SEÇİM SİSTEMLERİNİN ETKİN PARTİ SAYISI VE ORANTISIZLIK DERECESİNE ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ, 1950-2018

Bu makalenin amacı seçim sistemlerinin siyasi parti sistemi ve orantısızlıkderecesi üzerine etkisini 1950-2018 yılları arasında Türkiye’de yapılan MilletvekiliGenel Seçimleri sonuçlarına göre analiz etmektir. Bu amaç doğrultusunda, yedifarklı seçim sisteminin uygulandığı 19 Milletvekili Genel Seçim sonuçları analizedilmiştir. Siyasi parti sistemi için Laakso ve Taagepera tarafından ortaya atılan etkinparti sayısı, orantısızlık derecesi için ise Gallagher tarafından geliştirilen Gallagherindeksi kullanılmıştır. Sonuçlar, Türkiye’de uygulanan seçim sistemlerinin, etkinparti sayısı ve orantısızlık derecesi üzerinde belirleyici bir rolü olduğuna işaretetmekle beraber, tek açıklayıcısı olmadığını ortaya koymaktadır.

IMPACT OF ELECTORAL SYSTEMS ON EFFECTIVE NUMBER OF PARTIES AND DISPROPORTIONALITY RATE: CASE OF TURKEY, 1950-2018

The aim of this paper is to examine the impact of electoral systems on political party systems and disproportionality in relation to General Elections took place between 1950-2018, in Turkey. Regarding to this aim 19 General Elections which implemented through seven different electoral systems have been analized. For political party systems, effective number of parties developed by Laakso and Taagepera is used and for disproportionality rate Gallagher index developed by Gallagher is used. Results reveal that although electoral systems have a significant impact on both effective number of parties and disproportionality rate, it is not the sole explanatory, in Turkey

___

Anayurt, Ö. (2019). Anayasa Hukuku Genel Kısım Temel İlkeler (Temel İlkeler, Kavramlar ve Kurumlar). Ankara: Seçkin Yayınları.

Bahçeci, B. (2005). 1982 “Anayasası Döneminde Çoğulcu Demokrasi Açısından Milletvekili Seçimi Hukukunda Karşılaşılan Sorunlar”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 54(3), 365-396.

Blondel, J. (1968). “Party Systems and Patterns of Government in Western Democracies”. Canadian Journal of Political Science/Revue canadienne de science politique, 1(2), 180-203.

Çiçek, A. C. (2018). Parti Sistemleri Bağlamında Geçmişten Günümüze Türkiye. Siyasal Partiler, Seçim Sistemleri ve Türkiye. (Ed. A. C. Çiçek, A. Çelik ve B. Hamdemir). Ankara: Gece Kitaplığı.

Duverger, M. (1970). Siyasi Partiler. (çev. E. Özbudun). İstanbul: Bilgi Yayınları.

Hamdemir, B. ve A. Çelik. (2018). “Türkiye’de Parti Sistemleri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 67(4), 697-733.

Gallagher, W. (1991). “Proportionality, Disproportionality and Electrol Systems”. Electoral Studies, 10(1), 33-51.

Gedikli Berber, Ş. (2012). “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Sivil Hükümet Darbesi: CHP’de 35’ler Vakası”. Gazi Akademik Bakış, (11), 131-150.

Güngör, S. (2010). “14 Mayıs 1950 Seçimleri ve CHP’de Bunalım”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 193-208.

Jou, W. (2009). “Electoral Reform and Party System Development in Japan and Taiwan: A Comparative Study”. Asian Survey, 49(5), 759-785.

Kalaycıoğlu, E. (2005). Turkish Dynamics, Bridge across Troubled Lands. New York: Palgrave Macmillan.

Kiriş, H. M. (2011). “Parti Sisteminde Kutuplaşma ve Türk Parti Sistemi Örneği”. Amme İdaresi Dergisi 44(4) 33-67.

Laakso, M. ve R. Taagepera. (1979). ““Effective” Number of Parties: A Measure with Application to West Europe”. Comparative Political Studies, 12(1), 3-27.

Lijphart, A. (2014). Demokrasi Modelleri, Otuz Altı Ülkede Yönetim Biçimleri ve Performansları. (Çev: Güneş Ayas, Utku Umut Bulsun) İstanbul: İthaki Yayınları.

Metin, A. (2019). “Türkiye’nin 1960-1980 Dönemindeki Parti Sisteminin Değerlendirilmesi”. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(3), 598-609.

Milletvekili Seçimi Kanunu. (1961). T. C. Resmi Gazete (10815, 30 Mayıs 1961). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10815.pdf

Milletvekili Seçimi Kanunu. (1983). T.C. Resmi Gazete (18076, 13 Haziran 1983). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18076.pdf

Moser, G. R. (1999). “Electoral Systems and the Number of Parties in Postcommunist States”. World Politics, 51(3), 359-384.

Önder, T. (2019). “Türkiye’de Parti Sistemi: Tarihsel Bir Analiz”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (21)3, 511-534.

Özbudun, E. (1995). “Seçim Sistemleri ve Türkiye”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 44(1), 52-539.

Özbudun, E. (2011). Türkiye’de Parti ve Seçim Sistemi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Özdemir, A. (2014). Türkiye’de Çok Partili Dönem’de Seçim Sistemleri ve Siyasal İstikrar (Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum). Erişim adresi: http://earsiv.atauni.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/123456789/1009/ abd%C3%BClkadir_%C3%B6zdemir_tez.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Özmen, Y. P. (2018). “Türk Parti Sisteminde Parçalanmışlık ve Seçimsel Dalgalanmalar”. Akademik Hassasiyetler, 5(9), 17-35.

Reynolds, A., B. Reilly, ve A. Ellis. (2008). Electoral system design: The new international IDEA handbook. İnternational Institute for Democracy and Electoral Assistance.

Sartori, G. (2005). Parties and Party Sistems: A Framework for Analysis. Colchester: ECPR Press.

Savut, E. (2017). “Alan Siaroff’un Tipolojisi Işığında 1946’dan Günümüze Türkiye’nin Siyasal Parti Sistemi”. International Journal of Academic Value Studies, (3)11, 126-140.

Siaroff, A. (2019). Comparative European Party Systems: An Analysis of Parliamentary Elections Since 1945. Routledge. London and New York. Second Edition.

Taagepera, R. (1999). “The Number of Parties as a Function of Heterogeneity and Electoral System”. Comparative Political Studies, 32(5), 531-548.

Tosun, T. (2015). Electoral Systems in Turkey and Their Imact on Elections Suggestions from the Perspective of Political Liberties, https://oad.org.tr/ en/report/electoral-systems-in-turkey-and-their-impact-on-elections114 (30.05.2019)

TÜİK, (2012). Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011. Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası. Ankara.

YSK (2019), “1950-1977 Yılları Arasında Yapılan Milletvekili Genel Seçimleri”, https://www.ysk.gov.tr/tr/1950-1977-yillari-arasi-milletvekili-genelsecimleri/3007 (10.05.2019)

Yüzbaşıoğlu, N. (1996). “Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemleri ve Bunlara İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Nasıl Bir Seçim Sistemi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 55(1-2), 103-150.