarında Sözlü Kültür Etkileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

GÖKALP ALPASLAN. (2007). “Modern Edebiyatta Sözlü Kültür Etkisi”, Türk Edebiyatı Tarihi III. Ed. Talat Sait Halman vd, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

GÖKALP ALPASLAN. (2009). “Modern Türk Şiirinde Halk Hikâyelerinin İzleri”, CAFT: International Congressof Comparative Literature and the Teaching of Literature and Language, 29 Nisan-1 Mayıs 2009, Congress Proceedings, 31-45.

GÖLPINARLI, Abdülbaki. (2004). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.

GÖLPINARLI, Abdülbaki ve Pertev Naili BORATAV. (1943). Pir Sultan Abdal. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.

GÜNAY, Umay. (2007). “Alevi-Bektaşi Şiir Geleneği ve Pir Sultan Abdal”, Türk Edebiyatı Tarihi II. Ed. Talat Sait Halman vd., Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 179-185.

GÜRSEL, Nedim. (1992). Nazım Hikmet ve Geleneksel Türk Yazını. İstanbul: Adam Yayınları.

HASAN HÜSEYİN. (1975). Ağlasun Ayşafağı. Ankara: Bilgi Yayınevi (2. Baskı).

HASAN HÜSEYİN. (1977). Acıyı Bal Eyledik. Ankara: Bilgi Yayınevi (4. Baskı).

HASAN HÜSEYİN. (1988). Tohumlar Tuz İçinde. Haz. Azime Korkmazgil, Ankara: Bilgi Yayınevi (1. Baskı).

HASAN HÜSEYİN. (1990). Işıklarla Oynamayın. Ankara: Bilgi Yayınevi (3. Baskı).

İLHAN, Attila. (1999). Elde Var Hüzün. Ankara: Bilgi Yayınevi (8. Basım).

KARAMAĞARALI, Beyhan. (1984). Muhammed Siyah Kalem’e Atfedilen Minyatürler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

KAYA, Doğan. (2002). “Cönklerden Gün Işığına: Abdal Mahlaslı Halk Şairleri”, http://turkoloji. cu.edu.tr. Erişim tarihi: 2.8.2011.

KORKMAZ, Esat. (2005). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.

KÜÇÜKYALÇIN, Erdal. (2009). Turna’nın Kalbi: Yeniçeri Yoldaşlığı ve Bektaşilik. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.

LAV, Ercüment Behzat. (2005). Bütün Eserleri. Haz. Doğan Hızlan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (2. baskı).

MELİKOFF, İrene. (2004). Hacı Bektaş: Efsaneden Gerçeğe. çev.Turan Alptekin, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.

MUNGAN, Murathan. (1992). Sahtiyan. İstanbul: Metis Yayınları.

OCAK, Ahmet Yaşar. (1996). “Hacı Bektâş-ı Velî”, İslam Ansiklopedisi XIV. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 455-458.

OCAK, Ahmet Yaşar. (2010). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.

OKTAY, Ahmet. (2008). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları: Sosyalist Realizm Üstüne Eleştirel Bir Çalışma. İstanbul: İthaki Yayınları (4. Baskı).

OKTAY RİFAT. (2007a). Bütün Şiirleri I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

OKTAY RİFAT. (2007b). Bütün Şiirleri II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

ONAY, Ahmet Talat. (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. haz. Cemal Kurnaz, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1992.

ONG, Walter. (1995). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. çev. Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis Yayınları.

TELLİ, Ahmet. (2011). Hüznün İsyan Olur. İstanbul: Everest Yayınları (16. baskı).

ULUDAĞ, Süleyman. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

UYAR, Turgut. (2004). Büyük Saat: Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (3. Baskı).

ÜNAL, Mecit. (2008). “Cemal Süreya Nazım Hikmet’e Niçin Kalın Abdal Dedi”, http:// uvercinka-uvercinka.blogspot.com. Erişim tarihi: 2.8.2011.

YAVUZ, Hilmi. (2010). Büyü’sün,Yaz!: Toplu Şiirler 1969-2005. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (4. Baskı).

YILDIRIM, Fariz. (2007). Turgut Uyar’ın Şiirlerinin Yapı ve Tema Bakımından İncelenmesi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış yüksek lisans Tezi http://www.belgeler.com/blg/14qz/turgut-uyar-in-siirlerinin-yapi-ve-temabakimindan- incelenmesi-examining-turgut-uyar-s-poems-in-the-aspects-of-structureand- thema Erişim tarihi: 5.8.2011.

YILDIRIM, Nimet. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi