İDARİ VESAYET, BELEDİYE BAŞKANLARININ GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILMASI VE “KAYYUM” GÖREVLENDİRMESİ: TEORİ VE UYGULAMA

Belediye Başkanlarının idari vesayet doğrultusunda İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırılması 1982 Anayasası ile başlayan bir uygulama olup, daha önceki Anayasalarda yer almamıştır. Mevzuata göre görevden uzaklaştırılan belediye başkanlarının yerine belediye meclisleri kendi üyeleri arasında birisini belediye başkan vekili olarak seçmektedir. Belediyeler üzerindeki idari vesayet yetkisi genel olarak 2005 yılında kabul edilen 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunuyla hafifletilmiştir. Ancak 2016 yılında yürürlüğe giren 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname sonrasında teröre destek verdikleri gerekçesiyle belediye başkanlığından uzaklaştırılan belediye başkanlarının yerine yapılan görevlendirmenin belediye meclisince seçim yoluyla değil, İçişleri Bakanı veya Valilerce atama yoluyla gerçekleşmesi hükmü getirilmiştir. Bu şekilde idari vesayet denetiminin terörle bağlantılı belediye başkanlarınca yönetilen belediyeler bakımından ağırlaştırılması söz konusu olmuştur. Yapılan görevlendirmelerin “kayyum” olarak nitelendirilmesi genelleşen bir yanlışlık olarak kamuoyunda kabul görmüştür. Terör bağlantısı nedeniyle görevden uzaklaştırılan belediye başkanlarının yerine İçişleri Bakanı veya Valiler tarafından vali, vali yardımcısı ve kaymakamlar arasından görevlendirme yapılması yerel demokrasi konusunda tartışma yaratsa da Avrupa başta olmak üzere dünyanın farklı ülkelerinde benzer uygulamalara rastlanılmaktadır.

ADMINISTRATIVE TUTELAGE/TRUSTEESHIP AND THE SUSPENSION AND REPLACEMENT OF MAYORS: THEORY AND PRACTISE

The removal of mayors by the Minister of Interior in line with administrative tutelage is a practice that started with the 1982 Constitution and was not included in the previous Constitutions. According to Turkish law, the municipal councils elect one of their members as the acting mayor to replace the suspended mayors. The administrative tutelage over municipalities was largely alleviated by the Municipal Law No. 5393 and the Metropolitan Municipality Law No. 5216, adopted in 2005. However, the Decree Law No. 674, which entered into force in 2016, stipulates that the replacement of suspended mayors are to be made by the Minister of Interior or Governors, instead of the municipal council. In this way, administrative tutelage is aggravated in terms of municipalities governed by the mayors who are linked to terrorism. It has been accepted by the public as a common mistake to describe the assigned officials as “trustees”. Although the new method of replacement of the mayors who are suspended due to terrorism creates a debate on local democracy, similar practices are encountered in different countries of the world, especially in Europe.

PDF

___

Advocate (2004), “Mayor who performed first same-sex wedding in France fights sanctions”, https://www.advocate.com/news/2004/06/18/mayor-whoperformed- first-same-sex-wedding-france-fights-sanctions-12809, (01.04.2021).
Apan, A. (2015), Türkiye’de Mülki İdare: Tarihsel Gelişim ve İşlevsel Dönüşüm, Ankara: TİAV Yayınları.
Avrupa Konseyi (2017), “Local and regional democracy in the Republic of Moldova”, https://rm.coe.int/local-and-regional-democracy-in-the-republic-ofmoldova- monitoring-com/1680939183, (02.04.2021).
AYBYK (2017a), https://rm.coe.int/168070b781, (09.10.2017).
AYBYK (2017b), https://rm.coe.int/16806fbf0d, (10.10.2017).
AYBYK (2020), https://rm.coe.int/monitoring-of-the-european-charter-of-localself- government-in-turkey-/16809cba58, (15.12.2020).
Ceylan, S. G. (2004), “Roma Hukuku’nda Kayyımlık (Cura) Müessesesine Genel Bir Bakış”, AÜHFD, 53(1), 221-230.
Constitute Project (2021), “France’s Constitution of 1958 with Amendments through 2008”, https://www.constituteproject.org/constitution/France_2008. pdf?lang=en, (01.04.2021).
Coşkun, S. (1976), İdarenin İdari Denetiminde İdari (Yönetsel) Vesayet, Ankara.
Çelik, A. (2005), “Belediye Başkanlarının Geçici Olarak Görevden Uzaklaştırılması Üzerine Bir Çalışma”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(14), 145-159.
Duve, T. ve Drechsler, W. (2010), “Insolvent Local Government: Lessons from Germany”, http://www.nispa.org/files/conferences/2010/papers/201004121221 300.Duve_Drechsler.pdf, (14.10.2017).
Erdoğan, O. (2019), “Belediyelere Kayyum Atanması Uygulaması Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk İdare Dergisi, 488, 245-264.
Evren, A. (2004), Görevden Uzaklaştırma Devlet Memurlarının ve Sözleşmeli Personelin Görevden Uzaklaştırması, Ankara: Turhan Kitabevi.
Gunlicks, A. B. (1988), “Constitutional Law and the Protection of Subnational Governments in the United Statesand West Germany”, Publius: The Journal of Federalism, 18(1), 141-158.
Güler, T. ve Yılmaz, A. (2018), “Yerel Demokrasi–Güvenlik Sarmalında Yerel Yönetimler: Türkiye’de Belediyelere Kayyum Atanması Pratiği”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1801-1816.
Günday, M. (2017), İdare Hukuku, 11. Baskı, Ankara: İmaj Yayıncılık.
Gürbüz, C. (2019), “Demokrasi Açısından Türkiye’de Kayyum Uygulaması”, GAÜN İİBFD, 1(2), 36-52.
http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1999/29/contents, “Greater London Authority Act”, (09.10.2017).
İçişleri Bakanlığı (2018), “Terör Nedeniyle Belediyelere Yapılan Görevlendirmeler”, http://www.diab.gov.tr/kurumlar/diab.gov.tr/duyurular/Belediyeler.pdf, (15.02.2018).
İçişleri Bakanlığı (2019), “Belediyelerdeki Kayyum Sistemi Ve Mevcut Durum Raporu”, https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/illeridaresi/ Yayinlar/KayyumRaporu/kayyum_nihai_rapor.pdf, (12.05.2019).
Karasu, K. (2003), “Kamu Örgütlenmesi Boyutuyla Kamu Yönetimi Temel Kanun Tasarısı”, A.Ü. SBFGETA Tartışma Metinleri, Özel Sayı 2, No: 60, Ankara
Karasu, K. (2009), “İngiltere’de Kamu Yönetimi”, Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri, 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Kavruk, H. ve Yaylı, H. (2008), “2004 Belediye Reform Çalışmalarında İdari Vesayete İlişkin Düzenlemelerinin Değerlendirilmesi ve Bir Araştırma”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 1-31.
Kavruk, H. ve Tatar, T. (2010), “Belediye Başkanlarının Görevden Uzaklaştırılmaları ve Başkanlıklarının Yargı Kararı İle Sona Erdirilmesi”, AÜHFD, 59 (4), 631-690.
Keleş, R. (1992), Yerinden Yönetim ve Siyaset, 1. Basım, İstanbul: Cem Yayınevi. Keleş, R. ve Özgül, C. G. (2017). “Belediye Organlarına ‘Kayyım’ Atamaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(2), 299-313.
Köse, R. (2020), “Tek Parti Döneminde Kayyım Uygulamaları”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (2), 1520-1547.
Negruț, V. (2016), “The Control of the Administrative Tutelage Exercised by the Prefect”, ACTA Unıversitatis Danubius, 12(1), 22-30.
Pál, E. (2018), “Models of Legal Supervision over Local SelfGovernments in Continental Europe (Excluding France)”, Pécs Journal of International and European Law, 2, 6-20.
Soysal, M. (1997), 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 11. Baskı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Şinik, B. Uçar, A. Y. ve Dik, E. (2016), “1924 ve 1926 Tarihli Belediye Kanunu Layihaları: Cumhuriyet Belediyecilik Anlayışının Kurucu Adımları”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 25(2), 1-27.
TDK (2021), “Kayyum”, https://sozluk.gov.tr/, (29.03.2021).
TDV (2021), “Kayyum”, https://islamansiklopedisi.org.tr/kayyum, (29.03.2021). Tortop, N. (1991), “Özerk, Üretken ve Katılımcı Mahalli İdare Anlayışı”, Amme İdaresi Dergisi, 24(4), 3-9.
Tournemire, G. (2014), “European Economy, Coordination arrangements across government sub-sectors in EU Member States”, http://ec.europa.eu/economy_ finance/publications/economic_paper/2014/pdf/ecp517_en.pdf, (28.09.2014
Turan, H. (2016), “Centrist Administrative Structure and Administrative Tutelage Audit on Local Government Bodies”, International Journal of Trade, Economics and Finance, 7 (1), 13-17.
Turan, A. (2020), “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Belediye Başkanlarının Göreve Gelmesi ve Görevden Alınması”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 29(2), 1-19.
Uçar, A. Y. (2016), “Şehremini: Müntehab mı? Mansub mu? Erken Cumhuriyet Döneminde Merkeziyet Sorunu”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 25(3), 95-117.
United States Department of Commerce (1956), “Economic Developments in Algeria 1956”, World Trade Information Services Economic Reports Part 1, 1-12. Vedinaș, V. (2015), Drept administrativ/Administrative law, 9th edition revised and updated, Bucharest: Universul Juridic.
Venice commission (2020), “The Replacement of Elected Candidates and Mayors”, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2020)011-e, (04.04.2021).
Wipo (2021), “Constitution of the Italian Republic”, https://www.wipo.int/edocs/ lexdocs/laws/en/it/it037en.pdf, (01.04.2021).
Yaslıkaya, R. (2018). “Recent Developments in The Turkish Local Government System in The Context of Centralization and Decentralization Debates (2012- 2018)”, H. Özüdoğru, M. Mulalıç ve T. Çetin (der.), Economic and Social Studies içinde, Riga: Lambert Academic Publishing., 240- 263.
Yılmaz, A. Güler, T. ve Güven, T. (2020), “Parlamenter Sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Geçiş Sürecinde Türkiye’de Mülki İdare Sisteminin Dönüşümü”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 29(4), 45-71.