TÜRKİYE’DE KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASI: TARİHSEL GELİŞİM VE YEREL YÖNETİMLERİN ROLÜ

Türkiye’de kültürel mirasın korunması konusunda sistematik ve kapsamlı hukuki düzenleme oluşturma Osmanlı döneminde “Âsâr-ı Atîka Nizamnamesi” (1869-1874) ile başlamış ve Cumhuriyet döneminde 1973 tarih ve 1710 sayılı Eski Eserler Kanunu ile devam etmiştir. 1983 yılında çıkarılan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile günümüzün anlayışına uygun, daha kapsamlı bir yaklaşım ile kültürel mirasın korunması hususu hukuki bir zemine sahip olmuştur. 2863 sayılı Kanun’da ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar doğrultusunda günümüze kadar bazı değişikliklerin de yapıldığı görülmektedir. 2863 sayılı Kanun kültürel mirasın korunması konusundaki temel yetki ve sorumluluğu merkezi yönetime vermektedir. Ancak 2004 ve 2005 yıllarında Türkiye’de gerçekleştirilen yerel yönetim reformu ile “kültür ve tabiat varlıklarının” ve “tarihi dokunun” koruması konusunda belediyelere de yetki verilmiştir. 2012 yılında kabul edilen 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyelerinin sınırları il sınırına, ilçe belediyelerinin sınırları ise ilçe sınırına eşitlenmiştir. Böylece Büyükşehir belediyesinin olduğu 30 ilde “kültür ve tabiat varlıkları” ile “tarihi dokunun” korunması konusunda belediyelerin genişleyen sınırlarına paralel olarak, yetki sahaları da genişlemiştir. Bu çalışmada Türkiye’de kültürel mirasın korunması konusunda mevzuatın gelişimi özetle ele alınıp değerlendirildikten sonra, 6360 sayılı Kanun ile oluşturulan yeni büyükşehir belediye sistemi açısından belediyelerin kültürel mirasın korunması konusundaki yetki ve sorumlulukları ele alınacak ve değerlendirilecektir.

PROTECTION OF CULTURAL HERITAGE IN TURKEY: HISTORICAL DEVELOPMENT AND THE ROLE OF LOCAL GOVERNMENTS

The creation of a systematic and comprehensive regulations for the protection of cultural heritage in Turkey took into account during the Ottoman era with “Âsâr-ı Atîka Nizamnamesi” (1869-1874) and pursued Antiquities Act of 1710 in 1973 in republic period. With the act of 2863 in 1983, on the Protection of Cultural and Natural Assets, the issue of protection of cultural heritage with a more comprehensive approach had contemporary basis. It is seen that some regulations have been made in line with the new needs enacted with the act of 2863. The act of 2863 delegates the authority and responsibility of the protection of cultural heritage to centralized management. Local government reform held in 2004 and 2005 in Turkey equipped local government with the authorization on the protection of “Cultural and natural assets” and “historical wealth”. With the act of 6360 in 2012, the boundaries of the metropolitan municipalities equalized to provincial border and boundaries of district municipalities equalized to district border. Thus, by the way of expanding borders, municipalities, located in 30 provinces, obtained sufficient statutory authority in the issue of on the protection of “Cultural and natural assets” and “historical wealth”. In this study, the development of regulations on the protection of cultural heritage in Turkey will be discussed briefly and the authorities and responsibilities of municipalities on the protection of cultural heritage will be discussed and criticized in terms of the new metropolitan municipal system regulated by the act of 6360.

PDF

___

Akipek, S. (2001). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmenin Değerlendirilmesi., Erişim tarihi: 30.12.2019 https://dergipark.org. tr/tr/download/article-file/629232.
Coşkun, B. ve Nohutçu, A. (2005). Türkiye’de Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma: Kuramsal Tarihsel Perspektif, Genel Değerlendirme ve Saptamalar. A. Nohutçu & A. Balcı (Ed.), Bilgi Çağında Türk Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılanması I. İstanbul: Beta.
Coşkun, B. - Ak, D. - Pank Yıldırım, Ç. (2018). Mevzuatta Son Dönemlerde Meydana Gelen Gelişmeler Bağlamında Çevresel Açıdan Korunan Alan Yönetiminin Değerlendirilmesi, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (4), 29-44.
Coşkun, B. - Pank Yıldırım, Ç. - Şen, E. (2021). “Osmanlı Belediyeciliğinin Dönüm Noktası: 1877 Tarihli Vilâyât Belediye Kanunu”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 30, Sayı 2, Nisan 2021, s.1-20.
Çal, H. (1997). Osmanlı Devletinde Âsâr-ı Atîka Nizamnâmeleri. Vakıflar Dergisi, 26, 391–400, , erişim tarihi: 01.01.2020, https://core.ac.uk/download/ pdf/50612490.pdf.
Çal, H. (2009). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Müzeler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7 (14), 315-333.
Düstur Tertib 1, 3, 4 ve 8. Ciltler, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/handle/11543/67 erişim tarihi: 01.09.2021.
Genim, M. S. (2014). İmparatorluk ve Cumhuriyet Döneminde Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıkları Mevzuatı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 13(26), 111-124.
Karaduman, H. (2004). Belgelerle İlk Türk Asar-ı Atika Nizamnamesi. Erişim tarihi: 01.09.2021, https://www.ttk.gov.tr/yayinlarimiz/dergi/ belgeler-cilt-xxv-sayi-29- yil-2004/.
Karakul, Ö. ve Yıldız, T. (2020). Kültürel Mirasın Korunmasında Yerel Yönetimlerin Rolü Türkiye, Erişim tarihi: 28.11.2021.http://uclg-mewa.org/uploads/ file/6d44af25b1604d4894507cf8658500ef/ Kulturel_Mirasin_Korunmasinda_ Yerel_Yonetimlerin_Rolu-Turkiye.pdf.
Nesli, A. (2018). Eski Eserlerin Korunmasının Hukuk Tarihi Yönüyle İncelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, 431-478, Erişim tarihi: 01.09.2021, https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2018/06/12- ASLIHAN-NESLI.pdf.
Mumcu, A. (1969). Eski Eserler Hukuku ve Türkiye, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 3, 45-78, Erişim tarihi: 02.09.2021, http://dergiler. ankara.edu.tr/dergiler/38/324/3226.pdf.
Önge, M. (2018). Kültür Mirasını Tanımlamak İçin Türkiye’de Kullanılan İlk Özgün Terim: Âsâr-ı Atîka. Avrasya Terim Dergisi, 6(1), 8 –14.
Şahin, G. (2007). Avrupalıların Osmanlı Ülkesindeki Eski Eserlerle ilgili İzlenimleri ve Osmanlı Müzeciliği. Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, Erişim tarihi 30.12.2019, http://dergiler.ankara.edu.tr/ dergiler/18/831/10505.pdf.
Ürün, Ş. (2016). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme: Doğal Miras Alanları Başvuru, Adaylık ve Değerlendirme Süreçleri, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu, Ankara, Erişim tarihi: 28.11.2021.https://www.unesco. org.tr/Content_Files/Content/tez/sutez.pdf.
Varuy, N. (1988). “Kentsel Sitlerin Korunması”, Murat Sarıca Armağanı, Aybay Yayınları, İstanbul. Erişim tarihi: 30.12.2019, http://katalogtarama.cekulvakfi.org. tr/resimler/3/4/25858/ab00000511.pdf,
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu.
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarım Koruma Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddeler Eklenmesi Hakkında Kanun.
5393 sayılı Belediye Kanunu
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu
5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun,
6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.
https://teftis.ktb.gov.tr
www.kocaeli.gov.tr
www.mevzuat.gov.tr
www.resmigazete.gov.tr
http://www.mfa.gov.tr/uluslararasi-kuruluslarla-kulturel-iliskilerimiz.tr.mfa, erişim tarihi: 01.01.2020.
http://www.unesco.org.tr
https://www.kamusiturki.com
https://ich.unesco.org.